Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động đánh giá học sinh (HS) theo định hướng phát triển năng lực (PTNL) là một trong những nội dung trọng tâm của đổi mới giáo dục hiện nay. Tại huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, với quy mô 30 trường tiểu học công lập, hơn 14.500 HS và tỷ lệ trường đạt chuẩn quốc gia tăng từ 26 lên 28 trường trong giai đoạn 2016-2019, việc quản lý hoạt động đánh giá HS theo định hướng PTNL có vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hoạt động đánh giá HS còn nhiều hạn chế như tập trung chủ yếu vào kiểm tra kiến thức, chưa chú trọng phát triển năng lực và phẩm chất HS, gây áp lực điểm số và chưa phát huy hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đánh giá HS theo định hướng PTNL tại các trường tiểu học huyện Tuy Phước, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 10/2018 đến tháng 6/2019, khảo sát 182 cán bộ quản lý, giáo viên tại 6 trường tiểu học đại diện trên địa bàn huyện. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý đánh giá HS, hỗ trợ đổi mới giáo dục tiểu học theo hướng phát triển năng lực, góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có chủ đích của cán bộ quản lý đến các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu đề ra, bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Lý thuyết đánh giá HS theo định hướng PTNL nhấn mạnh đánh giá không chỉ dựa trên kiến thức mà còn tập trung vào khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong các tình huống thực tiễn, nhằm phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất HS.

Mô hình quản lý hoạt động đánh giá HS bao gồm bốn bước chính: lập kế hoạch đánh giá, tổ chức thực hiện kế hoạch, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra, giám sát hoạt động đánh giá. Các khái niệm chính gồm: năng lực (khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ để hoàn thành nhiệm vụ), phát triển năng lực (quá trình nâng cao năng lực qua học tập và rèn luyện), đánh giá theo tiếp cận năng lực (đánh giá khả năng vận dụng trong bối cảnh thực tế), quản lý hoạt động đánh giá HS (tác động có hệ thống của cán bộ quản lý đến hoạt động đánh giá).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm các văn bản pháp luật, chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tài liệu hướng dẫn của Sở GD&ĐT Bình Định, Phòng GD&ĐT Tuy Phước, cùng các công trình nghiên cứu liên quan. Phương pháp điều tra được thực hiện qua khảo sát 182 cán bộ quản lý, giáo viên tại 6 trường tiểu học đại diện, sử dụng phiếu hỏi và phỏng vấn sâu để thu thập thông tin về thực trạng quản lý hoạt động đánh giá HS.

Phương pháp tổng kết kinh nghiệm và nghiên cứu sản phẩm hoạt động giáo viên (hồ sơ, bài kiểm tra, sổ theo dõi) được áp dụng để đánh giá thực tế. Phân tích số liệu sử dụng thống kê toán học, trình bày qua bảng biểu và biểu đồ nhằm minh họa các kết quả khảo sát. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn huyện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 10/2018 đến tháng 6/2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về quản lý hoạt động đánh giá HS theo định hướng PTNL: Khoảng 73% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về vai trò và mục tiêu của đánh giá theo định hướng PTNL, tuy nhiên vẫn còn 27% chưa nắm vững hoặc hiểu chưa đầy đủ. So với các nghiên cứu trong ngành, tỷ lệ này tương đối cao nhưng vẫn cần nâng cao hơn nữa.

  2. Thực trạng lập kế hoạch đánh giá HS: 68% trường tiểu học đã xây dựng kế hoạch đánh giá HS theo định hướng PTNL, nhưng chỉ có khoảng 55% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và đúng tiến độ. Việc lập kế hoạch chưa đồng bộ giữa các tổ chuyên môn và chưa chú trọng đến các năng lực chuyên biệt.

  3. Thực trạng tổ chức và chỉ đạo thực hiện đánh giá HS: 60% giáo viên thực hiện đánh giá thường xuyên bằng nhận xét kết hợp với đánh giá định kỳ, tuy nhiên chỉ có 50% cán bộ quản lý thường xuyên chỉ đạo và giám sát hoạt động đánh giá. Việc kiểm tra, giám sát còn hạn chế, dẫn đến chưa phát huy hết hiệu quả của đánh giá theo định hướng PTNL.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đánh giá HS: Chỉ khoảng 35% trường tiểu học sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý hoạt động đánh giá, chủ yếu là lưu trữ hồ sơ và báo cáo kết quả. Việc ứng dụng còn hạn chế do thiếu trang thiết bị và kỹ năng của cán bộ quản lý, giáo viên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, điều kiện cơ sở vật chất, tài chính và hệ thống thông tin chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến việc tổ chức và quản lý đánh giá. Về chủ quan, năng lực quản lý của cán bộ quản lý và trình độ chuyên môn của giáo viên chưa đồng đều, nhận thức về đổi mới đánh giá còn hạn chế.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả khảo sát tại huyện Tuy Phước tương đồng với xu hướng chung về khó khăn trong triển khai đánh giá theo định hướng PTNL, đặc biệt là ở các địa phương có điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều thách thức. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đánh giá là một điểm yếu cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng thống kê tỷ lệ nhận thức, thực trạng lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và ứng dụng công nghệ, cùng biểu đồ thể hiện mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và cha mẹ HS về đánh giá theo định hướng PTNL: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo chuyên sâu về đổi mới đánh giá, tập trung vào mục tiêu, nội dung và phương pháp đánh giá năng lực. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên nắm vững kiến thức trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với Sở GD&ĐT.

  2. Đổi mới lập kế hoạch đánh giá HS theo định hướng PTNL: Xây dựng mẫu kế hoạch đánh giá chuẩn, hướng dẫn chi tiết các bước lập kế hoạch, đảm bảo tính đồng bộ và phù hợp với điều kiện thực tế từng trường. Mục tiêu 100% trường tiểu học có kế hoạch đánh giá đầy đủ, đúng tiến độ trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường tiểu học.

  3. Tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, giám sát hoạt động đánh giá HS: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, đánh giá hiệu quả hoạt động đánh giá HS, kịp thời điều chỉnh các tồn tại. Mục tiêu 80% cán bộ quản lý thực hiện kiểm tra, giám sát thường xuyên trong năm học. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện và Hiệu trưởng.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hoạt động đánh giá HS: Đầu tư trang thiết bị, phần mềm quản lý đánh giá, đồng thời đào tạo kỹ năng sử dụng cho cán bộ quản lý và giáo viên. Mục tiêu 70% trường tiểu học ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đánh giá trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Nhận diện các biện pháp quản lý hiệu quả, nâng cao năng lực quản lý hoạt động đánh giá HS theo định hướng PTNL, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục tại đơn vị mình.

  2. Giáo viên tiểu học: Hiểu rõ hơn về phương pháp đánh giá năng lực, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy, giúp HS phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đánh giá HS, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp trên (Sở GD&ĐT, Bộ GD&ĐT): Căn cứ để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các địa phương trong việc đổi mới quản lý hoạt động đánh giá HS theo định hướng PTNL.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động đánh giá HS theo định hướng PTNL là gì?
    Quản lý hoạt động đánh giá HS theo định hướng PTNL là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động đánh giá nhằm đảm bảo đánh giá không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn phát triển năng lực và phẩm chất HS, giúp nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

  2. Tại sao cần đổi mới đánh giá HS theo định hướng PTNL?
    Đổi mới đánh giá giúp chuyển từ đánh giá kiến thức thuần túy sang đánh giá khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong các tình huống thực tế, tạo động lực học tập tích cực, giảm áp lực điểm số và phát triển toàn diện HS.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động đánh giá HS hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất và công nghệ thông tin hạn chế, kế hoạch đánh giá chưa đồng bộ, kiểm tra giám sát chưa thường xuyên và hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đánh giá HS?
    Cần nâng cao nhận thức, đào tạo chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, đổi mới lập kế hoạch đánh giá, tăng cường chỉ đạo kiểm tra giám sát, đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò như thế nào trong quản lý đánh giá HS?
    Công nghệ thông tin giúp lưu trữ, xử lý và phân tích dữ liệu đánh giá nhanh chóng, chính xác, hỗ trợ cán bộ quản lý theo dõi tiến độ và chất lượng đánh giá, từ đó đưa ra quyết định kịp thời và hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động đánh giá HS theo định hướng PTNL tại các trường tiểu học huyện Tuy Phước còn nhiều hạn chế về nhận thức, kế hoạch, tổ chức và ứng dụng công nghệ.
  • Việc đổi mới đánh giá theo hướng phát triển năng lực là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục toàn diện.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, đổi mới lập kế hoạch, tăng cường chỉ đạo kiểm tra giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin có tính khả thi và cần thiết.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý đánh giá HS, hỗ trợ các trường tiểu học trong huyện triển khai hiệu quả đổi mới đánh giá.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai các biện pháp đề xuất, đào tạo bồi dưỡng cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời đánh giá hiệu quả thực hiện trong các năm học tiếp theo.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại huyện Tuy Phước!