Tổng quan nghiên cứu

Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại các vùng nông thôn Việt Nam. Tính đến năm 2016, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ đã đạt được 392 tiêu chí NTM, bình quân 12,25 tiêu chí/xã, trong đó có 2 xã đạt chuẩn NTM. Với tổng diện tích tự nhiên 33.994 ha và dân số 109.695 người, huyện Hạ Hòa có vị trí địa lý đặc thù, địa hình chủ yếu là đồi núi chiếm trên 80%, ảnh hưởng đến việc triển khai các giải pháp phát triển nông thôn. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng các giải pháp phù hợp để tăng cường hiệu quả thực hiện chương trình xây dựng NTM tại huyện Hạ Hòa đến năm 2020, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp, cải thiện cơ sở hạ tầng và bảo vệ môi trường. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các xã trên địa bàn huyện, sử dụng số liệu từ năm 2011 đến 2016 và khảo sát thực tế năm 2017. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền trong việc hoạch định chính sách, đồng thời tạo động lực phát triển bền vững cho vùng nông thôn miền núi đặc thù như Hạ Hòa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết phát triển nông thôn mới và mô hình quản lý phát triển kinh tế địa phương. Lý thuyết phát triển nông thôn mới nhấn mạnh sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao năng lực tổ chức và phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư trong xây dựng NTM. Mô hình quản lý phát triển kinh tế địa phương tập trung vào việc huy động nguồn lực đa dạng, tổ chức bộ máy hiệu quả và cơ chế phối hợp liên ngành. Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn mới, tiêu chí xây dựng NTM (giao thông, thủy lợi, điện, trường học, nhà ở dân cư), năng lực tổ chức triển khai, nhận thức cộng đồng và huy động nguồn lực. Khung lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chương trình và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện đặc thù của huyện Hạ Hòa.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Hạ Hòa, niên giám thống kê tỉnh Phú Thọ, các văn bản pháp luật liên quan đến xây dựng NTM, cùng với số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp tại 3 xã đại diện: Gia Điền, Mai Tùng và Xuân Áng. Cỡ mẫu khảo sát gồm 15 cán bộ xã, thôn và 120 hộ gia đình được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm hộ giàu, khá, trung bình và nghèo. Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả, phân tích so sánh và phương pháp đánh giá nhanh nông thôn (RRA). Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2016-2017, với các bước thu thập, xử lý và phân tích số liệu bằng phần mềm Excel, kết hợp với đánh giá chuyên gia và tham gia của cộng đồng nhằm đảm bảo tính khách quan và thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xây dựng NTM tại huyện Hạ Hòa: Đến năm 2016, huyện đạt 392 tiêu chí NTM, bình quân 12,25 tiêu chí/xã, trong đó 2 xã đạt chuẩn NTM. Tỷ lệ đường giao thông nông thôn được cứng hóa đạt 60,42% ở đường ngõ xóm và 64,2% ở đường trục xã, liên xã. Hệ thống điện lưới quốc gia phủ kín 100% hộ dân, tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch đạt 91,3%. Thu nhập bình quân đầu người đạt 18,8 triệu đồng/năm, sản lượng lương thực bình quân 43.850 tấn/năm.

  2. Nguồn lực huy động và đầu tư: Tổng vốn huy động giai đoạn 2011-2015 ước đạt 323.987 triệu đồng, trong đó vốn từ chương trình MTQG xây dựng NTM là 75.042 triệu đồng, vốn ngân sách địa phương 15.442 triệu đồng, vốn lồng ghép từ các chương trình khác 158.503 triệu đồng và nguồn lực đóng góp của cộng đồng 75.000 triệu đồng. Số công trình xây dựng mới và cải tạo đạt 55 công trình, bao gồm 189,7 km đường giao thông, 8 cầu, 354 cống và 208 phòng học.

  3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động: Cơ cấu giá trị tăng thêm năm 2016 gồm nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm 49,95%, công nghiệp - xây dựng 15,65%, dịch vụ 42,40%. Lao động trong nông nghiệp chiếm 58%, công nghiệp 23%, dịch vụ 20%. Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 45,5%, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 7,5%.

  4. Nhận thức và tham gia của người dân: Công tác tuyên truyền được thực hiện mạnh mẽ với 1.579 hội nghị, phát 5.370 tờ rơi, 822 băng rôn, 1.252 pano, thu hút hơn 200.000 lượt người tiếp cận thông tin. Người dân tham gia đóng góp công sức và tài chính, tạo sự đồng thuận cao trong cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Hạ Hòa đã đạt được nhiều tiến bộ trong xây dựng NTM, đặc biệt là trong phát triển cơ sở hạ tầng và nâng cao đời sống người dân. Việc huy động đa dạng nguồn lực, từ ngân sách nhà nước đến đóng góp của cộng đồng, là yếu tố then chốt tạo nên thành công. So với các nghiên cứu về xây dựng NTM tại các tỉnh miền núi khác, Hạ Hòa có mức độ hoàn thành tiêu chí tương đối cao, tuy nhiên vẫn còn khoảng cách so với mục tiêu đề ra về thu nhập và tỷ lệ lao động qua đào tạo. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí NTM theo từng xã và cơ cấu nguồn vốn đầu tư sẽ minh họa rõ nét sự phân bố và hiệu quả đầu tư. Nguyên nhân hạn chế chủ yếu do địa hình đồi núi phức tạp, năng lực cán bộ cơ sở còn hạn chế và một số tiêu chí mới đòi hỏi cao hơn. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về phát triển nông thôn mới tại vùng miền núi, nhấn mạnh vai trò của sự tham gia cộng đồng và quản lý nguồn lực hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ cơ sở: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng vận động cộng đồng và kỹ thuật xây dựng NTM nhằm nâng cao hiệu quả triển khai chương trình. Mục tiêu đạt 100% cán bộ xã, thôn được đào tạo trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu.

  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân: Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông, tăng cường đối thoại trực tiếp với người dân để nâng cao sự đồng thuận và tham gia đóng góp. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia đóng góp lên 80% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

  3. Huy động và quản lý hiệu quả nguồn lực: Xây dựng cơ chế minh bạch, đơn giản hóa thủ tục giải ngân, tăng cường kiểm tra, giám sát sử dụng vốn. Khuyến khích doanh nghiệp và cộng đồng tham gia đầu tư. Mục tiêu tăng vốn huy động từ cộng đồng lên 30% trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các phòng ban liên quan.

  4. Ưu tiên phát triển hạ tầng giao thông và thủy lợi: Tập trung đầu tư nâng cấp đường giao thông nông thôn và hệ thống thủy lợi để phục vụ sản xuất và dân sinh, đảm bảo 100% xã đạt tiêu chí giao thông và thủy lợi đến năm 2020. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án xây dựng NTM huyện, các xã.

  5. Phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng chuyên canh và ứng dụng khoa học kỹ thuật: Hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, xây dựng các mô hình sản xuất hiệu quả cao, tăng giá trị sản phẩm trên đơn vị diện tích. Mục tiêu tăng giá trị sản xuất nông nghiệp lên 80 triệu đồng/ha/năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Nông nghiệp huyện, các hợp tác xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp trong xây dựng NTM tại vùng miền núi, từ đó hoạch định chính sách phù hợp.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú để tham khảo, phát triển nghiên cứu sâu hơn về xây dựng NTM.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp đầu tư phát triển nông thôn: Hỗ trợ đánh giá hiệu quả các chương trình đầu tư, xác định các lĩnh vực ưu tiên và phương thức phối hợp với chính quyền địa phương.

  4. Cộng đồng dân cư và cán bộ cơ sở tại các huyện miền núi: Nâng cao nhận thức, tham khảo kinh nghiệm và áp dụng các giải pháp thực tiễn để thúc đẩy xây dựng NTM tại địa phương mình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chương trình xây dựng NTM tại huyện Hạ Hòa đã đạt được những kết quả gì nổi bật?
    Huyện đã hoàn thành 392 tiêu chí NTM, trong đó có 2 xã đạt chuẩn, với 189,7 km đường giao thông được cứng hóa và 100% hộ dân sử dụng điện lưới quốc gia. Thu nhập bình quân đầu người đạt 18,8 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 7,5%.

  2. Những khó khăn chính trong thực hiện chương trình là gì?
    Khó khăn gồm địa hình đồi núi phức tạp, năng lực cán bộ cơ sở hạn chế, một số tiêu chí mới đòi hỏi cao hơn, và việc huy động nguồn lực từ cộng đồng chưa đồng đều.

  3. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM?
    Tăng cường tuyên truyền, vận động bằng các hình thức đa dạng, tổ chức đối thoại trực tiếp, công khai minh bạch các hoạt động và kết quả để người dân thấy được lợi ích thiết thực.

  4. Nguồn vốn xây dựng NTM được huy động từ đâu?
    Nguồn vốn gồm ngân sách nhà nước, ngân sách địa phương, vốn lồng ghép từ các chương trình khác, đóng góp của cộng đồng dân cư và sự tham gia của doanh nghiệp.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để đẩy mạnh xây dựng NTM tại Hạ Hòa?
    Bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền, huy động và quản lý nguồn lực hiệu quả, ưu tiên phát triển hạ tầng giao thông, thủy lợi và phát triển sản xuất nông nghiệp chuyên canh.

Kết luận

  • Huyện Hạ Hòa đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng NTM với 392 tiêu chí đạt chuẩn, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế địa phương.
  • Việc huy động đa dạng nguồn lực và sự tham gia tích cực của cộng đồng là yếu tố then chốt tạo nên thành công.
  • Cần tiếp tục nâng cao năng lực cán bộ cơ sở và đẩy mạnh công tác tuyên truyền để tăng cường sự đồng thuận và tham gia của người dân.
  • Ưu tiên phát triển hạ tầng giao thông, thủy lợi và ứng dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp để nâng cao hiệu quả chương trình.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát chặt chẽ tiến độ và đánh giá định kỳ để đảm bảo hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM đến năm 2020.

Hãy cùng chung tay xây dựng nông thôn mới bền vững, góp phần phát triển kinh tế - xã hội huyện Hạ Hòa và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân!