I. Khái niệm di sản thừa kế và tranh chấp phân chia di sản thừa kế
Luận văn thạc sĩ này tập trung vào việc giải quyết tranh chấp phân chia di sản thừa kế tại Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội. Tác giả bắt đầu bằng việc làm rõ khái niệm “di sản thừa kế”. Luận văn chỉ ra rằng, mặc dù thuật ngữ này được sử dụng phổ biến nhưng chưa có định nghĩa cụ thể trong luật. Tác giả phân tích các quan điểm khác nhau về di sản thừa kế, từ góc độ đạo đức, kinh tế và pháp luật. Luận văn dẫn chiếu Điều 612 BLDS năm 2015, theo đó, "Di sản bao gồm tài sản riêng của người chết và tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác", để làm cơ sở khái niệm hóa di sản thừa kế. Từ đó, luận văn đưa ra lập luận rằng di sản thừa kế là toàn bộ tài sản thuộc quyền sở hữu của người chết, bao gồm tài sản riêng, tài sản chung trong hôn nhân và tài sản chung với người khác. Tác giả cũng phân tích sự khác biệt giữa quan điểm về di sản thừa kế thời kỳ thuộc địa (bao gồm cả nghĩa vụ tài sản) và quan điểm hiện nay (chỉ bao gồm tài sản). Cuối cùng, luận văn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác định rõ khái niệm “di sản thừa kế” để giải quyết tranh chấp liên quan đến thừa kế. Tranh chấp phân chia di sản thừa kế phát sinh khi các bên có cách hiểu khác nhau về di sản và quyền hưởng di sản. Đặc điểm của loại tranh chấp này là thường xảy ra giữa những người có quan hệ thân thiết như hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng, khiến vấn đề trở nên phức tạp. Việc xác định đúng khối tài sản thừa kế và phân chia theo luật là rất quan trọng để bảo vệ quyền lợi của các bên.
II. Thực trạng giải quyết tranh chấp phân chia di sản thừa kế tại Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội
Chương này của luận văn phân tích thực trạng giải quyết tranh chấp phân chia di sản thừa kế tại Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội giai đoạn 2014-2018. Luận văn trình bày số liệu thống kê về tình hình thụ lý và giải quyết các vụ án, từ đó đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế, thiếu sót và nguyên nhân. Một số bất cập, vướng mắc trong việc áp dụng pháp luật cũng được nêu ra, chẳng hạn như việc xác định mức hưởng thù lao của người quản lý di sản và thời hiệu khởi kiện phân chia di sản thừa kế. Luận văn có thể đã phân tích các bản án, quyết định của tòa án để minh họa cho những bất cập này. Ví dụ, việc xác định thù lao cho người quản lý di sản còn chưa có quy định cụ thể, dẫn đến khó khăn trong thực tiễn xét xử. Tương tự, việc xác định thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện cũng còn nhiều tranh cãi, cần được làm rõ hơn trong luật. Phân tích thực trạng giúp làm rõ những khó khăn, thách thức mà tòa án gặp phải trong quá trình giải quyết tranh chấp, đồng thời là cơ sở để đề xuất các giải pháp cải thiện.
III. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp
Dựa trên phân tích thực trạng, luận văn đề xuất các kiến nghị hoàn thiện pháp luật và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp phân chia di sản thừa kế. Về hoàn thiện pháp luật, luận văn đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều khoản trong Bộ luật Dân sự năm 2015 và Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 để làm rõ hơn các vấn đề như xác định di sản thừa kế, thù lao quản lý di sản, thời hiệu khởi kiện… Bên cạnh đó, luận văn cũng đề xuất các giải pháp thực tiễn như: đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ tòa án, đặc biệt là thẩm phán; bồi dưỡng nâng cao trình độ và trách nhiệm cho Hội thẩm nhân dân; tăng cường cơ sở vật chất và hoàn thiện chính sách đối với cán bộ tòa án. Luận văn cũng có thể đề cập đến việc tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về thừa kế cho người dân, giúp họ hiểu rõ quyền và nghĩa vụ, từ đó giảm thiểu tranh chấp. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, xử lý hồ sơ cũng là một giải pháp đáng cân nhắc để nâng cao hiệu quả công việc. Các kiến nghị và giải pháp được đề xuất nhằm hướng đến việc giải quyết tranh chấp một cách công bằng, nhanh chóng, hiệu quả, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan.
