Luận Văn Thạc Sĩ: Phương Pháp Dạy Học Toán Giúp Học Sinh Yếu Kém Hiểu Rõ Tam Giác Đồng Dạng Lớp 8

• Tác giả: Lê Văn Tiến
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Anh Tuấn
• Trường học: Đại học Hải Phòng
• Chuyên ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Toán
• Đề tài: Một Số Biện Pháp Giúp Đỡ Học Sinh Yếu Kém Toán Trong Dạy Học Nội Dung Tam Giác Đồng Dạng Ở Lớp 8
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hải Phòng

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 1.1. Một số vấn đề về HS yếu kém Toán
• 1.2. Quan niệm về HS yếu kém Toán
• 1.3. Nguyên nhân của tình trạng HS yếu kém Toán
• 1.4. Biểu hiện và mức độ yếu kém Toán ở HS
• 1.5. DH phân hóa đối tượng
• 1.6. Một số quan điểm về DH phân hóa
• 1.7. Các hình thức DH phân hóa
• 1.8. Các mức độ của DH phân hóa
• 1.9. DH toán với HS yếu kém
• 1.10. Các nguyên tắc DH Toán cho HS yếu kém
• 1.11. Các hình thức, phương pháp và kĩ thuật DH học Toán với HS yếu kém
• 1.12. Tình hình dạy và học nội dung "Tam giác đồng dạng" ở lớp 8 THCS
• 1.13. Nội dung và yêu cầu DH chủ đề "Tam giác đồng dạng" trong môn Toán lớp 8 THCS
• 1.14. Những khó khăn, sai lầm thường gặp, biểu hiện và nguyên nhân yếu kém ở HS khi học chủ đề "Tam giác đồng dạng"
• 1.15. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG BIỆN PHÁP GIÚP ĐỠ HỌC SINH YẾU KÉM TOÁN TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ TAM GIÁC ĐỒNG DẠNG Ở LỚP 8 THCS
• 2.1. Biện pháp 1: Bổ sung kiến thức, kĩ năng bị hổng cho HS yếu kém khi DH về tam giác đồng dạng
• 2.2. Biện pháp 2: Gợi động cơ, gây hứng thú học Toán cho HS yếu kém
• 2.3. Biện pháp 3: Chủ động dạy cho HS yếu kém cách học Toán trên lớp cũng như ở nhà
• 2.4. Biện pháp 4: Giáo viên thực hiện phân hóa và phân bậc để lựa chọn và "chế biến" nội dung dạy học chủ đề “Tam giác đồng dạng” cho phù hợp với học sinh yếu kém môn Toán
• 2.5. Biện pháp 5: Lựa chọn và sử dụng phối hợp các PPDH nhằm giúp đỡ học sinh yếu kém Toán trong dạy học trên lớp
• 2.6. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm
• 3.2. Tổ chức thực nghiệm
• 3.3. Thời gian, địa điểm và đối tượng thực nghiệm sư phạm
• 3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
• 3.5. Nội dung thực nghiệm
• 3.6. Kết quả và đánh giá thực nghiệm sư phạm
• 3.7. Cách thức và nội dung đánh giá
• 3.8. Đánh giá định lượng
• 3.9. Đánh giá định tính
• 3.10. Kết luận chương 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Cơ sở lý luận và thực tiễn

Chương này tập trung vào việc phân tích các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến học sinh yếu kém Toán, đặc biệt trong việc học nội dung tam giác đồng dạng ở lớp 8. Các khái niệm về học sinh yếu kém Toán được định nghĩa rõ ràng, cùng với các nguyên nhân và biểu hiện cụ thể. Ngoài ra, chương cũng đề cập đến các phương pháp dạy học phân hóa và cách áp dụng chúng trong việc giúp đỡ học sinh yếu kém.

1.1. Quan niệm về học sinh yếu kém Toán

Học sinh yếu kém Toán được hiểu là những học sinh gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức toán học so với các bạn cùng lứa tuổi. Các nghiên cứu chỉ ra rằng những học sinh này thường có khả năng nhận thức chậm, thiếu tự tin và không có động cơ học tập mạnh mẽ. Đặc biệt, trong môn Toán, các em thường gặp khó khăn với tư duy trừu tượng và giải quyết vấn đề logic.

1.2. Nguyên nhân của tình trạng học sinh yếu kém Toán

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng học sinh yếu kém Toán có thể xuất phát từ nhiều phía. Từ phía giáo viên, phương pháp dạy học chưa phù hợp hoặc thiếu sự quan tâm đến từng đối tượng học sinh. Từ phía học sinh, có thể do thiếu động cơ học tập, phương pháp học chưa hiệu quả hoặc hoàn cảnh gia đình không thuận lợi. Ngoài ra, chương trình học quá tải cũng là một yếu tố ảnh hưởng.

II. Xây dựng biện pháp giúp đỡ học sinh yếu kém Toán

Chương này đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm giúp đỡ học sinh yếu kém Toán trong việc học nội dung tam giác đồng dạng. Các biện pháp bao gồm việc bổ sung kiến thức bị hổng, gợi động cơ học tập, và áp dụng các phương pháp dạy học phân hóa. Mỗi biện pháp được phân tích chi tiết về cách thức thực hiện và hiệu quả dự kiến.

2.1. Bổ sung kiến thức bị hổng

Một trong những biện pháp quan trọng là bổ sung kiến thức bị hổng cho học sinh yếu kém Toán. Điều này bao gồm việc ôn tập lại các kiến thức cơ bản về hình học, đặc biệt là các khái niệm liên quan đến tam giác đồng dạng. Giáo viên cần thiết kế các bài tập phù hợp với trình độ của học sinh để giúp các em nắm vững kiến thức nền tảng.

2.2. Gợi động cơ và hứng thú học tập

Để giúp học sinh yếu kém Toán tiến bộ, việc gợi động cơ và hứng thú học tập là rất cần thiết. Giáo viên có thể sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, như học qua trò chơi hoặc thực hành, để tạo sự hứng thú cho học sinh. Đồng thời, việc khen ngợi và khích lệ cũng giúp các em tự tin hơn trong học tập.

III. Thực nghiệm sư phạm

Chương này trình bày quá trình thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất. Các kết quả thực nghiệm được phân tích cả về mặt định lượng và định tính, từ đó đưa ra các kết luận về tính hiệu quả của các biện pháp trong việc giúp đỡ học sinh yếu kém Toán.

3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm

Mục đích của thực nghiệm sư phạm là đánh giá tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp giúp đỡ học sinh yếu kém Toán. Nhiệm vụ chính là tiến hành dạy thử nghiệm các bài học có áp dụng các biện pháp đã đề xuất, sau đó thu thập và phân tích dữ liệu để đánh giá kết quả.

3.2. Kết quả và đánh giá thực nghiệm

Kết quả thực nghiệm sư phạm cho thấy các biện pháp đã đề xuất có hiệu quả tích cực trong việc cải thiện kết quả học tập của học sinh yếu kém Toán. Các em học sinh đã có sự tiến bộ rõ rệt trong việc nắm vững kiến thức về tam giác đồng dạng và tự tin hơn trong quá trình học tập.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giáo dục trung học cơ sở (THCS) giữ vai trò then chốt trong việc trang bị kiến thức và kỹ năng cơ bản cho học sinh (HS). Toán học, đặc biệt là nội dung tam giác đồng dạng lớp 8, không chỉ giúp HS phát triển tư duy logic mà còn rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, thực tế cho thấy một tỷ lệ không nhỏ HS yếu kém môn Toán, đặc biệt trong chủ đề tam giác đồng dạng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giáo dục. Tại một số trường THCS trên địa bàn Hải Phòng, HS yếu kém chiếm khoảng 20-30% trong mỗi lớp, với biểu hiện như điểm kiểm tra thường xuyên dưới trung bình, thiếu kỹ năng vẽ hình và suy luận logic.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng và kiểm nghiệm các biện pháp giúp đỡ HS yếu kém môn Toán trong dạy học nội dung tam giác đồng dạng lớp 8, góp phần nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực tư duy cho HS. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2019-2020 tại các trường THCS trên địa bàn Hải Phòng, tập trung vào nhóm HS yếu kém với các đặc điểm tâm sinh lý và năng lực tiếp thu khác biệt. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện phương pháp dạy học, hỗ trợ HS yếu kém, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho giáo viên và nhà quản lý giáo dục trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Toán.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục sau:

• Lý thuyết dạy học phân hóa: Nhấn mạnh việc tổ chức dạy học phù hợp với năng lực, sở thích và nhu cầu của từng nhóm HS, nhằm phát huy tối đa tiềm năng cá nhân và đảm bảo sự tiến bộ đồng đều trong lớp học.
• Lý thuyết về đặc điểm tâm sinh lý HS yếu kém: Phân tích các đặc điểm nhận thức, tâm lý, hành vi của HS yếu kém để xây dựng phương pháp dạy học phù hợp, giúp các em vượt qua khó khăn trong tiếp thu kiến thức.
• Mô hình phát triển năng lực học sinh: Tập trung vào việc phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực tính toán và sử dụng ngôn ngữ toán học trong quá trình học tập.

Các khái niệm chính bao gồm: HS yếu kém môn Toán, tam giác đồng dạng, dạy học phân hóa, kỹ năng học tập, động cơ học tập, và biện pháp sư phạm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

• Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tổng hợp, phân tích các tài liệu, công trình nghiên cứu liên quan đến dạy học Toán, đặc biệt là nội dung tam giác đồng dạng và HS yếu kém.
• Phương pháp điều tra, quan sát: Thu thập dữ liệu thực tiễn qua dự giờ, phỏng vấn giáo viên và HS, khảo sát thực trạng học tập của HS yếu kém tại các trường THCS trên địa bàn Hải Phòng.
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thực hiện các biện pháp giúp đỡ HS yếu kém trong dạy học tam giác đồng dạng, đánh giá hiệu quả qua kết quả học tập và thái độ học tập của HS.
• Phương pháp thống kê toán học: Xử lý, phân tích số liệu thu thập được để đánh giá mức độ hiệu quả của các biện pháp đề xuất.

Cỡ mẫu thực nghiệm gồm khoảng 60 HS yếu kém được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện từ các lớp 8 tại một số trường THCS. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong học kỳ II năm học 2019-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ HS yếu kém môn Toán trong chủ đề tam giác đồng dạng chiếm khoảng 25% trong các lớp 8 khảo sát, với biểu hiện điểm kiểm tra thường xuyên dưới 5,0/10.
2. HS yếu kém gặp khó khăn lớn trong việc nhận biết và vận dụng các định lý về tam giác đồng dạng, đặc biệt là định lý Ta-lét và tính chất đường phân giác, với hơn 70% HS không phân biệt được các trường hợp đồng dạng.
3. Động cơ và hứng thú học Toán của HS yếu kém rất thấp, khoảng 65% HS cho biết cảm thấy môn Toán khô khan, khó hiểu và thiếu sự hấp dẫn trong các tiết học.
4. Các biện pháp bổ sung kiến thức, kỹ năng và tạo động lực học tập đã giúp cải thiện điểm số trung bình của HS yếu kém lên khoảng 1,5 điểm so với trước khi áp dụng, đồng thời tăng tỷ lệ HS đạt chuẩn kiến thức từ 30% lên 55%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng yếu kém của HS là do các lỗ hổng kiến thức nền tảng, phương pháp học tập chưa phù hợp và thiếu động lực học tập. Việc bổ sung kiến thức bị hổng theo từng bước, kết hợp với các hoạt động tạo hứng thú như trò chơi trí tuệ, thảo luận nhóm đã giúp HS tiếp cận kiến thức một cách dễ dàng hơn. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với quan điểm rằng dạy học phân hóa và hỗ trợ cá nhân hóa là chìa khóa nâng cao chất lượng học tập cho HS yếu kém.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện sự thay đổi điểm trung bình trước và sau khi áp dụng biện pháp, cùng bảng so sánh tỷ lệ HS đạt chuẩn kiến thức trong từng giai đoạn. Ngoài ra, biểu đồ tròn minh họa tỷ lệ HS có động cơ học tập tăng lên cũng góp phần làm rõ hiệu quả của các biện pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tổ chức các lớp phụ đạo bổ sung kiến thức nền tảng cho HS yếu kém với nội dung tập trung vào các kiến thức cơ bản về tam giác đồng dạng, đặc biệt là định lý Ta-lét và tính chất đường phân giác. Thời gian thực hiện: trong suốt học kỳ II; Chủ thể thực hiện: giáo viên bộ môn và nhà trường.
2. Áp dụng phương pháp dạy học phân hóa trong các tiết học chính khóa, giao nhiệm vụ phù hợp với năng lực từng nhóm HS, sử dụng phiếu học tập phân bậc và các hoạt động nhóm để tăng cường sự tham gia của HS yếu kém. Thời gian: liên tục trong năm học; Chủ thể: giáo viên bộ môn.
3. Tăng cường sử dụng các trò chơi trí tuệ, hoạt động tương tác để tạo hứng thú học tập, giúp HS yếu kém cảm thấy môn Toán gần gũi, dễ tiếp cận hơn. Thời gian: áp dụng trong mỗi tiết học; Chủ thể: giáo viên.
4. Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh trong việc theo dõi, động viên và hỗ trợ HS yếu kém học tập tại nhà, thông qua các buổi họp phụ huynh và trao đổi thường xuyên. Thời gian: định kỳ hàng tháng; Chủ thể: giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh.

Các giải pháp này cần được triển khai đồng bộ, có kế hoạch cụ thể và đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên bộ môn Toán THCS: Nắm bắt các biện pháp sư phạm giúp đỡ HS yếu kém, áp dụng hiệu quả trong giảng dạy nội dung tam giác đồng dạng.
2. Nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường THCS: Xây dựng chính sách, kế hoạch hỗ trợ HS yếu kém, tổ chức các lớp phụ đạo và đào tạo nâng cao năng lực giáo viên.
3. Sinh viên ngành Sư phạm Toán: Học tập các phương pháp dạy học phân hóa và kỹ thuật hỗ trợ HS yếu kém, chuẩn bị cho công tác giảng dạy thực tế.
4. Phụ huynh có con em học THCS: Hiểu rõ đặc điểm và khó khăn của HS yếu kém môn Toán, phối hợp cùng nhà trường hỗ trợ con em học tập hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

1. HS yếu kém môn Toán là gì?
   HS yếu kém môn Toán là những em có kết quả học tập thường xuyên dưới trung bình, gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức, vận dụng kỹ năng và thiếu động lực học tập. Ví dụ, HS có điểm kiểm tra dưới 5,0 trong nhiều bài kiểm tra liên tiếp.

2. Nguyên nhân chính khiến HS yếu kém trong chủ đề tam giác đồng dạng?
   Nguyên nhân chủ yếu là do HS bị hổng kiến thức nền tảng, chưa nắm vững các định lý cơ bản, phương pháp học chưa phù hợp và thiếu sự quan tâm, hỗ trợ từ gia đình và nhà trường.

3. Làm thế nào để giúp HS yếu kém cải thiện kỹ năng học Toán?
   Cần bổ sung kiến thức bị hổng, áp dụng phương pháp dạy học phân hóa, tạo động lực học tập qua các hoạt động tương tác và phối hợp với phụ huynh trong việc theo dõi, hỗ trợ học tập tại nhà.

4. Phương pháp dạy học phân hóa có lợi ích gì?
   Phương pháp này giúp giáo viên điều chỉnh nội dung, phương pháp phù hợp với năng lực từng HS, tạo điều kiện cho HS yếu kém tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn và phát huy năng lực cá nhân.

5. Các trò chơi trí tuệ có tác dụng như thế nào trong dạy học Toán?
   Trò chơi trí tuệ giúp tạo không khí học tập vui vẻ, kích thích sự hứng thú và chủ động của HS, đặc biệt là HS yếu kém, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và phát triển kỹ năng tư duy.

Kết luận

• HS yếu kém môn Toán trong chủ đề tam giác đồng dạng chiếm tỷ lệ đáng kể, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục THCS.
• Nguyên nhân chủ yếu là do hổng kiến thức nền tảng, phương pháp học chưa phù hợp và thiếu động lực học tập.
• Các biện pháp bổ sung kiến thức, dạy học phân hóa và tạo động lực học tập đã chứng minh hiệu quả trong việc nâng cao kết quả học tập của HS yếu kém.
• Việc phối hợp giữa giáo viên, nhà trường và phụ huynh là yếu tố then chốt để hỗ trợ HS yếu kém phát triển toàn diện.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi, có thể áp dụng rộng rãi trong thực tiễn dạy học môn Toán THCS.

Tiếp theo, cần triển khai nhân rộng các biện pháp đã kiểm nghiệm, đồng thời nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố tâm lý và xã hội ảnh hưởng đến HS yếu kém để hoàn thiện phương pháp hỗ trợ. Các giáo viên và nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng và điều chỉnh các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường học.