I. LÝ THUYẾT CHUNG CỦA HỆ ĐA BIẾN
Chương này trình bày các khái niệm cơ bản về hệ điều khiển quá trình đa biến. Điều khiển quá trình được định nghĩa là ứng dụng kỹ thuật điều khiển tự động nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ con người, máy móc và môi trường. Các biến quá trình như biến vào, biến ra, biến cần điều khiển và biến điều khiển được phân tích chi tiết. Việc phân loại quá trình thành đơn biến và đa biến cũng được đề cập, nhấn mạnh rằng hầu hết các quá trình công nghệ đều là đa biến. Các vấn đề đặc thù trong điều khiển quá trình như quy mô ứng dụng, độ tin cậy và tính sẵn sàng của hệ thống cũng được thảo luận. Mục đích của điều khiển quá trình là đảm bảo điều kiện vận hành an toàn, hiệu quả và kinh tế cho quá trình công nghệ.
1.1. Điều khiển quá trình là gì
Điều khiển quá trình là một lĩnh vực quan trọng trong công nghệ, liên quan đến việc giám sát và điều chỉnh các quá trình công nghệ. Các biến vào và biến ra của quá trình được xác định rõ ràng, với các ví dụ cụ thể về lưu lượng, nhiệt độ và nồng độ. Việc hiểu rõ các biến này giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm. Các khái niệm như biến cần điều khiển và biến điều khiển cũng được làm rõ, nhấn mạnh vai trò của chúng trong việc duy trì sự ổn định của hệ thống.
1.2. Phân loại quá trình
Quá trình công nghệ có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau. Phân loại theo số lượng biến vào và biến ra cho thấy sự khác biệt giữa quá trình đơn biến và đa biến. Các quá trình liên tục, gián đoạn, rời rạc và mẻ cũng được phân tích, với các ví dụ minh họa cụ thể. Việc phân loại này giúp các kỹ sư hiểu rõ hơn về đặc điểm của từng loại quá trình, từ đó áp dụng các phương pháp điều khiển phù hợp.
1.3. Các vấn đề đặc thù của điều khiển quá trình
Các vấn đề như quy mô ứng dụng, độ tin cậy và tính sẵn sàng của hệ thống điều khiển là những yếu tố quan trọng trong thiết kế hệ thống. Đặc biệt, yêu cầu về độ tin cậy cao có thể làm tăng chi phí cho giải pháp điều khiển. Các chức năng điều khiển cần được thực hiện đồng thời, điều này đặt ra yêu cầu cao về khả năng đáp ứng thời gian thực của hệ thống. Việc xây dựng mô hình toán học cho các quá trình MIMO cũng gặp nhiều khó khăn, do tính phức tạp của các mối quan hệ vật lý và hóa học.
II. XÂY DỰNG CẤU TRÚC CỦA HỆ ĐIỀU KHIỂN
Chương này tập trung vào việc xây dựng cấu trúc của hệ điều khiển quá trình. Cấu trúc cơ bản của một hệ điều khiển bao gồm các thành phần như thiết bị chấp hành, thiết bị điều khiển và mô hình toán học của các đối tượng. Việc thiết kế cấu trúc này cần phải đảm bảo tính hiệu quả và độ tin cậy trong quá trình vận hành. Các vòng điều khiển và lý thuyết bộ tách kênh cũng được trình bày, nhấn mạnh vai trò của chúng trong việc tối ưu hóa quá trình điều khiển.
2.1. Cấu trúc cơ bản của một hệ điều khiển quá trình
Cấu trúc của hệ điều khiển bao gồm các thành phần chính như thiết bị chấp hành và thiết bị điều khiển. Thiết bị chấp hành có nhiệm vụ thực hiện các lệnh điều khiển, trong khi thiết bị điều khiển thực hiện việc giám sát và điều chỉnh các biến quá trình. Việc thiết kế cấu trúc này cần phải đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong quá trình vận hành.
2.2. Mô hình toán học các đối tượng
Mô hình toán học là công cụ quan trọng trong việc phân tích và thiết kế hệ điều khiển. Các đối tượng như bình trộn và các đối tượng khác được mô hình hóa để hiểu rõ hơn về hành vi của chúng trong quá trình điều khiển. Việc xây dựng mô hình chính xác giúp tối ưu hóa các thuật toán điều khiển và nâng cao hiệu quả sản xuất.
2.3. Lý thuyết bộ tách kênh
Lý thuyết bộ tách kênh là một phần quan trọng trong việc điều khiển quá trình đa biến. Nó cho phép tách biệt các mạch điều khiển độc lập, giúp giảm thiểu sự tương tác không mong muốn giữa các biến. Việc áp dụng lý thuyết này giúp cải thiện độ ổn định và hiệu suất của hệ thống điều khiển.
III. GIỚI THIỆU BÀN THÍ NGHIỆM ĐIỀU KHIỂN QUÁ TRÌNH
Chương này giới thiệu về bàn thí nghiệm điều khiển quá trình, bao gồm cấu trúc phần cứng và phần mềm. Bàn thí nghiệm được thiết kế để mô phỏng các quá trình điều khiển thực tế, giúp sinh viên và kỹ sư có thể thực hành và kiểm tra các lý thuyết đã học. Các thiết bị chấp hành và bộ điều khiển được sử dụng trong thí nghiệm cũng được mô tả chi tiết.
3.1. Cấu trúc phần cứng
Cấu trúc phần cứng của bàn thí nghiệm bao gồm các thiết bị chấp hành, bộ điều khiển và các cảm biến. Các thiết bị này được kết nối với nhau để tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh, cho phép thực hiện các thí nghiệm điều khiển quá trình. Việc thiết kế cấu trúc phần cứng cần đảm bảo tính linh hoạt và khả năng mở rộng cho các thí nghiệm sau này.
3.2. Phần mềm và thiết kế giao diện
Phần mềm điều khiển là một phần không thể thiếu trong bàn thí nghiệm. Nó cho phép người dùng thiết lập các tham số điều khiển, theo dõi quá trình và thu thập dữ liệu. Thiết kế giao diện người dùng cần phải thân thiện và dễ sử dụng, giúp người dùng dễ dàng thực hiện các thao tác điều khiển và giám sát.
3.3. Nhận dạng đối tượng của điều khiển quá trình
Nhận dạng đối tượng là bước quan trọng trong việc thiết kế hệ điều khiển. Nó giúp xác định các tham số của đối tượng cần điều khiển, từ đó xây dựng mô hình chính xác cho quá trình. Việc nhận dạng này có thể được thực hiện thông qua các phương pháp thực nghiệm hoặc lý thuyết, tùy thuộc vào tính chất của đối tượng.