Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết Đại hội Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, việc nâng cao chất lượng hoạt động dạy học (HĐDH) ở các trường tiểu học trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Thành phố Dĩ An, tỉnh Bình Dương, với sự phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng, đã và đang đối mặt với yêu cầu đổi mới giáo dục nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Giáo dục tiểu học giữ vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, giúp học sinh hình thành cơ sở phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất và kỹ năng cơ bản để tiếp tục học lên các cấp học cao hơn.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Dĩ An trong giai đoạn năm học 2020-2021, nhằm đánh giá hiệu quả công tác quản lý trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng quản lý. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát tại 6 trường tiểu học tiêu biểu, với đối tượng gồm 36 cán bộ quản lý, 185 giáo viên và 120 phụ huynh học sinh. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm điều khiển các thành tố trong hệ thống giáo dục để đạt được mục tiêu đề ra. Quản lý giáo dục bao gồm quản lý cấp vĩ mô (toàn hệ thống) và quản lý cấp vi mô (cơ sở giáo dục).

  • Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học: Quản lý hoạt động dạy học là quá trình hoạch định, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy học của giáo viên và học sinh nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các nguồn lực, phương pháp và điều kiện hỗ trợ.

  • Khái niệm đổi mới giáo dục: Đổi mới giáo dục là sự thay đổi đồng bộ về mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp và cơ chế quản lý nhằm phát triển con người toàn diện, thích ứng với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và cách mạng công nghiệp 4.0.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, hoạt động dạy học, đổi mới giáo dục, bối cảnh đổi mới giáo dục, quản lý hoạt động dạy học, đặc điểm học sinh tiểu học, mục tiêu và nội dung hoạt động dạy học tiểu học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ 6 trường tiểu học tại thành phố Dĩ An, tỉnh Bình Dương, gồm 36 cán bộ quản lý (6 hiệu trưởng, 12 phó hiệu trưởng, 18 tổ trưởng chuyên môn), 185 giáo viên và 120 phụ huynh học sinh. Dữ liệu được thu thập qua phiếu khảo sát, phỏng vấn trực tiếp và nghiên cứu tài liệu, kế hoạch, báo cáo của các trường và cơ quan quản lý giáo dục.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để xử lý và phân tích số liệu khảo sát, đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng quản lý, mức độ thực hiện các hoạt động dạy học và các yếu tố ảnh hưởng. Phân tích định lượng kết hợp với phân tích định tính từ phỏng vấn và tài liệu.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2020-2021, với các giai đoạn: thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích số liệu, đề xuất biện pháp, khảo nghiệm tính khả thi và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động dạy học: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ sự cần thiết của đổi mới hoạt động dạy học trong bối cảnh giáo dục hiện nay. Tuy nhiên, khoảng 15% còn chưa thực sự hiểu sâu sắc về vai trò của đổi mới này, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

  2. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học: Chỉ khoảng 70% trường tiểu học xây dựng kế hoạch hoạt động dạy học chi tiết, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục. Kế hoạch còn mang tính chung chung, thiếu đa dạng về hình thức tổ chức và biện pháp dạy học.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Khoảng 65% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, nhưng vẫn còn 35% sử dụng phương pháp truyền thống, chưa linh hoạt đổi mới. Hình thức dạy học đa dạng nhưng chưa đồng đều giữa các trường.

  4. Công tác kiểm tra, đánh giá: Việc kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học chưa được thực hiện thường xuyên và đồng bộ, chỉ khoảng 60% trường thực hiện đúng chuẩn quy định. Phụ huynh đánh giá việc kiểm tra còn thiếu tính chính xác và khách quan.

  5. Điều kiện hỗ trợ và phối hợp: Cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ dạy học còn thiếu, chỉ khoảng 55% trường được trang bị đầy đủ. Sự phối hợp giữa nhà trường, phụ huynh và các lực lượng giáo dục ngoài ngành còn lúng túng, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy, mặc dù các trường tiểu học ở Dĩ An đã quan tâm đến đổi mới hoạt động dạy học, nhưng vẫn tồn tại nhiều hạn chế về nhận thức, kế hoạch, phương pháp và điều kiện thực hiện. Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý của cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều, thiếu sự chỉ đạo sâu sát và kiểm tra thường xuyên. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tương tự khi nhiều trường chưa thực sự áp dụng hiệu quả các phương pháp dạy học tích cực và công tác kiểm tra đánh giá còn yếu.

Việc thiếu đồng bộ trong quản lý và điều kiện vật chất hạn chế khả năng đổi mới phương pháp và hình thức dạy học, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực, mức độ xây dựng kế hoạch chi tiết và đánh giá của phụ huynh về công tác kiểm tra, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu về tầm quan trọng và kỹ năng quản lý hoạt động dạy học đổi mới, nhằm nâng cao nhận thức và năng lực thực hiện. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường thực hiện.

  2. Xây dựng kế hoạch hoạt động dạy học chi tiết, phù hợp: Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch dạy học cụ thể, đa dạng hình thức tổ chức và biện pháp đổi mới, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương. Thực hiện hàng năm, có sự giám sát của phòng giáo dục.

  3. Tăng cường đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học. Thực hiện liên tục trong năm học, có đánh giá định kỳ.

  4. Hoàn thiện công tác kiểm tra, đánh giá: Xây dựng chuẩn đánh giá phù hợp, tổ chức kiểm tra thường xuyên, khách quan, công bằng, phản hồi kịp thời cho giáo viên và phụ huynh. Thời gian triển khai từ đầu năm học, có sự phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh.

  5. Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Tăng cường trang bị phòng học bộ môn, thiết bị công nghệ, tạo môi trường học tập hiện đại, thuận lợi cho đổi mới dạy học. Kêu gọi nguồn lực từ ngân sách và xã hội hóa giáo dục, thực hiện trong 2 năm tới.

  6. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh và các lực lượng giáo dục khác: Xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả, tăng cường truyền thông, tạo sự đồng thuận và hỗ trợ cho hoạt động dạy học đổi mới. Thực hiện thường xuyên, có đánh giá hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Nhận diện rõ vai trò, trách nhiệm và nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học trong bối cảnh đổi mới, từ đó xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả.

  2. Giáo viên tiểu học: Hiểu rõ các phương pháp, hình thức dạy học đổi mới, nâng cao kỹ năng tổ chức và thực hiện hoạt động dạy học lấy học sinh làm trung tâm, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác quản lý hoạt động dạy học tại các trường tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo, đồng thời ứng dụng vào thực tiễn quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học là gì?
    Quản lý hoạt động dạy học là quá trình hoạch định, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá các hoạt động dạy học của giáo viên và học sinh nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Ví dụ, hiệu trưởng xây dựng kế hoạch dạy học và giám sát việc thực hiện của giáo viên.

  2. Tại sao cần đổi mới hoạt động dạy học ở tiểu học?
    Đổi mới giúp phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất học sinh, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và cách mạng công nghiệp 4.0. Ví dụ, áp dụng phương pháp dạy học tích cực giúp học sinh chủ động, sáng tạo hơn.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, giáo viên và yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, chính sách pháp luật, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình. Ví dụ, thiếu thiết bị dạy học hiện đại làm hạn chế đổi mới phương pháp.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học?
    Cần nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch chi tiết, đổi mới phương pháp, hoàn thiện công tác kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất. Ví dụ, tổ chức tập huấn thường xuyên cho giáo viên về phương pháp dạy học mới.

  5. Vai trò của phụ huynh trong quản lý hoạt động dạy học là gì?
    Phụ huynh phối hợp với nhà trường trong việc giám sát, hỗ trợ học sinh học tập và tham gia các hoạt động giáo dục ngoài giờ, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Ví dụ, phụ huynh tham gia họp phụ huynh để trao đổi về tiến độ học tập của con em.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học thành phố Dĩ An, tỉnh Bình Dương trong bối cảnh đổi mới giáo dục còn nhiều hạn chế về nhận thức, kế hoạch, phương pháp và điều kiện thực hiện.
  • Năng lực cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều, công tác kiểm tra, đánh giá chưa đồng bộ và cơ sở vật chất còn thiếu hụt ảnh hưởng đến hiệu quả đổi mới.
  • Đề xuất 7 biện pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học, bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch chi tiết, đổi mới phương pháp, hoàn thiện kiểm tra đánh giá, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục tiểu học tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai khảo nghiệm các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và nhân rộng mô hình quản lý hiệu quả trong các trường tiểu học khác.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần chủ động áp dụng các biện pháp đổi mới quản lý và dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai.