I. Tổng Quan Về Đại Diện Cha Mẹ Cho Con Chưa Thành Niên
Trong quan hệ pháp luật dân sự, việc xác định tư cách chủ thể và năng lực chủ thể, đặc biệt là của cá nhân, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng. Mỗi người khi sinh ra đều có năng lực pháp luật như nhau. Tuy nhiên, năng lực hành vi của mỗi cá nhân còn phụ thuộc vào nhiều điều kiện, yếu tố như sức khỏe tâm sinh lý và độ tuổi của cá nhân đó. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, người từ đủ mười tám tuổi trở lên không thuộc các trường hợp bị mất, hạn chế năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi là người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, còn những người ngược lại đó là người có năng lực hành vi dân sự không đầy đủ. Một trong những thành phần có năng lực hành vi dân sự không đầy đủ đó là người chưa thành niên.
1.1. Khái Niệm Con Chưa Thành Niên Theo Pháp Luật Việt Nam
Theo quy định của pháp luật hiện hành, cá nhân là người thành niên có độ tuổi từ đủ mười tám tuổi trở lên còn người chưa thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi. Như vậy, thông qua giới hạn về độ tuổi mà khoa học luật dân sự chia cá nhân thành người thành niên và người chưa thành niên. Người từ đủ mười tám tuổi trở lên không thuộc các trường hợp bị mất, hạn chế năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi là người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, có thể thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật, còn những người ngược lại đó là người có năng lực hành vi dân sự không đầy đủ. Cũng giống như các đối tượng khác quan hệ pháp luật, người chưa thành niên có năng lực pháp luật bình đẳng như mọi cá nhân.
1.2. So Sánh Độ Tuổi Chưa Thành Niên Trong Các Văn Bản Pháp Luật
Tùy thuộc vào sự pháp triển tâm sinh lý và nhận thức của từng khu vực mà pháp luật của các quốc gia có sự quy định khác nhau về độ tuổi của người chưa thành niên. Ví dụ nhƣ Thái Lan là dƣới 20 tuổi, Cộng hòa Liên bang Nga là dƣới 18 tuổi, nƣớc Anh là dƣới 16 tuổi. Tại Việt Nam, độ tuổi chƣa thành niên đƣợc quy định thống nhất trong các văn bản từ trƣớc đến nay là dƣới 18 tuổi. Tuy nhiên việc phân nhóm đối tƣợng dƣới 18 tuổi chỉ mang ý nghĩa tƣơng đối vì trên thực tế chúng ta không thể tìm ra đƣợc một sự đồng nhất hoàn toàn giữa các lớp lứa tuổi khác nhau trong nhóm chƣa thành niên.
II. Giao Dịch Dân Sự Vai Trò Ý Nghĩa Với Người Chưa Thành Niên
Xã hội phát triển theo nền kinh tế thị trường nhiều thành phần cùng với đó sự phân công lao động rõ rệt dẫn tới tăng mạnh về khối lượng hàng hóa. Đời sống xã hội tăng dẫn tới nhu cầu của con người ngày càng tăng. Do vậy, các chủ thể phải tham gia các giao dịch dân sự khác nhau. Giao dịch dân sự xuất hiện với vai trò hết sức quan trọng, nó không chỉ góp phần giúp con người thỏa mãn nhu cầu vật chất, tinh thần mà còn góp phần khuyến khích, đẩy mạnh sản xuất phát triển. Việc tham gia vào giao dịch dân sự nào là hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí của mỗi chủ thể. Tuy nhiên, ý chí của chủ thể không được trái với ý chí của nhà nước. Ý chí đó chỉ trở thành hiện thực nếu được pháp luật ghi nhận.
2.1. Định Nghĩa Giao Dịch Dân Sự Theo Bộ Luật Dân Sự 2015
Trong pháp luật dân sự Việt Nam, giao dịch dân sự là một chế định đóng vai trò quan trọng. BLDS 2015 đã có những quy định cụ thể về giao dịch dân sự nói chung và điều kiện có hiệu lực của một giao dịch dân sự nói riêng. Tại Điều 116 BLDS năm 2015 quy định: “Giao dịch dân sự là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”. Có rất nhiều căn cứ làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự: hợp đồng, hành vi pháp lý đơn phương, thực hiện một công việc không có ủy quyền, gây thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật hay quyết định của một cơ quan nhà nước có thẩm quyền, … trong đó giao dịch dân sự là căn cứ phổ biến, thông dụng nhất.
2.2. Phân Loại Giao Dịch Dân Sự Liên Quan Đến Người Chưa Thành Niên
Giao dịch dân sự là một sự kiện pháp lý chứa đựng hành vi pháp lý. Hành vi pháp lý là một sự thể hiện ý chí nhằm làm phát sinh ra một hậu quả pháp lý, có nghĩa là làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt một quyền lợi hay nghĩa vụ. Sự thể hiện ý chí có thể là đơn phương (như lập di chúc, thiết lập một công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, đơn phương chấm dứt một hợp đồng, đề nghị giao kết hợp đồng, xác nhận lại một hợp đồng vô hiệu, …), hoặc có thể là đa phương, hay còn gọi là sự thống nhất ý chí, có nghĩa là sự thỏa thuận, mà sự thỏa thuận có mục đích xác lập, thay đổi, chấm dứt một quyền lợi gọi là hợp đồng.
2.3. Năng Lực Hành Vi Dân Sự Của Người Chưa Thành Niên
Năng lực hành vi dân sự của cá nhân là khả năng của cá nhân bằng hành vi của mình xác lập, thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự. Như vậy năng lực hành vi dân sự chính là khả năng để cá nhân tiến hành các hành vi nhằm thực hiện năng lực pháp luật của mình. Theo quy định của pháp luật hiện hành, cá nhân là người thành niên có độ tuổi từ đủ mười tám tuổi trở lên còn người chưa thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi.
III. Đại Diện Pháp Luật Cách Cha Mẹ Bảo Vệ Con Chưa Thành Niên
Để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người chưa thành niên khi tham gia vào các quan hệ dân sự, góp phần bảo đảm sự ổn định pháp lý của các giao dịch dân sự nói chung và quyền lợi của những người chưa thành niên nói riêng thì pháp luật cần thiết và đặt ra nhiều biện pháp để bảo về quyền lợi của người chưa thành niên, đặc biệt là trong việc xác lập, thay đổi, chấm dứt giao dịch dân sự. Có rất nhiều những quy định trong nước và trên thế giới ra đời để bảo về cho quyền và lợi ích của họ.
3.1. Cơ Sở Pháp Lý Của Đại Diện Cha Mẹ Cho Con
Tại lời mở đầu của Công ước Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em năm 1989 xác định rằng gia đình, với ý nghĩa là tế bào xã hội cơ bản và môi trường tự nhiên cho sự phát triển và hạnh phúc của mọi thành viên, nhất là trẻ em, cần được sự bảo vệ và giúp đỡ cần thiết để đảm đương được đầy đủ trách nhiệm của mình trong cộng đồng. Xuất phát từ quan điểm, gia đình là nguồn gốc hình thành nên tính cách của cá nhân và không ai có thể bảo vệ quyền lợi một cách vô điều kiện và tận tâm nhất ngoài cha mẹ.
3.2. Điều 136 BLDS 2015 Cha Mẹ Là Người Đại Diện Theo Pháp Luật
Để bảo đảm cho quyền lợi của người chưa thành niên nói riêng và sự cân bằng ổn định trong xã hội nói chung, pháp luật quy định về chế định đại diện cho người chưa thành niên mà chủ thể có nghĩa vụ trước hết là bố mẹ. Pháp luật Việt Nam quy định tại khoản 1 Điều 136 BLDS 2015: Cha, mẹ là người đại diện theo pháp luật cho con chưa thành niên.
3.3. Phạm Vi Đại Diện Của Cha Mẹ Đối Với Con Chưa Thành Niên
Phạm vi đại diện của cha mẹ đối với con chưa thành niên bao gồm việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ dân sự của con, quản lý tài sản của con, và tham gia vào các giao dịch dân sự thay cho con. Tuy nhiên, phạm vi này có thể bị giới hạn trong một số trường hợp nhất định, ví dụ như khi có xung đột lợi ích giữa cha mẹ và con, hoặc khi con đã đủ tuổi để tự mình thực hiện một số giao dịch nhất định.
IV. Hướng Dẫn Thực Hiện Quyền Đại Diện Cho Con Chưa Thành Niên
Việc thực hiện quyền đại diện của cha mẹ cho con chưa thành niên phải tuân thủ các nguyên tắc nhất định, nhằm đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con. Các nguyên tắc này bao gồm: thực hiện quyền đại diện một cách trung thực, khách quan, vì lợi ích của con; tham khảo ý kiến của con khi con đã đủ khả năng nhận thức; và báo cáo cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi có dấu hiệu vi phạm quyền lợi của con.
4.1. Nguyên Tắc Thực Hiện Quyền Đại Diện
Cha mẹ chỉ xác lập và thực hiện giao dịch trong phạm vi đại diện. Thực hiện quyền đại diện trong việc định đoạt tài sản của con phải vì lợi ích của con và có xem xét nguyện vọng của con từ đủ 9 tuổi.
4.2. Hợp Đồng Mua Bán Tài Sản Của Con Chưa Thành Niên
Trong trường hợp cha mẹ muốn bán tài sản của con chưa thành niên, cần phải chứng minh rằng việc bán tài sản là vì lợi ích của con, ví dụ như để chi trả cho việc học hành, chữa bệnh, hoặc cải thiện điều kiện sống của con. Ngoài ra, cần phải có sự đồng ý của con nếu con đã đủ 9 tuổi trở lên.
4.3. Hợp Đồng Tặng Cho Tài Sản Cho Con Chưa Thành Niên
Việc tặng cho tài sản cho con chưa thành niên cũng cần phải được thực hiện một cách cẩn trọng, đảm bảo rằng việc tặng cho là vì lợi ích của con và không gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyền lợi của con. Trong một số trường hợp, việc tặng cho có thể cần phải được sự chấp thuận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
V. Giải Pháp Hoàn Thiện Cơ Chế Đại Diện Cha Mẹ Cho Con
Để cơ chế đại diện của cha mẹ cho con chưa thành niên hoạt động hiệu quả hơn, cần có những giải pháp hoàn thiện về mặt pháp lý và thực tiễn. Các giải pháp này bao gồm: quy định rõ ràng hơn về thẩm quyền đại diện trong trường hợp cha mẹ không thống nhất ý kiến; tăng cường giám sát việc thực hiện quyền đại diện của cha mẹ; và nâng cao nhận thức của cha mẹ về quyền và nghĩa vụ của mình đối với con.
5.1. Quy Định Về Thẩm Quyền Đại Diện Khi Cha Mẹ Bất Đồng
Cần có quy định rõ ràng về việc giải quyết tranh chấp giữa cha mẹ về việc thực hiện quyền đại diện cho con. Trong trường hợp cha mẹ không thống nhất ý kiến, cần có cơ chế để cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc tòa án đưa ra quyết định cuối cùng, đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con.
5.2. Tăng Cường Giám Sát Việc Thực Hiện Quyền Đại Diện
Cần có cơ chế để giám sát việc thực hiện quyền đại diện của cha mẹ, đảm bảo rằng cha mẹ thực hiện quyền đại diện một cách trung thực, khách quan, và vì lợi ích của con. Cơ chế này có thể bao gồm việc yêu cầu cha mẹ báo cáo về việc thực hiện quyền đại diện, hoặc cho phép cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiểm tra việc quản lý tài sản của con.
5.3. Nâng Cao Nhận Thức Về Quyền Và Nghĩa Vụ Của Cha Mẹ
Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của cha mẹ về quyền và nghĩa vụ của mình đối với con, đặc biệt là trong việc thực hiện quyền đại diện. Cha mẹ cần hiểu rõ về phạm vi đại diện của mình, các nguyên tắc thực hiện quyền đại diện, và các hậu quả pháp lý khi vi phạm quyền lợi của con.
VI. Kết Luận Tầm Quan Trọng Của Đại Diện Cha Mẹ Cho Con
Chế định đại diện của cha mẹ cho con chưa thành niên đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên khi tham gia vào các giao dịch dân sự. Việc hoàn thiện cơ chế này là cần thiết để đảm bảo sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ, góp phần xây dựng một xã hội công bằng, văn minh.
6.1. Quyền Lợi Của Người Chưa Thành Niên Trong Giao Dịch Dân Sự
Người chưa thành niên có quyền được bảo vệ quyền lợi của mình khi tham gia vào các giao dịch dân sự. Cha mẹ có trách nhiệm thực hiện quyền đại diện một cách trung thực, khách quan, và vì lợi ích của con.
6.2. Trách Nhiệm Dân Sự Của Người Chưa Thành Niên
Người chưa thành niên phải chịu trách nhiệm dân sự về các hành vi của mình, nhưng trách nhiệm này có thể được giảm nhẹ hoặc miễn trừ trong một số trường hợp nhất định. Cha mẹ có trách nhiệm bồi thường thiệt hại do con gây ra, trừ khi chứng minh được rằng mình đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ giám sát và giáo dục con.
