Luận Văn Thạc Sĩ Quan Hệ Quốc Tế: Hợp Tác ASEAN Về Di Cư Lao Động (2007-2020)

• Tác giả: Mai Mai
• Người hướng dẫn: Prof. Pham Quang Minh
• Trường học: Vietnam National University, University of Social Sciences and Humanities
• Chuyên ngành: International Relations
• Đề tài: Hợp Tác ASEAN Về Di Cư Lao Động Từ 2007 Đến 2020
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hanoi

• STATUTORY DECLARATION
• ACKNOWLEDGEMENTS
• TABLE OF CONTENTS
• 1. CHAPTER 1: CONCEPTUAL AND PRACTICAL BACKGROUND
• 1.1. Conceptual framework of cooperation on labor migration
• 1.2. Overview of labor migration in ASEAN region
• 1.3. ASEAN’s cooperation on labor migration before 2007 and Incentives for cooperation from 2007 to 2020
• 1.4. CHAPTER SUMMARY
• 2. CHAPTER 2: REALITY OF ASEAN’S COOPERATION ON LABOR MIGRATION
• 2.1. Actual situation of the cooperation from 2007 to 2020
• 2.2. Case studies of some ASEAN countries (Singapore, the Philippines, Vietnam)
• 2.3. CHAPTER SUMMARY
• 3. CHAPTER 3: ASSESSMENT AND FUTURE OF ASEAN’S COOPERATION ON LABOR MIGRATION
• 3.1. Achievements and Limitations
• 3.2. Challenges and Opportunities
• 3.3. Prospects and Recommendations
• 3.4. CHAPTER SUMMARY
• CONCLUSION
• ABBREVIATIONS AND ACRONYMS

I. Khung khái niệm và bối cảnh thực tiễn

Luận văn thạc sĩ này tập trung vào hợp tác ASEAN về di cư lao động từ năm 2007 đến 2020. Phần đầu tiên xây dựng khung khái niệm về di cư lao động và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này. ASEAN đã có những nỗ lực hợp tác từ trước năm 2007, nhưng chỉ thực sự được đẩy mạnh sau khi Tuyên bố về Bảo vệ và Thúc đẩy Quyền của Người lao động Di cư được thông qua vào năm 2007. Bối cảnh thực tiễn bao gồm sự gia tăng di cư quốc tế trong khu vực, đặc biệt là di cư lao động, và nhu cầu về phát triển bền vững kinh tế và xã hội.

1.1. Khung khái niệm về di cư lao động

Di cư lao động được định nghĩa là sự di chuyển của người lao động từ quốc gia này sang quốc gia khác để tìm kiếm việc làm. Trong bối cảnh ASEAN, di cư lao động đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy kinh tế ASEAN và giải quyết vấn đề thiếu hụt lao động ở một số quốc gia. Khung khái niệm này cũng bao gồm các yếu tố như quyền lợi lao động, chính sách di cư, và thị trường lao động ASEAN.

1.2. Bối cảnh thực tiễn trước năm 2007

Trước năm 2007, hợp tác ASEAN về di cư lao động còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào các thỏa thuận công nhận lẫn nhau (MRAs) trong một số ngành nghề như kỹ sư và y tá. Tuy nhiên, sự gia tăng di cư lao động và các vấn đề liên quan đến quyền lợi lao động đã thúc đẩy ASEAN đưa ra Tuyên bố năm 2007, đánh dấu bước ngoặt trong hợp tác quốc tế về lĩnh vực này.

II. Thực trạng hợp tác ASEAN về di cư lao động 2007 2020

Phần này phân tích tình hình di cư lao động và hợp tác ASEAN trong giai đoạn 2007-2020. Các chính sách và hành động thực tiễn được triển khai nhằm bảo vệ quyền lợi lao động và thúc đẩy thị trường lao động ASEAN. Các quốc gia như Singapore, Philippines và Việt Nam được chọn làm nghiên cứu điển hình để làm rõ sự tham gia và tác động của hợp tác ASEAN.

2.1. Chính sách và hành động thực tiễn

Từ năm 2007, ASEAN đã triển khai nhiều chính sách và hành động cụ thể, bao gồm việc ký kết các thỏa thuận công nhận lẫn nhau (MRAs) trong các ngành nghề như kiến trúc, y tế và du lịch. Các chính sách này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho di cư lao động và bảo vệ quyền lợi lao động của người di cư. Tuy nhiên, việc thực thi các chính sách này vẫn còn nhiều hạn chế do sự khác biệt về hệ thống pháp luật và năng lực quản lý của các quốc gia thành viên.

2.2. Nghiên cứu điển hình Singapore Philippines và Việt Nam

Singapore, với tư cách là quốc gia tiếp nhận lao động, đã triển khai nhiều chính sách nhằm quản lý di cư lao động hiệu quả. Philippines, một quốc gia xuất khẩu lao động, đã tích cực tham gia vào các sáng kiến của ASEAN để bảo vệ quyền lợi của người lao động. Việt Nam, với vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020, đã nỗ lực thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này, đồng thời đối mặt với thách thức về chất lượng nguồn nhân lực.

III. Đánh giá và triển vọng hợp tác ASEAN về di cư lao động

Phần cuối cùng đánh giá những thành tựu và hạn chế của hợp tác ASEAN về di cư lao động từ năm 2007 đến 2020. Các thách thức và cơ hội trong tương lai được phân tích, cùng với các khuyến nghị nhằm cải thiện hiệu quả hợp tác. Phát triển bền vững và kinh tế ASEAN là những yếu tố trọng tâm trong việc định hướng các chính sách và hành động trong tương lai.

3.1. Thành tựu và hạn chế

Hợp tác ASEAN đã đạt được một số thành tựu đáng kể, bao gồm việc ký kết các thỏa thuận công nhận lẫn nhau (MRAs) và nâng cao nhận thức về quyền lợi lao động. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là sự thiếu đồng bộ trong việc thực thi chính sách và bảo vệ quyền lợi của người lao động di cư.

3.2. Triển vọng và khuyến nghị

Trong tương lai, ASEAN cần tăng cường hợp tác quốc tế và cải thiện cơ chế quản lý di cư lao động. Các khuyến nghị bao gồm việc thúc đẩy phát triển bền vững, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, và tăng cường hợp tác giữa các quốc gia thành viên để giải quyết các thách thức hiện tại.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập khu vực, di cư lao động đóng vai trò quan trọng trong quan hệ quốc tế, đặc biệt tại khu vực Đông Nam Á. Theo ước tính, số lượng người lao động di cư trong các nước ASEAN đã tăng lên khoảng 7 triệu người trong vòng 20 năm qua, bao gồm cả lao động không có giấy tờ hợp pháp. Sự gia tăng này đặt ra nhiều thách thức về quản lý và bảo vệ quyền lợi người lao động di cư trong khu vực. Luận văn tập trung nghiên cứu hợp tác của ASEAN về di cư lao động trong giai đoạn 2007-2020, thời điểm đánh dấu sự ra đời của Tuyên bố ASEAN về Bảo vệ và Thúc đẩy Quyền của Người Lao động Di cư. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng hợp tác, xác định những thành tựu, hạn chế, thách thức và cơ hội, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hợp tác trong tương lai. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 10 quốc gia thành viên ASEAN, với ba quốc gia điển hình là Singapore (nước tiếp nhận), Philippines (nước xuất khẩu lao động) và Việt Nam (nước chủ nhà năm 2020). Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cái nhìn tổng thể về chính sách và thực tiễn hợp tác lao động di cư, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phát triển bền vững khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về di cư lao động và hợp tác quốc tế, trong đó:

• Lý thuyết di cư lao động: Di cư lao động được định nghĩa là sự di chuyển của cá nhân từ quốc gia này sang quốc gia khác nhằm mục đích tìm kiếm việc làm, thường mang tính tạm thời. Các loại hình di cư bao gồm di cư theo động lực khuyến khích, di cư theo nhu cầu, di cư cư trú và di cư đi lại (commuting).
• Lý thuyết hợp tác quốc tế: Hợp tác quốc tế được hiểu là sự phối hợp giữa các chủ thể trong quan hệ quốc tế nhằm đạt được mục tiêu chung, có thể là hợp tác đa phương hoặc khu vực. Hợp tác trong ASEAN được xem là hợp tác đa phương khu vực, dựa trên nguyên tắc tôn trọng chủ quyền và không can thiệp vào công việc nội bộ.
• Mô hình hợp tác ASEAN về di cư lao động: Tập trung vào các công cụ như Tuyên bố ASEAN về Bảo vệ và Thúc đẩy Quyền của Người Lao động Di cư (2007), các Thỏa thuận Công nhận Lẫn nhau (MRAs) trong các ngành nghề chuyên môn, và các chương trình hành động nhằm bảo vệ quyền lợi người lao động di cư.

Các khái niệm chính bao gồm: di cư lao động, hợp tác đa phương, bảo vệ quyền người lao động, di cư không chính thức, và các cơ chế quản lý di cư.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo của ASEAN, ILO, IOM, UN Women, các tài liệu pháp luật liên quan, và số liệu thống kê di cư lao động trong khu vực.
• Phương pháp phân tích:
  • Phân tích chính sách để hiểu rõ các chính sách và cam kết của ASEAN về di cư lao động.
  • Phân tích thống kê nhằm tổng hợp và nhận diện xu hướng di cư lao động trong ASEAN, bao gồm số lượng lao động di cư, tỷ lệ giới tính, trình độ học vấn và ngành nghề ưu tiên.
  • Phân tích định tính sử dụng phương pháp phân tích nội dung và lý thuyết nền tảng để giải thích các hiện tượng và đặc điểm của hợp tác di cư lao động trong ASEAN.
  • Nghiên cứu trường hợp tại ba quốc gia Singapore, Philippines và Việt Nam nhằm làm rõ thực tiễn và chính sách quốc gia trong bối cảnh hợp tác khu vực.
• Timeline nghiên cứu: Tập trung vào giai đoạn 2007-2020, từ khi Tuyên bố ASEAN về Bảo vệ và Thúc đẩy Quyền của Người Lao động Di cư được ban hành đến trước khi ASEAN tiến hành đánh giá giữa kỳ Kế hoạch Tổng thể xây dựng Cộng đồng ASEAN đến năm 2025.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Sử dụng dữ liệu toàn diện từ các quốc gia thành viên ASEAN và các báo cáo chính thức, không giới hạn cỡ mẫu cụ thể do tính chất nghiên cứu chính sách và tổng quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng trưởng số lượng lao động di cư trong ASEAN: Số lao động di cư trong khu vực đã tăng từ khoảng 5,3 triệu năm 2005 lên khoảng 7 triệu người vào năm 2020, trong đó có khoảng 36% là nữ giới. Tỷ lệ lao động không có giấy tờ hợp pháp vẫn ở mức cao, đặc biệt tại Malaysia và Thái Lan với khoảng 2,1 triệu lao động không đăng ký.
2. Chính sách và khung pháp lý được củng cố: ASEAN đã ban hành Tuyên bố năm 2007 và tiếp tục phát triển các văn kiện như ASEAN Consensus (2018) và Kế hoạch Hành động 2018-2025 nhằm bảo vệ quyền lợi người lao động di cư. Đồng thời, 8 Thỏa thuận Công nhận Lẫn nhau (MRAs) được ký kết trong các lĩnh vực kỹ thuật, y tế, du lịch, tạo điều kiện cho sự di chuyển lao động có kỹ năng.
3. Thực tiễn hợp tác còn nhiều hạn chế: Mặc dù có nhiều chính sách, việc thực thi MRAs và bảo vệ quyền lợi lao động di cư chưa đồng đều giữa các quốc gia. Ví dụ, MRA về khảo sát vẫn chưa được ký kết, và các ngành nghề như y tế có mức độ hợp tác thấp do tính chất quản lý chặt chẽ.
4. Thách thức về lao động nữ và lao động không chính thức: Lao động nữ chiếm tỷ lệ cao trong các ngành như giúp việc gia đình, dễ bị tổn thương trước các hình thức bóc lột và bạo lực. Lao động không chính thức chiếm phần lớn trong các ngành xây dựng, nông nghiệp và dịch vụ, thiếu sự bảo vệ pháp lý và xã hội.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ sự khác biệt về trình độ phát triển kinh tế, chính sách quốc gia và năng lực quản lý giữa các thành viên ASEAN. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với nhận định về sự chênh lệch trong thực thi MRAs và bảo vệ lao động di cư. Việc thiếu một cơ chế ràng buộc pháp lý mạnh mẽ khiến các cam kết mang tính tự nguyện, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Biểu đồ so sánh tỷ lệ lao động di cư có giấy tờ hợp pháp giữa các quốc gia ASEAN sẽ minh họa rõ sự chênh lệch này. Ý nghĩa của nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường phối hợp chính sách, nâng cao năng lực quản lý và bảo vệ nhóm lao động dễ bị tổn thương nhằm thúc đẩy phát triển bền vững khu vực.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường thực thi và mở rộng MRAs: ASEAN cần thúc đẩy hoàn thiện và ký kết các MRAs còn dang dở, đồng thời xây dựng cơ chế giám sát thực thi hiệu quả trong vòng 3 năm tới, do Ban Thư ký ASEAN phối hợp với các Bộ Lao động quốc gia thực hiện.
2. Nâng cao năng lực quản lý lao động di cư: Tổ chức các khóa đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm quản lý di cư cho cán bộ quản lý lao động các nước thành viên, tập trung vào kỹ năng bảo vệ quyền lợi lao động nữ và lao động không chính thức, trong vòng 2 năm.
3. Phát triển hệ thống bảo vệ xã hội và pháp lý cho lao động di cư: Xây dựng khung pháp lý khu vực về bảo hiểm xã hội, chăm sóc sức khỏe và hỗ trợ pháp lý cho lao động di cư, đặc biệt là lao động nữ và lao động không chính thức, với mục tiêu triển khai thí điểm trong 5 năm.
4. Tăng cường hợp tác đa phương với các tổ chức quốc tế và xã hội dân sự: Mở rộng hợp tác với ILO, IOM, UN Women và các tổ chức xã hội dân sự để nâng cao nhận thức, cung cấp dịch vụ hỗ trợ và giám sát thực thi chính sách, thực hiện liên tục và đánh giá định kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách ASEAN và quốc gia: Giúp hiểu rõ thực trạng và thách thức trong hợp tác di cư lao động, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và hiệu quả hơn.
2. Các tổ chức quốc tế và phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực di cư và lao động: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích để thiết kế chương trình hỗ trợ, bảo vệ quyền lợi người lao động di cư.
3. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực quan hệ quốc tế, lao động và phát triển khu vực: Là tài liệu tham khảo toàn diện về hợp tác lao động di cư trong ASEAN, bổ sung cho nghiên cứu học thuật.
4. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng trong khu vực ASEAN: Hiểu rõ các quy định và cơ hội hợp tác trong việc tuyển dụng và quản lý lao động di cư có kỹ năng, nâng cao hiệu quả kinh doanh và tuân thủ pháp luật.

Câu hỏi thường gặp

1. ASEAN đã đạt được những thành tựu gì trong hợp tác di cư lao động từ 2007 đến 2020?
   ASEAN đã ban hành Tuyên bố bảo vệ quyền người lao động di cư, ký kết 8 MRAs trong các ngành nghề chuyên môn, tổ chức Diễn đàn Lao động Di cư hàng năm và xây dựng Kế hoạch Hành động 2018-2025 nhằm tăng cường bảo vệ và quản lý lao động di cư.

2. Tại sao lao động nữ chiếm tỷ lệ cao trong di cư lao động ASEAN?
   Lao động nữ thường được tuyển dụng trong các ngành như giúp việc gia đình, chăm sóc và dịch vụ, do nhu cầu thị trường và đặc điểm xã hội. Tuy nhiên, họ cũng dễ bị tổn thương trước các hình thức bóc lột và thiếu bảo vệ pháp lý.

3. Các thách thức lớn nhất trong hợp tác di cư lao động ASEAN là gì?
   Bao gồm sự chênh lệch trong thực thi chính sách giữa các quốc gia, tỷ lệ lao động không chính thức cao, thiếu cơ chế ràng buộc pháp lý mạnh mẽ và khó khăn trong bảo vệ quyền lợi lao động nữ và lao động không có giấy tờ.

4. MRAs có vai trò như thế nào trong hợp tác lao động di cư ASEAN?
   MRAs giúp công nhận lẫn nhau về trình độ chuyên môn và chứng chỉ nghề nghiệp, tạo điều kiện cho lao động có kỹ năng di chuyển tự do hơn trong khu vực, góp phần phát triển thị trường lao động ASEAN.

5. Việt Nam có vai trò gì trong hợp tác di cư lao động ASEAN?
   Việt Nam là nước chủ nhà ASEAN năm 2020, đồng thời là nước xuất khẩu lao động lớn trong khu vực. Việt Nam có cơ hội học hỏi và đóng góp vào việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và cải thiện chính sách bảo vệ lao động di cư trong ASEAN.

Kết luận

• ASEAN đã có những bước tiến quan trọng trong hợp tác bảo vệ và thúc đẩy quyền lợi người lao động di cư từ 2007 đến 2020, đặc biệt qua Tuyên bố và các MRAs.
• Số lượng lao động di cư trong khu vực tăng nhanh, với tỷ lệ lao động nữ và lao động không chính thức chiếm phần lớn, đặt ra nhiều thách thức về quản lý và bảo vệ.
• Hạn chế trong thực thi chính sách và sự khác biệt giữa các quốc gia thành viên là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả hợp tác.
• Cần tăng cường thực thi MRAs, nâng cao năng lực quản lý, phát triển hệ thống bảo vệ xã hội và hợp tác đa phương để cải thiện tình hình.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm thúc đẩy hợp tác hiệu quả hơn, góp phần phát triển bền vững và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ASEAN.

Hành động tiếp theo: Các nhà hoạch định chính sách và tổ chức liên quan nên áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để xây dựng chiến lược hợp tác di cư lao động phù hợp, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách trong giai đoạn tới.