Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức phát triển mạnh mẽ, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao dân trí và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại Việt Nam, đặc biệt là các trường tiểu học ở thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên, việc đổi mới phương pháp dạy học gắn liền với việc nâng cao hiệu quả sử dụng phương tiện dạy học (PTDH) là yêu cầu cấp thiết. Theo số liệu khảo sát tại 12 trường tiểu học trên địa bàn từ năm 2015 đến nay, mặc dù PTDH đã được trang bị tương đối đầy đủ theo danh mục thiết bị tối thiểu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhưng công tác quản lý, sử dụng và bảo quản PTDH vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý PTDH tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Sông Cầu, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông giai đoạn hiện nay. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 12 trường tiểu học tại thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên, trong giai đoạn từ năm 2015 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục trong việc tối ưu hóa nguồn lực và phương tiện dạy học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý phương tiện dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Nhấn mạnh vai trò của chủ thể quản lý trong việc tổ chức, điều phối các nguồn lực nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý giáo dục bao gồm các hoạt động lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hiệu quả vận hành hệ thống giáo dục.

  • Lý thuyết quản lý phương tiện dạy học: Tập trung vào việc quản lý toàn diện các hoạt động liên quan đến PTDH như trang bị, sử dụng, bảo quản và kiểm tra. PTDH được xem là thành tố quan trọng trong quá trình dạy học, có mối quan hệ hữu cơ với mục đích, nội dung và phương pháp dạy học.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý nhà trường, quản lý giáo dục, phương tiện dạy học, thiết bị dạy học, quản lý phương tiện dạy học, và các nguyên tắc quản lý PTDH như tính khoa học, tính đồng bộ, tính hiệu quả và tính kinh tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Thu thập, phân loại và phân tích các tài liệu, văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các công trình nghiên cứu liên quan để xây dựng cơ sở lý luận vững chắc cho công tác quản lý PTDH.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát thực trạng quản lý PTDH tại 12 trường tiểu học trên địa bàn thị xã Sông Cầu bằng phiếu khảo sát, phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên phụ trách thiết bị và học sinh. Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường, với sự tham gia của học sinh đại diện các khối lớp.

  • Phương pháp phân tích số liệu: Sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm để đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý PTDH. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2020, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng trang bị PTDH: Các trường tiểu học tại Sông Cầu đã trang bị PTDH theo danh mục tối thiểu của Bộ GDĐT, với tỷ lệ đáp ứng khoảng 85% về số lượng và 78% về chất lượng. Tuy nhiên, tính đồng bộ và hiện đại của PTDH còn hạn chế, chỉ khoảng 60% thiết bị đạt chuẩn hiện đại.

  2. Sử dụng và khai thác PTDH: Khoảng 70% giáo viên sử dụng PTDH trong giảng dạy thường xuyên, nhưng chỉ có 55% sử dụng hiệu quả theo đúng nguyên tắc và quy trình. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học mới đạt mức 40%, cho thấy tiềm năng phát triển còn lớn.

  3. Bảo quản và sửa chữa PTDH: Công tác bảo quản PTDH được thực hiện chưa đồng đều, với 65% trường có kế hoạch bảo dưỡng định kỳ, nhưng tỷ lệ thiết bị hư hỏng chưa được sửa chữa kịp thời chiếm khoảng 25%. Việc thanh lý thiết bị cũ chưa được thực hiện thường xuyên, dẫn đến lãng phí nguồn lực.

  4. Nhận thức và quản lý của cán bộ: 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của PTDH trong dạy học, nhưng chỉ 60% có kỹ năng quản lý và sử dụng PTDH hiệu quả. Sự phối hợp giữa các bộ phận trong quản lý PTDH còn thiếu đồng bộ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù các trường tiểu học ở Sông Cầu đã chú trọng đầu tư PTDH, nhưng hiệu quả quản lý và sử dụng chưa tương xứng với nguồn lực đầu tư. Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về kỹ năng quản lý, thiếu kế hoạch bảo dưỡng và sửa chữa thường xuyên, cũng như chưa khai thác triệt để công nghệ thông tin trong dạy học. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, tỷ lệ sử dụng PTDH hiệu quả tại Sông Cầu thấp hơn mức trung bình của một số địa phương phát triển, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp sử dụng PTDH.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trang bị, sử dụng và bảo quản PTDH tại các trường, cùng bảng so sánh kỹ năng quản lý PTDH của cán bộ quản lý và giáo viên. Điều này giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và hạn chế trong công tác quản lý PTDH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và đào tạo kỹ năng quản lý PTDH: Tổ chức các khóa bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên về quản lý, sử dụng và bảo quản PTDH, nhằm nâng tỷ lệ sử dụng hiệu quả PTDH lên ít nhất 80% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Sông Cầu phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng kế hoạch bảo dưỡng, sửa chữa định kỳ: Thiết lập quy trình bảo dưỡng, sửa chữa PTDH định kỳ hàng quý, giảm tỷ lệ thiết bị hư hỏng chưa sửa chữa xuống dưới 10% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường tiểu học.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học: Đầu tư trang thiết bị CNTT hiện đại và hướng dẫn giáo viên sử dụng hiệu quả, phấn đấu đạt 70% giáo viên ứng dụng CNTT trong giảng dạy trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Yên, các trường tiểu học.

  4. Xây dựng cơ chế kiểm tra, đánh giá và khen thưởng: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ công tác quản lý PTDH, đồng thời áp dụng chính sách khen thưởng cho cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc trong quản lý và sử dụng PTDH. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý PTDH, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả công tác quản lý thiết bị dạy học.

  2. Giáo viên tiểu học: Nắm vững kiến thức về sử dụng và bảo quản PTDH, áp dụng hiệu quả trong giảng dạy để nâng cao chất lượng học tập của học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý PTDH, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch đầu tư và phát triển PTDH phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương tiện dạy học là gì và tại sao quan trọng?
    Phương tiện dạy học là các công cụ, thiết bị hỗ trợ giáo viên và học sinh trong quá trình dạy và học, giúp minh họa nội dung, kích thích tư duy và nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức. Ví dụ, máy chiếu, tranh ảnh, mô hình đều là PTDH quan trọng.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý PTDH?
    Bao gồm nhận thức và kỹ năng của cán bộ quản lý, giáo viên; điều kiện cơ sở vật chất; nguồn kinh phí đầu tư; sự phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường; và chính sách hỗ trợ từ các cấp quản lý.

  3. Làm thế nào để bảo quản PTDH hiệu quả?
    Cần xây dựng kế hoạch bảo dưỡng định kỳ, giao trách nhiệm rõ ràng cho nhân viên phụ trách, kiểm tra thường xuyên và sửa chữa kịp thời các thiết bị hư hỏng, đồng thời tổ chức kiểm kê định kỳ để đánh giá tình trạng thiết bị.

  4. Tại sao việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học còn hạn chế?
    Nguyên nhân do thiếu thiết bị hiện đại, kỹ năng sử dụng CNTT của giáo viên chưa đồng đều, và chưa có kế hoạch đào tạo bài bản. Việc đầu tư và bồi dưỡng kỹ năng CNTT cần được tăng cường để nâng cao hiệu quả dạy học.

  5. Các biện pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu để thấy hiệu quả?
    Các biện pháp như đào tạo kỹ năng, xây dựng kế hoạch bảo dưỡng có thể triển khai và thấy kết quả trong vòng 1-2 năm. Việc ứng dụng CNTT và xây dựng cơ chế kiểm tra, khen thưởng cần được duy trì liên tục để đảm bảo hiệu quả bền vững.

Kết luận

  • Phương tiện dạy học là thành tố thiết yếu, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên.
  • Thực trạng quản lý PTDH còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng, sử dụng và bảo quản, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý toàn diện, bao gồm nâng cao nhận thức, đào tạo kỹ năng, xây dựng kế hoạch bảo dưỡng và ứng dụng CNTT.
  • Việc triển khai các biện pháp này cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và giáo viên trong vòng 1-2 năm tới.
  • Khuyến khích các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý PTDH, góp phần đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng hiện đại và bền vững.

Hãy bắt đầu hành trình nâng cao chất lượng quản lý phương tiện dạy học ngay hôm nay để tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển giáo dục tiểu học tại địa phương!