Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu hóa, Tiếng Anh trở thành ngôn ngữ phổ biến nhất thế giới với gần 60 quốc gia sử dụng làm ngôn ngữ chính và gần 100 quốc gia sử dụng làm ngôn ngữ thứ hai. Tại Việt Nam, việc đổi mới chương trình giáo dục và nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ được xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn 2011-2020. Thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, với sự phát triển kinh tế xã hội ổn định, đã chú trọng đầu tư phát triển giáo dục tiểu học, trong đó có môn Tiếng Anh. Tuy nhiên, thực trạng dạy và học Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn còn nhiều hạn chế như học sinh chưa thực sự sử dụng được ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp thực tế, giáo viên chưa tạo đủ cơ hội cho học sinh thực hành tiếng Anh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, phân tích thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường tiểu học thành phố Quy Nhơn trong giai đoạn 2016-2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Nghiên cứu tập trung vào các đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 27 trường tiểu học trên địa bàn. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục ngoại ngữ, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp Tiếng Anh cho học sinh tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó có thuyết quản lý theo khoa học của Taylor với các nguyên tắc tối ưu hóa quy trình, phân công chuyên môn hóa và tiêu chuẩn hóa phương pháp làm việc. Lý thuyết quản lý giáo dục được vận dụng để phân tích các tác động có mục đích, có kế hoạch của cán bộ quản lý đến hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục.

Mô hình quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh được xây dựng trên cơ sở mối quan hệ biện chứng giữa hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh, đồng thời quản lý các điều kiện hỗ trợ như cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và tài liệu. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, hoạt động dạy học, năng lực giao tiếp ngoại ngữ, phương pháp dạy học giao tiếp (CLT), và kiểm tra đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: phiếu khảo sát ý kiến của 59 cán bộ quản lý, 47 giáo viên Tiếng Anh và 100 học sinh tại 5 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn; dữ liệu thống kê về chất lượng giáo dục tiểu học giai đoạn 2016-2019; hồ sơ chuyên môn và kế hoạch dạy học của các trường.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích định tính và so sánh tỷ lệ phần trăm các chỉ số quản lý và kết quả dạy học. Cỡ mẫu được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến năm 2019, tập trung khảo sát thực trạng và đánh giá các biện pháp quản lý hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ giáo viên Tiếng Anh: Khoảng 85% giáo viên đạt trình độ chuẩn năng lực ngoại ngữ bậc 4/6 trở lên, tuy nhiên chỉ có khoảng 60% giáo viên thường xuyên áp dụng phương pháp dạy học giao tiếp hiện đại trong giảng dạy.

  2. Hoạt động dạy học của giáo viên: 70% giáo viên có kế hoạch bài dạy được phê duyệt đầy đủ, nhưng chỉ khoảng 55% giờ dạy được dự giờ và đánh giá thường xuyên bởi cán bộ quản lý. Việc sử dụng thiết bị dạy học hiện đại như máy chiếu, phòng lab chỉ đạt khoảng 40%.

  3. Hoạt động học tập của học sinh: Khoảng 65% học sinh tham gia tích cực các hoạt động giao tiếp Tiếng Anh trên lớp, nhưng chỉ 45% học sinh có khả năng sử dụng Tiếng Anh trong các tình huống thực tế ngoài lớp học.

  4. Quản lý kiểm tra, đánh giá: Việc xây dựng ma trận đề kiểm tra theo các cấp độ nhận biết, thông hiểu, vận dụng được thực hiện ở mức 60%, trong khi việc đánh giá kỹ năng nghe, nói còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 50%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do cán bộ quản lý chưa có đủ năng lực chuyên môn về Tiếng Anh để chỉ đạo và kiểm tra hiệu quả hoạt động dạy học. So với các nghiên cứu trong nước, kết quả khảo sát tại Quy Nhơn tương đồng với tình trạng chung về việc áp dụng phương pháp dạy học giao tiếp còn hạn chế và thiếu sự đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất.

Việc quản lý chưa chặt chẽ các hoạt động dự giờ, kiểm tra đánh giá dẫn đến chất lượng dạy học chưa được nâng cao tương xứng với tiềm năng đội ngũ giáo viên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học giao tiếp, biểu đồ tròn về mức độ sử dụng thiết bị dạy học và bảng so sánh kết quả học tập của học sinh qua các năm học.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ các điểm nghẽn trong quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập, góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới giáo dục ngoại ngữ theo định hướng của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa bồi dưỡng về quản lý giáo dục ngoại ngữ, đặc biệt là kỹ năng kiểm tra, đánh giá và chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý được đào tạo trong vòng 2 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Anh: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp dạy học giao tiếp (CLT) kết hợp với công nghệ thông tin, tăng cường các hoạt động tương tác, trò chơi ngôn ngữ và câu lạc bộ Tiếng Anh. Mục tiêu nâng tỷ lệ áp dụng phương pháp hiện đại lên 80% trong 3 năm, do các trường tiểu học phối hợp tổ chức.

  3. Tăng cường quản lý và kiểm tra chuyên môn: Ban giám hiệu cần xây dựng kế hoạch dự giờ, kiểm tra hồ sơ chuyên môn và đánh giá giờ dạy định kỳ, đảm bảo ít nhất 70% giờ dạy được dự giờ mỗi học kỳ. Đồng thời, phát triển ngân hàng đề kiểm tra đa dạng, đánh giá toàn diện bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Đầu tư trang bị phòng học ngoại ngữ, thiết bị nghe nhìn, máy chiếu và tài liệu học tập đa phương tiện. Xây dựng quy trình bảo quản, sử dụng thiết bị hiệu quả, đảm bảo 100% trường tiểu học có phòng học ngoại ngữ đạt chuẩn trong vòng 5 năm.

  5. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Tăng cường tuyên truyền, vận động phụ huynh hỗ trợ học sinh tự học tại nhà, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ Tiếng Anh và giao lưu với người bản ngữ nhằm nâng cao động cơ học tập của học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý chuyên môn, xây dựng kế hoạch và kiểm tra giám sát hiệu quả hoạt động dạy học ngoại ngữ.

  2. Giáo viên Tiếng Anh tiểu học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về phương pháp dạy học, kỹ năng xây dựng kế hoạch bài dạy và tổ chức hoạt động học tập tích cực cho học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu về quản lý giáo dục ngoại ngữ, đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục ngoại ngữ phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần quản lý hoạt động dạy học Tiếng Anh ở tiểu học?
    Quản lý giúp đảm bảo việc thực hiện chương trình, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, đồng thời tạo điều kiện cho học sinh phát triển năng lực giao tiếp ngoại ngữ từ sớm.

  2. Phương pháp dạy học nào được khuyến khích áp dụng?
    Phương pháp dạy học giao tiếp (CLT) được ưu tiên vì giúp học sinh phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết một cách tự nhiên và hiệu quả thông qua các hoạt động tương tác.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý?
    Thông qua các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý giáo dục ngoại ngữ, kỹ năng kiểm tra, đánh giá và đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động dạy học?
    Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, trình độ và phương pháp giảng dạy của giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình.

  5. Làm sao để học sinh có thể sử dụng Tiếng Anh hiệu quả ngoài lớp học?
    Tăng cường các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ Tiếng Anh, giao lưu với người bản ngữ và khuyến khích tự học tại nhà với sự hỗ trợ của gia đình và nhà trường.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học thành phố Quy Nhơn còn nhiều hạn chế về năng lực cán bộ quản lý, phương pháp dạy học và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Đội ngũ giáo viên có trình độ chuẩn nhưng chưa đồng bộ trong việc áp dụng phương pháp dạy học giao tiếp hiện đại.
  • Học sinh có thái độ tích cực nhưng khả năng sử dụng Tiếng Anh trong thực tế còn hạn chế.
  • Cần thiết triển khai các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường kiểm tra, đánh giá và cải thiện cơ sở vật chất.
  • Các bước tiếp theo bao gồm tổ chức đào tạo cán bộ quản lý, xây dựng kế hoạch đổi mới giảng dạy và đầu tư trang thiết bị, đồng thời tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để nâng cao chất lượng dạy học Tiếng Anh tiểu học.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học Tiếng Anh, góp phần phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.