Tổng quan nghiên cứu

Ngành công nghiệp dệt may đóng vai trò thiết yếu trong đời sống và kinh tế toàn cầu, với mức tiêu thụ tài nguyên và phát thải ô nhiễm đứng thứ hai thế giới, chỉ sau ngành dầu mỏ. Năm 2015, ngành này đã tiêu tốn khoảng 79 tỷ mét khối nước, phát thải 1715 triệu tấn CO2 và tạo ra 92 triệu tấn chất thải, dự kiến tăng ít nhất 50% vào năm 2030. Sự phát triển nhanh chóng của thời trang nhanh làm gia tăng áp lực lên môi trường và xã hội, đặc biệt tại các quốc gia có chi phí nhân công thấp như Việt Nam. Trong bối cảnh đó, xu hướng phát triển bền vững trở thành yêu cầu cấp thiết, đòi hỏi các doanh nghiệp dệt may phải kiểm soát chặt chẽ nguồn nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là việc lựa chọn nhà cung cấp.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng mô hình đánh giá năng lực nhà cung cấp theo định hướng phát triển bền vững, dựa trên ba khía cạnh kinh tế, môi trường và xã hội (hệ thống Triple Bottom Line - TBL). Nghiên cứu tập trung vào quá trình lựa chọn nhà cung cấp xơ Polyester tái chế tại công ty Dệt may Thành Công trong giai đoạn 2022-2023. Mô hình được kỳ vọng giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả lựa chọn nhà cung cấp, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững, góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội, đồng thời đảm bảo lợi ích kinh tế lâu dài.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hệ thống Triple Bottom Line (TBL) của John Elkington, bao gồm ba khía cạnh:

  • Kinh tế: Đảm bảo hệ thống sản xuất duy trì liên tục, cân bằng tài chính và phát triển bền vững.
  • Môi trường: Bảo tồn nguồn tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu ô nhiễm và duy trì đa dạng sinh học.
  • Xã hội: Đảm bảo công bằng xã hội, điều kiện làm việc an toàn, bình đẳng và trách nhiệm xã hội.

Phương pháp phân tích thứ bậc (Analytic Hierarchy Process - AHP) được áp dụng để xử lý đa tiêu chí trong đánh giá nhà cung cấp. AHP cho phép phân tách vấn đề phức tạp thành các cấp nhỏ hơn, chuyển đổi đánh giá định tính thành giá trị định lượng, từ đó xác định trọng số và xếp hạng các nhà cung cấp. Đặc biệt, phương pháp AHP nhóm được sử dụng để tổng hợp ý kiến từ nhiều chuyên gia nhằm tăng tính khách quan.

Ngoài ra, quy tắc Pareto 80/20 được áp dụng để xác định các tiêu chí quan trọng nhất trong số các tiêu chí thu thập được từ 28 tài liệu tham khảo quốc tế và trong nước. Theo đó, 35 tiêu chí được lựa chọn, bao gồm 8 tiêu chí kinh tế, 15 tiêu chí môi trường và 12 tiêu chí xã hội, chiếm khoảng 80% tần suất xuất hiện trong các tài liệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ công ty Dệt may Thành Công, bao gồm số liệu thực tế về mua nguyên liệu xơ Polyester tái chế và khảo sát ý kiến của 5 trưởng bộ phận liên quan (Cung ứng xơ, Kinh doanh, R&D, Sản xuất, ESG). Cỡ mẫu khảo sát là 5 người, được lựa chọn dựa trên vai trò và kinh nghiệm trong quá trình làm việc với các nhà cung cấp.

Phân tích dữ liệu được thực hiện theo các bước:

  1. Xác định và phân loại tiêu chí theo khung TBL dựa trên phân tích Pareto.
  2. Xây dựng mô hình cấu trúc phân cấp AHP với các tiêu chí chính và phụ.
  3. Thu thập dữ liệu so sánh cặp từ các chuyên gia để xây dựng ma trận phán đoán.
  4. Tính toán trọng số, kiểm tra chỉ số nhất quán (CR < 0.1) để đảm bảo độ tin cậy.
  5. Áp dụng AHP nhóm để tổng hợp ý kiến và xếp hạng các nhà cung cấp.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2022 đến tháng 6/2023, tập trung vào đánh giá ba nhà cung cấp chính: Unifi (Mỹ), Toray (Nhật Bản) và Benma (Trung Quốc).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định trọng số các tiêu chí chính theo TBL:

    • Khía cạnh môi trường chiếm trọng số cao nhất với 0.45 (45%), thể hiện sự ưu tiên của công ty trong việc bảo vệ môi trường.
    • Khía cạnh kinh tế chiếm 0.35 (35%), phản ánh tầm quan trọng của hiệu quả chi phí và năng lực tài chính.
    • Khía cạnh xã hội chiếm 0.20 (20%), cho thấy công ty quan tâm đến trách nhiệm xã hội và điều kiện lao động.

  2. Tiêu chí phụ quan trọng nhất trong từng khía cạnh:

    • Kinh tế: Giá cả (16.22%), độ tin cậy giao hàng (10.62%), năng lực công nghệ (10.62%).
    • Môi trường: Hệ thống quản lý thân thiện môi trường (13.48%), hình ảnh xanh của nhà cung cấp (4.01%), thiết kế xanh (3.29%).
    • Xã hội: Sức khỏe và an toàn lao động (18.37%), lao động trẻ em (3.33%), tạo việc làm (2.30%).

  3. Xếp hạng nhà cung cấp xơ Polyester tái chế:

    • Toray đứng đầu với trọng số tổng quát 0.42, thể hiện sự đáp ứng tốt nhất các tiêu chí bền vững.
    • Unifi xếp thứ hai với trọng số 0.35, có thế mạnh về công nghệ và quản lý môi trường.
    • Benma xếp cuối cùng với trọng số 0.23, cần cải thiện nhiều về các tiêu chí xã hội và môi trường.

  4. Chỉ số nhất quán (CR) của các ma trận so sánh đều dưới 0.1, đảm bảo tính hợp lý và tin cậy của kết quả đánh giá.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công ty Dệt may Thành Công ưu tiên khía cạnh môi trường trong lựa chọn nhà cung cấp, phù hợp với xu hướng phát triển bền vững toàn cầu và yêu cầu của khách hàng về sản phẩm thân thiện môi trường. Việc áp dụng quy tắc Pareto giúp tập trung vào các tiêu chí quan trọng nhất, giảm thiểu sự phức tạp trong đánh giá.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, mô hình này mở rộng phạm vi đánh giá không chỉ tập trung vào yếu tố kinh tế truyền thống mà còn tích hợp sâu sắc các tiêu chí xã hội và môi trường, phù hợp với đặc thù ngành dệt may và yêu cầu phát triển bền vững. Việc sử dụng AHP nhóm giúp tổng hợp đa chiều ý kiến chuyên gia, tăng tính khách quan và thực tiễn cho mô hình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ Pareto thể hiện tỷ lệ trọng số các tiêu chí, bảng xếp hạng nhà cung cấp theo trọng số tổng quát và ma trận so sánh cặp tiêu chí để minh họa quá trình đánh giá.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường áp dụng mô hình đánh giá bền vững trong lựa chọn nhà cung cấp: Công ty nên triển khai mô hình AHP nhóm đã xây dựng để đánh giá định kỳ các nhà cung cấp, đảm bảo duy trì và nâng cao tiêu chuẩn bền vững. Thời gian áp dụng: 6 tháng; Chủ thể: Bộ phận Cung ứng và ESG.

  2. Đào tạo nâng cao nhận thức về bền vững cho các bộ phận liên quan: Tổ chức các khóa đào tạo về tiêu chí bền vững, quy trình đánh giá và quản lý nhà cung cấp nhằm nâng cao năng lực nội bộ. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: Phòng Nhân sự phối hợp với ESG.

  3. Xây dựng chính sách ưu tiên hợp tác với nhà cung cấp đạt chuẩn bền vững: Thiết lập các chính sách ưu đãi, hợp đồng dài hạn với nhà cung cấp có xếp hạng cao, đồng thời yêu cầu cải thiện đối với nhà cung cấp còn yếu kém. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc và Phòng Pháp chế.

  4. Phát triển hệ thống giám sát và báo cáo định kỳ về năng lực nhà cung cấp: Áp dụng công nghệ thông tin để theo dõi, đánh giá và báo cáo hiệu quả thực hiện các tiêu chí bền vững của nhà cung cấp. Thời gian: 9 tháng; Chủ thể: Phòng IT phối hợp với Cung ứng và ESG.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các doanh nghiệp dệt may và thời trang: Nghiên cứu giúp xây dựng hệ thống đánh giá nhà cung cấp bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế.

  2. Các nhà quản lý chuỗi cung ứng: Cung cấp phương pháp luận và công cụ ra quyết định đa tiêu chí, hỗ trợ lựa chọn nhà cung cấp phù hợp với chiến lược phát triển bền vững.

  3. Các chuyên gia và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực công nghệ dệt may và quản trị doanh nghiệp: Tham khảo mô hình tích hợp TBL và AHP nhóm trong đánh giá nhà cung cấp, mở rộng nghiên cứu về phát triển bền vững.

  4. Các tổ chức chính sách và cơ quan quản lý ngành dệt may: Là cơ sở tham khảo để xây dựng tiêu chuẩn, quy định về phát triển bền vững trong chuỗi cung ứng ngành dệt may.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần đánh giá nhà cung cấp theo định hướng phát triển bền vững?
    Việc này giúp doanh nghiệp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội, đồng thời đảm bảo hiệu quả kinh tế lâu dài, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của khách hàng và thị trường toàn cầu.

  2. Phương pháp AHP nhóm có ưu điểm gì trong đánh giá nhà cung cấp?
    AHP nhóm tổng hợp ý kiến từ nhiều chuyên gia, giảm thiểu sự chủ quan cá nhân, tăng tính khách quan và chính xác trong việc xác định trọng số và xếp hạng các nhà cung cấp.

  3. Quy tắc Pareto 80/20 được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu?
    Quy tắc này giúp xác định các tiêu chí quan trọng nhất chiếm khoảng 80% tần suất xuất hiện trong tài liệu tham khảo, từ đó tập trung đánh giá vào những yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất.

  4. Mô hình có thể áp dụng cho các loại nguyên liệu khác ngoài xơ Polyester tái chế không?
    Có thể, với việc điều chỉnh các tiêu chí phù hợp đặc thù từng loại nguyên liệu và điều kiện doanh nghiệp, mô hình vẫn giữ được tính linh hoạt và hiệu quả.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp triển khai mô hình này hiệu quả?
    Doanh nghiệp cần đào tạo nhân sự, xây dựng quy trình đánh giá rõ ràng, áp dụng công nghệ hỗ trợ và duy trì giám sát liên tục để đảm bảo mô hình được vận hành hiệu quả và cập nhật kịp thời.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng thành công mô hình đánh giá năng lực nhà cung cấp theo định hướng phát triển bền vững dựa trên khung Triple Bottom Line và phương pháp AHP nhóm.
  • Xác định được 35 tiêu chí quan trọng, phân bổ theo ba khía cạnh kinh tế, môi trường và xã hội, giúp đánh giá toàn diện nhà cung cấp.
  • Áp dụng mô hình cho nhà cung cấp xơ Polyester tái chế tại công ty Dệt may Thành Công, kết quả xếp hạng Toray, Unifi và Benma phù hợp với thực tế.
  • Mô hình góp phần nâng cao hiệu quả lựa chọn nhà cung cấp, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và xu hướng thị trường.
  • Đề xuất các giải pháp triển khai mô hình trong doanh nghiệp nhằm duy trì và phát triển bền vững chuỗi cung ứng.

Next steps: Triển khai đào tạo, áp dụng mô hình đánh giá định kỳ và phát triển hệ thống giám sát tự động.

Call to action: Các doanh nghiệp dệt may và nhà quản lý chuỗi cung ứng nên áp dụng mô hình này để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong ngành.