Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục trung học cơ sở (THCS) giữ vai trò nền tảng trong việc hình thành và phát triển nhân cách, trí tuệ và thể lực của thế hệ trẻ. Trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định, với 15 trường THCS và hơn 7.000 học sinh, công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục toàn diện. Tuy nhiên, thực trạng quản lý tổ chuyên môn tại các trường THCS trên địa bàn này còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu đổi mới giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS huyện Tây Sơn trong giai đoạn năm học 2018-2019 đến 2019-2020, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu tập trung khảo sát 12/15 trường THCS với 122 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tham gia khảo sát.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường THCS trong việc đổi mới công tác quản lý tổ chuyên môn, góp phần thực hiện thành công mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 51-KL/TW và Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý nhà trường, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm điều khiển các thành tố trong hệ thống giáo dục để đạt mục tiêu đề ra. Quản lý giáo dục ở cấp vi mô tương ứng với quản lý nhà trường, tập trung vào tổ chức và điều hành các hoạt động giáo dục trong trường học.

  • Lý thuyết quản lý tổ chuyên môn: Tổ chuyên môn là bộ phận cấu thành trong cơ cấu tổ chức nhà trường, chịu trách nhiệm triển khai các hoạt động chuyên môn, dạy học và giáo dục học sinh. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là quá trình tác động có tổ chức, có định hướng của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn nhằm đảm bảo tổ chuyên môn hoạt động hiệu quả, nâng cao chất lượng dạy học.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, tổ chuyên môn, hoạt động dạy học, quản lý hoạt động tổ chuyên môn, chức năng và nhiệm vụ của tổ chuyên môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ 122 đối tượng gồm 21 cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng), 31 tổ trưởng chuyên môn và 70 giáo viên tại 12 trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng phiếu khảo sát, phỏng vấn chuyên gia và tổng kết kinh nghiệm thực tiễn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, tính điểm trung bình và xếp hạng mức độ đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn. Công thức tính điểm trung bình được áp dụng để đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng trong hai năm học 2018-2019 và 2019-2020, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý công tác xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn: Điểm trung bình đánh giá là khoảng 3,5 trên thang điểm 5, cho thấy công tác xây dựng kế hoạch được thực hiện tương đối tốt nhưng còn thiếu sự đồng bộ và chi tiết phù hợp với đặc thù từng tổ chuyên môn.

  2. Quản lý việc thực hiện chương trình dạy học: Khoảng 70% giáo viên và cán bộ quản lý đánh giá việc quản lý thực hiện chương trình dạy học đạt mức tốt, tuy nhiên vẫn còn khoảng 30% phản ánh việc điều chỉnh chương trình chưa kịp thời và chưa linh hoạt theo điều kiện thực tế.

  3. Quản lý công tác soạn giảng và nâng cao chất lượng giờ dạy trên lớp: Có khoảng 65% ý kiến cho rằng công tác quản lý soạn giảng và nâng cao chất lượng giờ dạy được chú trọng, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin.

  4. Quản lý tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và các hoạt động ngoại khóa: Khoảng 60% đánh giá tích cực về công tác quản lý kiểm tra, đánh giá và tổ chức hoạt động ngoại khóa, tuy nhiên việc phối hợp giữa các tổ chuyên môn và các bộ phận khác còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả chung.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò và vị trí của tổ chuyên môn trong nhà trường, năng lực quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn còn hạn chế, cùng với điều kiện cơ sở vật chất và nguồn lực chưa đáp ứng đầy đủ. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khác, nơi công tác quản lý tổ chuyên môn chưa được hệ thống hóa và đổi mới kịp thời.

Việc quản lý tổ chuyên môn hiệu quả sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học, phát huy năng lực đội ngũ giáo viên và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ đánh giá các nội dung quản lý, bảng tổng hợp điểm trung bình và xếp hạng các yếu tố ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý cho hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý tổ chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong vòng 12 tháng, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học thực hiện.

  2. Xây dựng và hoàn thiện quy trình quản lý hoạt động tổ chuyên môn: Thiết lập quy trình chuẩn, hướng dẫn chi tiết về xây dựng kế hoạch, thực hiện chương trình, soạn giảng, kiểm tra đánh giá và tổ chức hoạt động ngoại khóa, áp dụng trong toàn huyện trong 6 tháng tới, do Phòng GD&ĐT chủ trì.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Cải thiện phòng học, phòng sinh hoạt tổ chuyên môn, trang bị thiết bị công nghệ thông tin để hỗ trợ hoạt động chuyên môn, với kế hoạch đầu tư kéo dài 2 năm, do UBND huyện phối hợp với ngành giáo dục thực hiện.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát hoạt động tổ chuyên môn: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ, kết hợp kiểm tra đột xuất để kịp thời phát hiện và xử lý các tồn tại, nâng cao hiệu quả quản lý, thực hiện liên tục hàng năm, do hiệu trưởng và Phòng GD&ĐT phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường THCS: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý tổ chuyên môn, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên: Giúp hiểu rõ vai trò, chức năng và nhiệm vụ của tổ chuyên môn, đồng thời áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả trong hoạt động chuyên môn.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, thực trạng và giải pháp quản lý tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, đặc biệt trong công tác quản lý nhà trường và tổ chuyên môn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là gì?
    Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là quá trình tác động có tổ chức, có kế hoạch của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn nhằm điều phối, chỉ đạo các hoạt động chuyên môn trong tổ để đạt hiệu quả cao nhất trong dạy học và giáo dục học sinh.

  2. Tại sao quản lý tổ chuyên môn lại quan trọng đối với trường THCS?
    Tổ chuyên môn là bộ phận trực tiếp triển khai các hoạt động dạy học, quản lý tốt tổ chuyên môn giúp nâng cao chất lượng giảng dạy, phát huy năng lực giáo viên và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tổ chuyên môn?
    Bao gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn, tinh thần làm việc của giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa các tổ chuyên môn và các bộ phận trong nhà trường.

  4. Các biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn?
    Tăng cường đào tạo bồi dưỡng, xây dựng quy trình quản lý chuẩn, đầu tư cơ sở vật chất, kiểm tra đánh giá thường xuyên và tạo môi trường làm việc tích cực cho giáo viên.

  5. Làm thế nào để đánh giá thực trạng quản lý tổ chuyên môn?
    Có thể sử dụng phiếu khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên, phân tích số liệu thống kê về các hoạt động chuyên môn, xây dựng bảng điểm đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lý.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường THCS huyện Tây Sơn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Năng lực quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn là nhân tố chủ quan quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Điều kiện cơ sở vật chất và nguồn lực chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động tổ chuyên môn.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện quy trình và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Khuyến nghị các nhà quản lý giáo dục địa phương và hiệu trưởng các trường THCS áp dụng các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả có thể liên hệ với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tây Sơn hoặc các trường THCS trên địa bàn.