Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh quản lý ngân sách nhà nước ngày càng được chú trọng, chi thường xuyên ngân sách huyện chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, thường dao động từ 40% đến 60% tổng chi ngân sách hàng năm. Tại quận Ba Đình, một trong bốn quận trung tâm của thành phố Hà Nội, công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động liên tục và hiệu quả của bộ máy nhà nước, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Giai đoạn 2017-2021, là thời kỳ ổn định ngân sách đầu tiên thực hiện theo Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, đặt ra nhiều yêu cầu mới về quản lý và điều hành ngân sách.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách quận Ba Đình, từ đó đề xuất các định hướng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra chi thường xuyên ngân sách quận Ba Đình trong giai đoạn 2017-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý ngân sách địa phương, đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả, tiết kiệm, phù hợp với chủ trương giảm tỷ trọng chi thường xuyên, tăng chi đầu tư phát triển của Chính phủ.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý kinh tế và quản lý ngân sách nhà nước, trong đó:
Lý thuyết quản lý chi ngân sách nhà nước: Quản lý chi ngân sách là quá trình Nhà nước sử dụng các phương pháp, công cụ quản lý để đảm bảo các khoản chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, bao gồm các khâu lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, giám sát.
Lý thuyết ngân sách nhà nước: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
Khái niệm chi thường xuyên ngân sách huyện: Là các khoản chi nhằm bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, các nhiệm vụ thường xuyên về phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.
Các khái niệm chính bao gồm: dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, thanh tra kiểm tra ngân sách, hiệu quả quản lý chi thường xuyên.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo quyết toán ngân sách quận Ba Đình giai đoạn 2017-2021, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước 2015, Nghị định 163/2016/NĐ-CP, các báo cáo thanh tra, kiểm tra ngân sách, tài liệu nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước.
Phương pháp phân tích:
- Phân tích thống kê mô tả để đánh giá xu hướng thu, chi ngân sách, tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách.
- So sánh tỷ lệ thực hiện chi so với dự toán để đánh giá hiệu quả quản lý.
- Phân tích tổng hợp để đánh giá các nhân tố tác động và hạn chế trong công tác quản lý chi thường xuyên.
- Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, xử lý số liệu.
Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu và thực trạng trong giai đoạn 2017-2021, giai đoạn ổn định ngân sách đầu tiên theo Luật NSNN 2015, nhằm phản ánh chính xác thực tiễn quản lý chi thường xuyên tại quận Ba Đình.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Thu cân đối ngân sách quận Ba Đình tăng từ 3.713 tỷ đồng năm 2017 lên 4.704 tỷ đồng năm 2021, bình quân tăng 9% mỗi năm. Thu từ thuế, phí, lệ phí cũng tăng bình quân 4,7% giai đoạn 2017-2020, tuy nhiên năm 2021 giảm 10% do ảnh hưởng dịch Covid-19.
Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn: Chi thường xuyên chiếm từ 65% đến 76% tổng chi ngân sách quận trong giai đoạn 2017-2021, với giá trị tuyệt đối tăng từ 714 tỷ đồng năm 2017 lên 961 tỷ đồng năm 2021. Tốc độ tăng bình quân của chi thường xuyên là 2% so với tổng chi ngân sách quận.
Chi đầu tư phát triển giảm tỷ trọng: Mặc dù giá trị tuyệt đối chi đầu tư phát triển ổn định, tỷ trọng chi đầu tư phát triển giảm từ 17% năm 2017 xuống còn khoảng 7,7% năm 2021, chưa phù hợp với chủ trương tăng tỷ trọng chi đầu tư của Chính phủ.
Chi chuyển nguồn tăng cao: Chi chuyển nguồn sang năm sau tăng bình quân 37% mỗi năm, chủ yếu do nguồn thực hiện chính sách tiền lương và chi đầu tư phát triển chưa giải ngân kịp thời.
Thảo luận kết quả
Việc chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách quận Ba Đình phản ánh áp lực lớn trong việc đảm bảo hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ chính trị, xã hội. Sự gia tăng chi thường xuyên trong giai đoạn 2020-2021 còn chịu tác động mạnh từ các chính sách an sinh xã hội và chi phòng chống dịch Covid-19.
Tỷ trọng chi đầu tư phát triển giảm cho thấy quận Ba Đình chưa tận dụng tối đa nguồn lực để thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững, điều này cũng phù hợp với xu hướng chung của nhiều địa phương trong giai đoạn ổn định ngân sách mới. Việc chi chuyển nguồn tăng cao phản ánh tồn tại trong công tác giải ngân và quản lý nguồn vốn, có thể dẫn đến lãng phí và giảm hiệu quả sử dụng ngân sách.
So sánh với kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên tại các quận như Hoàn Kiếm, Hoàng Mai và huyện Yên Phong, quận Ba Đình cần cải thiện công tác lập dự toán sát thực tế, tăng cường kiểm tra, thanh tra và nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách. Các biểu đồ thể hiện xu hướng tăng trưởng thu ngân sách, tỷ trọng chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển qua các năm sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện trên.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện công tác lập dự toán chi thường xuyên: Tăng cường phân tích, đánh giá nhu cầu thực tế và khả năng cân đối ngân sách để xây dựng dự toán sát với nhiệm vụ chi, giảm tình trạng điều chỉnh, bổ sung dự toán trong năm. Thời gian thực hiện: hàng năm trước quý IV; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch quận.
Tăng cường kiểm soát và giám sát chi thường xuyên: Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, lãng phí trong quản lý chi thường xuyên. Thời gian: liên tục hàng năm; Chủ thể: UBND quận phối hợp với Kho bạc Nhà nước và các cơ quan chức năng.
Nâng cao năng lực chuyên môn cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý ngân sách, kỹ năng lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách cho đội ngũ cán bộ tài chính quận và phường. Thời gian: 6-12 tháng; Chủ thể: UBND quận phối hợp với các cơ sở đào tạo.
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Triển khai phần mềm kế toán ngân sách chi thường xuyên đồng bộ, giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm sai sót và minh bạch thông tin. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch quận phối hợp với Sở Tài chính.
Đẩy mạnh cơ cấu lại tỷ trọng chi ngân sách: Thực hiện nghiêm chủ trương giảm tỷ trọng chi thường xuyên, tăng tỷ trọng chi đầu tư phát triển nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Thời gian: kế hoạch trung hạn 3-5 năm; Chủ thể: UBND quận, HĐND quận.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý ngân sách địa phương: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp quản lý chi thường xuyên ngân sách, từ đó cải thiện hiệu quả công tác quản lý tài chính công.
Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
Cơ quan tài chính, Kho bạc Nhà nước: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, quy trình quản lý ngân sách phù hợp với thực tiễn địa phương, nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách.
Lãnh đạo các đơn vị sử dụng ngân sách: Nắm bắt các yêu cầu, quy định trong quản lý chi thường xuyên, từ đó thực hiện đúng chế độ, tiêu chuẩn, tiết kiệm và hiệu quả nguồn ngân sách được giao.
Câu hỏi thường gặp
Chi thường xuyên ngân sách là gì?
Chi thường xuyên là các khoản chi nhằm bảo đảm hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên về phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.Tại sao chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách quận Ba Đình?
Do quận Ba Đình là trung tâm hành chính, chính trị với nhiều cơ quan nhà nước và tổ chức chính trị - xã hội, nhu cầu chi thường xuyên để duy trì hoạt động bộ máy lớn, đồng thời chịu ảnh hưởng của các chính sách tăng lương, an sinh xã hội.Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên tại quận Ba Đình là gì?
Bao gồm lập dự toán chưa sát thực tế, tỷ trọng chi đầu tư phát triển thấp, chi chuyển nguồn tăng cao, công tác kiểm tra, thanh tra còn hạn chế và năng lực cán bộ quản lý chưa đồng đều.Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
Hoàn thiện lập dự toán, tăng cường kiểm tra, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và điều chỉnh cơ cấu chi ngân sách theo hướng giảm chi thường xuyên, tăng chi đầu tư.Làm thế nào để giảm tỷ trọng chi thường xuyên mà vẫn đảm bảo hoạt động bộ máy?
Cần rà soát, cắt giảm các khoản chi không cần thiết, tăng cường tiết kiệm, áp dụng cơ chế tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập, đồng thời tăng cường đầu tư phát triển để nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội.
Kết luận
- Chi thường xuyên ngân sách quận Ba Đình chiếm tỷ trọng lớn, tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2017-2021, phản ánh áp lực duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ chính trị - xã hội.
- Tỷ trọng chi đầu tư phát triển giảm, chi chuyển nguồn tăng cao, cho thấy tồn tại trong công tác quản lý và giải ngân ngân sách.
- Các nhân tố tác động gồm cơ chế chính sách, tổ chức bộ máy, năng lực cán bộ và quan điểm lãnh đạo địa phương.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán, kiểm tra, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc hoàn thiện quản lý ngân sách quận Ba Đình, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Call-to-action: Các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách địa phương trong thời gian tới.