Luận Văn Thạc Sĩ: Diện Mạo Khu Phố Người Hoa Hà Nội Nửa Đầu Thế Kỷ XX Qua Tư Liệu Địa Chính

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG 1: PHƯƠNG - PHỐ THĂNG LONG VÀ VIỆC HÌNH THÀNH PHỐ NGƯỜI HOA Ở HÀ NỘI

1.1. Quá trình hình thành phường — phố ở Thăng Long-Hà Nội

1.2. Người Hoa và việc hình thành khu phố người Hoa ở Thăng Long — Hà Nội

1.2.1. Khái niệm “người Hoa”

1.2.2. Các loại hình liên kết cộng đồng cơ bản của Hoa kiều tại Việt Nam

1.2.3. Sơ lược lịch sử di cư của người Hoa đến Việt Nam và việc hình thành khu phố người Hoa ở Thăng Long-Hà Nội

1.2.4. Diện mạo khu phố người Hoa ở Hà Nội trước thế kỷ XX

1.2.5. Khu phố buôn bán ở Hà Nội trước năm 1873

1.2.6. Các chương trình cải tạo của người Pháp ở Hà Nội từ 1873 đến cuối thế kỷ XIX

1.2.7. Diện mạo khu phố người Hoa ở Hà Nội từ năm 1873 đến cuối thế kỷ XIX

2. CHƯƠNG 2: KHU PHỐ NGƯỜI HOA Ở HÀ NỘI NỬA ĐẦU THẾ KỶ XX: NHỮNG ĐỔI THAY QUA TƯ LIỆU ĐỊA CHÍNH

2.1. Những chính sách cải tạo, quy hoạch, xây dựng thành phố của người Pháp nửa đầu thế kỷ XX

2.1.1. Chương trình cải tạo của người Pháp ở Hà Nội từ đầu thế kỷ XX đến 1910

2.1.2. Những chính sách quy hoạch, xây dựng Hà Nội của người Pháp từ 1919 đến đầu những năm 1940

2.2. Khu phố người Hoa (Hàng Ngang — Lan Ông — Hàng Buồm — Mã Mây) nửa đầu thế kỷ XX qua tư liệu địa chính

2.2.1. Nguồn tư liệu địa chính

2.2.2. Vài nét về lịch sử hình thành và phát triển của các phố Hàng Ngang, Lan Ông, Hàng Buồm, Mã Mây

2.2.3. Diện mạo kinh tế - xã hội của khu phố người Hoa (Hàng Ngang — Lan Ông - Hàng Buồm — Mã Mây) ở Hà Nội qua tư liệu địa chính

3. CHƯƠNG 3: CÁC CƠ SỞ TÍN NGƯỠNG TRÊN PHỐ HÀNG NGANG, LAN ÔNG, HÀNG BUỒM, MÃ MÂY QUA TƯ LIỆU ĐỊA CHÍNH

3.1. Loại hình đất đai tín ngưỡng trên các phố Hàng Ngang, Lan Ông, Hàng Buồm, Mã Mây qua tư liệu địa chính

3.2. Loại hình di tích Hội quán: trường hợp Hội quán Quảng Đông (Hàng Buồm) và Hội quán Phúc Kiến (Lan Ông)

3.2.1. Trường hợp Hội quán Quảng Đông

3.2.2. Trường hợp Hội quán Phúc Kiến Lan Ông

3.3. Thực trạng các cơ sở tín ngưỡng tại phố Hàng Ngang, Lan Ông, Hàng Buồm, Mã Mây

3.4. Xu hướng biến đổi chức năng sử dụng đất trên 4 phố Hàng Ngang, Lan Ông, Hàng Buồm, Mã Mây

3.5. Sự biến đổi của các cơ sở tín ngưỡng trên các phố Hàng Ngang, Lan Ông, Hàng Buồm, Mã Mây

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về khu phố người Hoa ở Hà Nội

Khu phố người Hoa ở Hà Nội, một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa và lịch sử của thủ đô, đã hình thành từ những thế kỷ trước. Khu phố người Hoa không chỉ là nơi cư trú của cộng đồng người Hoa mà còn là trung tâm thương mại sôi động, nơi giao thoa giữa các nền văn hóa. Theo tài liệu lịch sử, người Hoa đã đến Hà Nội từ rất sớm, tạo dựng nên những khu phố như Hàng Ngang, Hàng Buồm, Lãn Ông, Mã Mây. Những khu phố này không chỉ mang đậm dấu ấn văn hóa của người Hoa mà còn phản ánh sự phát triển kinh tế của Hà Nội trong nửa đầu thế kỷ XX. Sự hiện diện của người Hoa đã góp phần làm phong phú thêm diện mạo văn hóa của Hà Nội, tạo nên một không gian đa dạng và phong phú về mặt xã hội và kinh tế.

1.1. Lịch sử hình thành khu phố người Hoa

Quá trình hình thành khu phố người Hoa ở Hà Nội gắn liền với lịch sử di cư của người Hoa đến Việt Nam. Từ thế kỷ XVII, người Hoa đã bắt đầu di cư đến các vùng đất mới, trong đó có Hà Nội. Họ không chỉ tìm kiếm cơ hội kinh doanh mà còn tạo dựng cộng đồng vững mạnh. Lịch sử Hà Nội ghi nhận rằng, người Hoa đã đóng góp không nhỏ vào sự phát triển kinh tế của thành phố. Họ đã xây dựng các cửa hàng, nhà hàng và các cơ sở sản xuất, tạo nên một mạng lưới thương mại phong phú. Sự hình thành này không chỉ phản ánh nhu cầu kinh tế mà còn là sự kết nối văn hóa giữa các cộng đồng khác nhau trong xã hội Hà Nội.

II. Diện mạo kinh tế xã hội của khu phố người Hoa

Khu phố người Hoa ở Hà Nội không chỉ là nơi cư trú mà còn là trung tâm kinh tế quan trọng. Ngành nghề người Hoa chủ yếu tập trung vào thương mại, dịch vụ và sản xuất thủ công. Các khu phố như Hàng Ngang, Hàng Buồm, Lãn Ông, Mã Mây đã trở thành những địa điểm buôn bán sầm uất, thu hút nhiều người dân địa phương và khách du lịch. Theo các tài liệu địa chính, diện tích đất sử dụng cho các hoạt động kinh tế của người Hoa rất lớn, cho thấy sự đóng góp của họ vào nền kinh tế Hà Nội. Tình hình xã hội trong khu phố cũng rất đa dạng, với nhiều hoạt động văn hóa, lễ hội diễn ra thường xuyên, tạo nên một không khí sống động và phong phú.

2.1. Các hoạt động kinh tế chủ yếu

Các hoạt động kinh tế của người Hoa chủ yếu tập trung vào thương mại và dịch vụ. Họ đã xây dựng nhiều cửa hàng, nhà hàng và cơ sở sản xuất, tạo nên một mạng lưới kinh doanh phong phú. Di sản văn hóa của người Hoa cũng được thể hiện qua các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, ẩm thực đặc trưng. Những sản phẩm này không chỉ phục vụ nhu cầu của cộng đồng người Hoa mà còn thu hút sự quan tâm của người dân địa phương và du khách. Sự phát triển này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần làm phong phú thêm diện mạo văn hóa của Hà Nội.

III. Những biến đổi trong khu phố người Hoa nửa đầu thế kỷ XX

Nửa đầu thế kỷ XX, khu phố người Hoa ở Hà Nội đã trải qua nhiều biến đổi lớn do sự tác động của chính sách đô thị hóa của thực dân Pháp. Kiến trúc người Hoa trong khu phố đã bị ảnh hưởng bởi các yếu tố phương Tây, dẫn đến sự thay đổi trong cách bố trí không gian và kiến trúc. Các công trình xây dựng mới được hình thành, trong khi nhiều công trình truyền thống bị phá bỏ. Sự biến đổi này không chỉ ảnh hưởng đến diện mạo vật chất của khu phố mà còn tác động đến đời sống văn hóa và xã hội của cộng đồng người Hoa. Những thay đổi này phản ánh sự giao thoa giữa các nền văn hóa và sự thích ứng của người Hoa trong bối cảnh mới.

3.1. Tác động của chính sách đô thị hóa

Chính sách đô thị hóa của thực dân Pháp đã tạo ra nhiều thay đổi trong khu phố người Hoa. Các công trình kiến trúc mới được xây dựng, trong khi nhiều công trình truyền thống bị phá bỏ. Lịch sử Hà Nội ghi nhận rằng, sự thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến diện mạo vật chất mà còn tác động đến đời sống văn hóa và xã hội của cộng đồng người Hoa. Họ phải thích ứng với những thay đổi này, từ đó hình thành nên những nét văn hóa mới trong sinh hoạt hàng ngày. Sự giao thoa giữa các nền văn hóa đã tạo nên một bức tranh đa dạng và phong phú về mặt xã hội trong khu phố người Hoa.

Diện Mạo Khu Phố Người Hoa Hà Nội Nửa Đầu Thế Kỷ XX Qua Tư Liệu Địa Chính