Nghiên cứu giải pháp kỹ thuật phát triển rừng trồng quế Cinnamomum Cassia ở huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

• Tác giả: Trần Văn Chuyên
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Thái
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Lâm học
• Đề tài: Giải Pháp Kỹ Thuật Phát Triển Rừng Trồng Quế (Cinnamomum Cassia) Tại Huyện Bảo Yên, Tỉnh Lào Cai
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về cây Quế trên thế giới
• 1.2. Tình hình nghiên cứu về cây Quế ở trong nước
• 1.3. Tổng quan khu vực nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Địa điểm, thời gian nghiên cứu và Phạm vi nghiên cứu
• 2.3. Nội dung nghiên cứu
• 2.4. Điều tra đánh giá thực trạng trồng, khai thác, chế biến và thị trường tiêu thụ Quế ở Lào Cai
• 2.5. Chọn cây Quế trội sinh trưởng nhanh và hàm lượng tinh dầu cao
• 2.6. Nghiên cứu mật độ trồng và bón phân
• 2.7. Điều tra sâu bệnh hại Quế và đề xuất biện pháp phòng trừ
• 2.8. Đề xuất biện pháp kỹ thuật gây trồng Quế phù hợp với địa phương
• 2.9. Phương pháp nghiên cứu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Điều tra đánh giá thực trạng trồng, khai thác, chế biến và thị trường tiêu thụ Quế ở tỉnh Lào Cai
• 3.2. Chọn cây Quế trội sinh trưởng nhanh và hàm lượng tinh dầu cao
• 3.3. Nghiên cứu mật độ trồng và bón phân
• 3.4. Điều tra sâu bệnh hại và đề xuất biện pháp phòng trừ
• 3.5. Đề xuất biện pháp kỹ thuật gây trồng phù hợp
• 4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về cây Quế Cinnamomum Cassia

Cây Quế (Cinnamomum Cassia) thuộc họ Long não, là cây đa tác dụng, có thể cao từ 18 đến 20m. Quế phân bố rộng rãi, sinh trưởng tốt ở miền Bắc và miền Nam Việt Nam, đặc biệt ở vùng núi cao với độ cao từ 300 đến 700m. Cây Quế thích hợp với khí hậu mát ẩm, nhiệt độ bình quân từ 22 đến 24 độ C và lượng mưa trên 2000mm. Tinh dầu Quế được sử dụng trong nhiều ngành công nghiệp như y dược, thực phẩm và hương liệu. Trước đây, chỉ có vỏ Quế được bán, nhưng hiện nay, thân, cành và lá cũng có giá trị kinh tế cao. Sản phẩm từ Quế không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, tăng độ che phủ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học.

1.1. Đặc điểm sinh học và sinh thái của Quế

Quế (Cinnamomum Cassia) là cây thường xanh, có vỏ màu xám và lá thuôn dài. Các bộ phận của cây đều chứa tinh dầu. Quế có khả năng sinh sống tốt trên các vùng đồi núi dốc, với bộ rễ phát triển mạnh. Đặc điểm sinh thái của Quế cho thấy cây có thể phát triển ở nhiều loại đất khác nhau, từ đất thịt nhẹ đến đất thịt trung bình. Điều này giúp cây Quế trở thành một lựa chọn lý tưởng cho việc trồng rừng tại huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.

II. Tình hình phát triển rừng trồng Quế tại Bảo Yên Lào Cai

Huyện Bảo Yên là một trong những địa phương đi đầu trong phát triển rừng trồng Quế tại tỉnh Lào Cai. Diện tích rừng trồng Quế tại đây đã tăng nhanh trong những năm gần đây, với tổng diện tích lên đến 4.848,2 ha. Giá trị kinh tế từ cây Quế ngày càng được khẳng định, giúp người dân xóa đói giảm nghèo. Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai đã quy hoạch mở rộng vùng trồng Quế lên 25.000 ha đến năm 2025. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển kinh tế từ cây Quế là rất lớn, đồng thời cũng tạo ra cơ hội việc làm cho người dân địa phương.

2.1. Thực trạng và tiềm năng phát triển

Thực trạng phát triển rừng trồng Quế tại Bảo Yên cho thấy cây Quế không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, người trồng rừng vẫn chưa khai thác hết tiềm năng của cây Quế. Việc lựa chọn giống cây trồng phù hợp và áp dụng các kỹ thuật trồng rừng hiện đại là rất cần thiết để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Đặc biệt, việc phát triển bền vững rừng trồng Quế sẽ giúp cải thiện đời sống cho người dân và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

III. Giải pháp kỹ thuật phát triển rừng trồng Quế

Để phát triển bền vững rừng trồng Quế tại Bảo Yên, cần áp dụng các giải pháp kỹ thuật phù hợp. Việc chọn giống Quế trội có năng suất cao và hàm lượng tinh dầu lớn là rất quan trọng. Bên cạnh đó, nghiên cứu mật độ trồng và bón phân hợp lý cũng sẽ giúp cây phát triển tốt hơn. Các biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại cũng cần được chú trọng để bảo vệ cây Quế khỏi các tác nhân gây hại.

3.1. Tuyển chọn giống và kỹ thuật trồng

Tuyển chọn giống Quế trội có năng suất cao là một trong những giải pháp quan trọng. Cần thực hiện các nghiên cứu để xác định các giống Quế phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của Bảo Yên. Kỹ thuật trồng cũng cần được cải tiến, từ việc chuẩn bị đất đến việc chăm sóc cây sau khi trồng. Việc áp dụng các phương pháp khoa học trong trồng rừng sẽ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm từ cây Quế.

IV. Ý nghĩa và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu về phát triển rừng trồng Quế không chỉ có ý nghĩa về mặt khoa học mà còn mang lại lợi ích thực tiễn cho người dân địa phương. Việc phát triển bền vững rừng trồng Quế sẽ giúp cải thiện thu nhập cho người trồng rừng, đồng thời bảo vệ môi trường sinh thái. Các giải pháp kỹ thuật được đề xuất trong nghiên cứu sẽ góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, từ đó tạo ra nguồn thu ổn định cho người dân.

4.1. Tác động đến kinh tế và môi trường

Phát triển rừng trồng Quế tại Bảo Yên có tác động tích cực đến kinh tế địa phương. Cây Quế không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định mà còn góp phần bảo vệ môi trường, tăng độ che phủ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học. Việc áp dụng các giải pháp kỹ thuật trong trồng rừng sẽ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, từ đó tạo ra giá trị kinh tế cao hơn cho người dân.

Tổng quan nghiên cứu

Cây Quế (Cinnamomum cassia) là một trong những cây lâm nghiệp kinh tế quan trọng, có giá trị cao về mặt dược liệu và công nghiệp chế biến. Tại tỉnh Lào Cai, diện tích rừng trồng Quế đã tăng nhanh từ khoảng 2.513,8 ha năm 2011 lên 26.651 ha vào năm 2019, trong đó huyện Bảo Yên chiếm hơn 13.242 ha, trở thành vùng trọng điểm phát triển cây Quế. Quế không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân với lợi nhuận ước tính 500-550 triệu đồng/ha theo chu kỳ 15-20 năm, mà còn góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, giữ đất và nước ở vùng đồi núi. Tuy nhiên, việc phát triển rừng trồng Quế tại Bảo Yên còn gặp nhiều thách thức như lựa chọn giống cây phù hợp, mật độ trồng, kỹ thuật bón phân, cũng như phòng trừ sâu bệnh hại.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng phát triển rừng trồng Quế tại huyện Bảo Yên, tuyển chọn cây Quế trội có năng suất và hàm lượng tinh dầu cao, đồng thời đề xuất các giải pháp kỹ thuật gây trồng và phòng trừ sâu bệnh phù hợp nhằm phát triển bền vững rừng trồng Quế, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 7/2018 đến tháng 8/2019 tại ba xã Xuân Hòa, Việt Tiến và Thượng Hà, đại diện cho các vùng trồng Quế có diện tích lớn và điều kiện sinh thái đa dạng của huyện Bảo Yên.

Việc phát triển rừng trồng Quế tại Bảo Yên có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh tỉnh Lào Cai đã quy hoạch mở rộng vùng trồng Quế lên 25.000 ha đến năm 2025, góp phần thúc đẩy kinh tế nông lâm nghiệp, bảo tồn đa dạng sinh học và nâng cao giá trị xuất khẩu sản phẩm Quế. Các chỉ số sinh trưởng, hàm lượng tinh dầu và hiệu quả kinh tế được xem là các metrics quan trọng để đánh giá thành công của các giải pháp kỹ thuật được đề xuất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về sinh thái học cây trồng, kỹ thuật gây trồng rừng và quản lý sâu bệnh hại trong lâm nghiệp. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết sinh trưởng và phát triển cây trồng: Nghiên cứu đặc điểm sinh học, sinh thái học của cây Quế, bao gồm các giai đoạn sinh trưởng, ảnh hưởng của điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, mật độ trồng và bón phân đến sinh trưởng chiều cao, đường kính và độ dày vỏ. Khái niệm chính gồm: tuổi cây, mật độ trồng, bón phân NPK, và hàm lượng tinh dầu.

2. Mô hình quản lý sâu bệnh tổng hợp (IPM): Áp dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại Quế dựa trên điều tra thành phần sâu bệnh, mức độ gây hại và hiệu quả của các loại thuốc bảo vệ thực vật. Khái niệm chính gồm: tỷ lệ cây bị bệnh, cấp độ bệnh, biện pháp phòng trừ sinh học và hóa học, kỹ thuật tỉa cành tạo tán.

Các khái niệm chuyên ngành như Đường kính ngang ngực (D1.3), Chiều cao vút ngọn (Hvn), Tỷ lệ sống (TLS), và các chỉ số đánh giá mức độ bệnh được sử dụng để phân tích dữ liệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành tại huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai trong khoảng thời gian từ tháng 7/2018 đến tháng 8/2019. Phương pháp nghiên cứu bao gồm:

• Thu thập dữ liệu sơ cấp: Điều tra thực trạng trồng, khai thác, chế biến và thị trường tiêu thụ Quế thông qua phỏng vấn chủ hộ, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý tại 4 huyện trọng điểm của tỉnh Lào Cai. Lấy mẫu cây Quế trội theo tiêu chuẩn ngành 04 TCN 147-2006, đo đạc các chỉ tiêu sinh trưởng (D1.3, Hvn, Hdc) và lấy mẫu vỏ để xác định hàm lượng tinh dầu bằng phương pháp chiết xuất lôi cuốn hơi nước và phân tích sắc ký khí.

• Nghiên cứu mật độ trồng và bón phân: Thiết kế 6 công thức mật độ trồng từ 1.666 đến 10.000 cây/ha và 5 công thức bón phân khác nhau (bón NPK 100-300g/cây, phân vi sinh, đối chứng không bón) với cỡ mẫu 100 cây mỗi công thức, 3 lần lặp.

• Điều tra sâu bệnh hại: Xác định tỷ lệ và cấp độ bị hại của sâu bệnh trên cây Quế ở giai đoạn vườn ươm và rừng trồng theo phương pháp điều tra định kỳ 3 tháng/lần, sử dụng các công thức tính tỷ lệ cây bị bệnh và cấp độ bệnh bình quân.

• Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ sinh trưởng, hàm lượng tinh dầu và mức độ sâu bệnh giữa các nhóm mẫu. Các kết quả được trình bày qua bảng số liệu và biểu đồ so sánh.

Phương pháp chọn mẫu tập trung vào các xã có diện tích trồng Quế lớn và đa dạng điều kiện sinh thái nhằm đảm bảo tính đại diện và khả năng áp dụng kết quả nghiên cứu cho toàn huyện Bảo Yên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng trồng và giống Quế tại Bảo Yên: Diện tích rừng trồng Quế tại huyện Bảo Yên đạt 13.242 ha, chiếm gần 50% diện tích Quế toàn tỉnh Lào Cai. Hai loại giống chính là Quế lá nhỏ và Quế lá to, trong đó Quế lá nhỏ chiếm đa số với lá dài trung bình 16,5 cm, vỏ dày và hàm lượng tinh dầu cao hơn so với Quế lá to (lá dài 34,6 cm). Hàm lượng tinh dầu vỏ Quế lá nhỏ đạt từ 1,12% đến 4%, cao hơn mức trung bình 1-2% của các nước khác.

2. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến sinh trưởng: Mật độ trồng từ 1.666 đến 10.000 cây/ha ảnh hưởng rõ rệt đến chiều cao, đường kính và độ dày vỏ. Mật độ 2.500-3.333 cây/ha cho sinh trưởng tốt nhất với chiều cao trung bình 4,5 m, đường kính 7,2 cm và độ dày vỏ 0,7 cm sau 2 năm trồng, cao hơn 15-20% so với mật độ thấp hoặc quá cao.

3. Ảnh hưởng của bón phân đến sinh trưởng: Công thức bón 200g NPK/cây cho kết quả sinh trưởng vượt trội với chiều cao tăng 18%, đường kính tăng 22% so với đối chứng không bón phân. Bón phân vi sinh cũng cải thiện sinh trưởng nhưng hiệu quả thấp hơn phân hóa học.

4. Tình hình sâu bệnh hại và biện pháp phòng trừ: Các loại sâu hại chính gồm sâu đo, sâu róm, bọ xít nâu sẫm và sâu đục thân cành với tỷ lệ cây bị bệnh trung bình 25-40%. Bệnh tua mực do vi khuẩn Agrobacterium tumefaciens gây ra phổ biến với tỷ lệ cây bị bệnh lên đến 30-40% tại một số xã. Phun thuốc hóa học như Carbaryl 0,05%, Admire 50 EC và các thuốc trừ sâu khác đạt hiệu quả phòng trừ trên 80%. Kết hợp biện pháp tỉa cành, duy trì mật độ trồng hợp lý giúp giảm thiểu sâu bệnh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về đặc điểm sinh trưởng và sinh thái của cây Quế, khẳng định Quế lá nhỏ là giống ưu thế tại Bảo Yên do hàm lượng tinh dầu cao và phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng địa phương. Mật độ trồng từ 2.500 đến 3.333 cây/ha được đề xuất là tối ưu để cân bằng giữa sinh trưởng cây và hiệu quả kinh tế, tránh hiện tượng cạnh tranh dinh dưỡng quá mức ở mật độ cao.

Việc bón phân NPK với liều lượng vừa phải giúp tăng trưởng cây rõ rệt, đồng thời cải thiện chất lượng vỏ và hàm lượng tinh dầu, điều này phù hợp với các nghiên cứu về dinh dưỡng cây trồng lâm nghiệp. Tuy nhiên, việc sử dụng phân vi sinh cũng cần được khuyến khích nhằm phát triển bền vững và giảm ô nhiễm môi trường.

Tình hình sâu bệnh hại Quế tại Bảo Yên tương tự các vùng trồng Quế khác ở Việt Nam và Đông Nam Á, trong đó bọ xít nâu sẫm và bệnh tua mực là những đối tượng gây hại nghiêm trọng. Việc áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM) kết hợp phun thuốc đúng thời điểm, tỉa cành tạo tán và duy trì mật độ trồng hợp lý đã chứng minh hiệu quả trong giảm thiểu thiệt hại, nâng cao sinh trưởng và chất lượng rừng trồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh chiều cao, đường kính và hàm lượng tinh dầu giữa các mật độ trồng và công thức bón phân, cũng như bảng thống kê tỷ lệ cây bị sâu bệnh và hiệu quả phòng trừ thuốc bảo vệ thực vật.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tuyển chọn và nhân giống cây Quế trội: Áp dụng tiêu chuẩn chọn cây trội có sinh trưởng vượt trội trên 15% so với trung bình, đồng thời có hàm lượng tinh dầu cao để nhân giống. Thời gian thực hiện: ngay trong năm nghiên cứu. Chủ thể: các trung tâm nghiên cứu và các hộ trồng rừng.

2. Áp dụng mật độ trồng tối ưu: Khuyến cáo mật độ trồng từ 2.500 đến 3.333 cây/ha (cự ly 2m x 1,5-2m) để đảm bảo sinh trưởng và năng suất vỏ Quế. Thời gian áp dụng: từ vụ trồng mới tiếp theo. Chủ thể: người dân, doanh nghiệp trồng rừng.

3. Chế độ bón phân hợp lý: Sử dụng phân NPK với liều lượng 200g/cây cho cây Quế 1 năm tuổi trở lên, kết hợp phân vi sinh để tăng cường dinh dưỡng và cải thiện chất lượng vỏ. Thời gian: bón phân định kỳ hàng năm. Chủ thể: người trồng rừng, cán bộ kỹ thuật.

4. Phòng trừ sâu bệnh tổng hợp: Thực hiện kiểm tra định kỳ, tỉa cành tạo tán để giảm mật độ sâu bệnh, phun thuốc trừ sâu như Carbaryl 0,05%, Admire 50 EC vào thời điểm sâu non xuất hiện nhiều (cuối tháng 4 và đầu tháng 8). Thời gian: hàng năm theo chu kỳ sinh trưởng. Chủ thể: người dân, cơ quan bảo vệ thực vật.

5. Tăng cường đào tạo và chuyển giao kỹ thuật: Tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh cho người dân và cán bộ quản lý rừng. Thời gian: liên tục trong các năm tới. Chủ thể: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các tổ chức nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Người trồng rừng và hộ gia đình tại vùng núi: Nhận được hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm Quế, từ đó tăng thu nhập và cải thiện đời sống.

2. Các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu sản phẩm Quế: Tham khảo các tiêu chuẩn chọn giống, kỹ thuật trồng và bảo quản nguyên liệu nhằm nâng cao chất lượng tinh dầu và sản phẩm chế biến, đáp ứng yêu cầu thị trường trong và ngoài nước.

3. Cơ quan quản lý nhà nước về nông lâm nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển vùng trồng Quế bền vững, quy hoạch vùng trồng, hỗ trợ kỹ thuật và kiểm soát dịch bệnh hiệu quả.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Lâm học, Nông nghiệp: Tài liệu tham khảo bổ ích về đặc điểm sinh thái, kỹ thuật trồng và quản lý sâu bệnh cây Quế, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo và đào tạo chuyên môn.

Câu hỏi thường gặp

1. Cây Quế nào phù hợp nhất để trồng tại huyện Bảo Yên?
   Quế lá nhỏ được đánh giá là giống phù hợp nhất do có vỏ dày và hàm lượng tinh dầu cao, phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của Bảo Yên.

2. Mật độ trồng Quế tối ưu là bao nhiêu?
   Mật độ từ 2.500 đến 3.333 cây/ha (cự ly 2m x 1,5-2m) giúp cây sinh trưởng tốt, cân bằng giữa năng suất và chất lượng vỏ.

3. Phân bón nào nên sử dụng cho cây Quế?
   Phân NPK với liều lượng 200g/cây được khuyến cáo sử dụng, kết hợp phân vi sinh để tăng hiệu quả dinh dưỡng và bảo vệ môi trường.

4. Các loại sâu bệnh chính gây hại cây Quế là gì?
   Sâu đo, sâu róm, bọ xít nâu sẫm và bệnh tua mực là những đối tượng gây hại phổ biến, ảnh hưởng đến sinh trưởng và chất lượng tinh dầu.

5. Biện pháp phòng trừ sâu bệnh hiệu quả nhất là gì?
   Kết hợp biện pháp tổng hợp gồm tỉa cành tạo tán, duy trì mật độ trồng hợp lý và phun thuốc trừ sâu như Carbaryl 0,05%, Admire 50 EC vào thời điểm sâu non xuất hiện nhiều.

Kết luận

• Đã xác định được thực trạng phát triển rừng trồng Quế tại huyện Bảo Yên với diện tích trên 13.000 ha, chủ yếu là giống Quế lá nhỏ có hàm lượng tinh dầu cao.
• Mật độ trồng từ 2.500 đến 3.333 cây/ha và bón phân NPK 200g/cây là các giải pháp kỹ thuật tối ưu giúp tăng sinh trưởng và chất lượng vỏ Quế.
• Các loại sâu bệnh như sâu đo, bọ xít nâu sẫm và bệnh tua mực là thách thức lớn, cần áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp để kiểm soát hiệu quả.
• Đề xuất các giải pháp kỹ thuật cụ thể, đồng thời khuyến khích đào tạo chuyển giao công nghệ cho người dân và các bên liên quan.
• Tiếp tục nghiên cứu mở rộng quy mô và theo dõi hiệu quả các giải pháp trong các năm tiếp theo để phát triển bền vững rừng trồng Quế tại Bảo Yên và tỉnh Lào Cai.

Hành động tiếp theo là triển khai áp dụng các giải pháp kỹ thuật đã đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát sâu bệnh và nâng cao năng lực quản lý cho các chủ thể liên quan nhằm đảm bảo phát triển rừng trồng Quế hiệu quả và bền vững.