Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với sự phát triển mạnh mẽ của Internet kết nối vạn vật (IoT) và trí tuệ nhân tạo (AI), việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trở thành yêu cầu cấp thiết đối với các quốc gia, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục đại học. Tại Việt Nam, việc đổi mới phương tiện dạy học phục vụ đào tạo đại học trong các học viện quân sự đang được quan tâm nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục hiện đại. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý phương tiện dạy học phục vụ đào tạo đại học tại Học viện Phòng không - Không quân, một trong những cơ sở đào tạo trọng điểm của quân đội Việt Nam, trong giai đoạn từ năm 2010 đến nay.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý và sử dụng phương tiện dạy học phục vụ đào tạo đại học tại học viện, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong thời đại công nghệ số. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào 9 trường đại học quân sự trực thuộc Học viện Phòng không - Không quân, với cỡ mẫu khảo sát khoảng 85 cán bộ, giảng viên và học viên đang tham gia đào tạo và quản lý phương tiện dạy học.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý phương tiện dạy học, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục đào tạo trong môi trường quân sự, đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình quản lý phương tiện dạy học trong môi trường đào tạo đại học quân sự.

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Tập trung vào các yếu tố cấu thành hệ thống quản lý giáo dục, bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện và đánh giá kết quả đào tạo. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của quản lý phương tiện dạy học như một bộ phận quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục.

  2. Mô hình quản lý phương tiện dạy học: Được xây dựng dựa trên các yếu tố như hệ thống phương tiện dạy học (phòng thí nghiệm, phòng chuyên dùng, thiết bị kỹ thuật), quy trình khai thác, sử dụng và bảo dưỡng phương tiện, cũng như vai trò của các chủ thể quản lý (ban giám hiệu, cán bộ quản lý, giảng viên).

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Phương tiện dạy học phục vụ đào tạo đại học (PTDH): toàn bộ hệ thống thiết bị, công cụ hỗ trợ quá trình giảng dạy và học tập.
  • Quản lý PTDH: quá trình tổ chức, điều hành, kiểm tra và đánh giá việc sử dụng phương tiện dạy học nhằm đảm bảo hiệu quả giáo dục.
  • Chất lượng đào tạo: mức độ đạt được các mục tiêu giáo dục thông qua việc sử dụng hiệu quả PTDH.
  • Hiệu quả sử dụng PTDH: tỷ lệ giữa kết quả đạt được và nguồn lực đầu tư cho phương tiện dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn, bao gồm:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật về giáo dục đại học và quản lý thiết bị dạy học, các nghị quyết của Đảng và Bộ Quốc phòng.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn sâu và tọa đàm với 85 cán bộ, giảng viên, học viên tại 9 trường đại học quân sự thuộc Học viện Phòng không - Không quân.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích định tính qua nội dung phỏng vấn và tọa đàm nhằm làm rõ thực trạng và các vấn đề tồn tại trong quản lý PTDH.
    • Phân tích định lượng bằng thống kê mô tả và phân tích tỷ lệ phần trăm để đánh giá mức độ sử dụng, hiệu quả và các yếu tố ảnh hưởng.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu từ năm 2018 đến 2019.
    • Phân tích và tổng hợp kết quả trong năm 2019.
    • Đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn trong quý cuối năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý PTDH còn nhiều hạn chế:
    Khoảng 60% giảng viên và cán bộ quản lý đánh giá việc quản lý phương tiện dạy học chưa đồng bộ và thiếu hệ thống quy trình chuẩn hóa. Tỷ lệ phòng thí nghiệm và phòng chuyên dùng được trang bị hiện đại chỉ đạt khoảng 55%, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đào tạo.

  2. Hiệu quả sử dụng PTDH chưa cao:
    Chỉ khoảng 50% phương tiện dạy học được sử dụng đúng mục đích và hiệu quả. Một số thiết bị kỹ thuật hiện đại bị lãng phí do thiếu nhân lực vận hành và bảo trì chuyên nghiệp.

  3. Vai trò của đội ngũ quản lý và giảng viên còn hạn chế:
    Khoảng 40% cán bộ quản lý và giảng viên chưa được đào tạo bài bản về quản lý và sử dụng PTDH, dẫn đến việc khai thác và bảo dưỡng thiết bị chưa hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

  4. Chưa có hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ hiệu quả sử dụng PTDH:
    Việc kiểm tra, đánh giá chủ yếu mang tính hình thức, chưa có công cụ và quy trình đánh giá khoa học, dẫn đến khó khăn trong việc điều chỉnh và nâng cao hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu đồng bộ trong quản lý, chưa có quy trình chuẩn và thiếu sự phối hợp giữa các bộ phận liên quan. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục đại học quân sự, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về quản lý thiết bị dạy học tại các cơ sở đào tạo quân sự khác, nơi mà việc đầu tư thiết bị hiện đại chưa đi kèm với quản lý và sử dụng hiệu quả.

Việc thiếu đội ngũ quản lý chuyên nghiệp và đào tạo bài bản là một trong những yếu tố cản trở lớn nhất. Điều này cũng phù hợp với báo cáo của ngành giáo dục quân sự về nhu cầu nâng cao năng lực quản lý thiết bị dạy học. Ngoài ra, việc chưa xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ làm giảm khả năng phát hiện và khắc phục kịp thời các vấn đề trong quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phần trăm về mức độ sử dụng phương tiện dạy học, biểu đồ đánh giá năng lực quản lý của cán bộ và bảng tổng hợp các hạn chế chính trong quản lý PTDH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện quy trình quản lý PTDH chuẩn hóa

    • Mục tiêu: Đảm bảo quản lý đồng bộ, minh bạch và hiệu quả.
    • Thời gian: Triển khai trong 12 tháng.
    • Chủ thể: Ban giám hiệu phối hợp với phòng quản lý thiết bị và các khoa đào tạo.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý và sử dụng PTDH cho cán bộ, giảng viên

    • Mục tiêu: Nâng cao kỹ năng vận hành, bảo trì và khai thác thiết bị.
    • Thời gian: Đào tạo định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể: Phòng đào tạo phối hợp với các đơn vị chuyên môn.

  3. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ hiệu quả sử dụng PTDH

    • Mục tiêu: Phát hiện sớm các vấn đề, nâng cao hiệu quả quản lý.
    • Thời gian: Thiết lập hệ thống trong 6 tháng, đánh giá định kỳ 6 tháng/lần.
    • Chủ thể: Ban kiểm tra nội bộ và phòng quản lý thiết bị.

  4. Đầu tư nâng cấp, bảo trì thường xuyên phương tiện dạy học

    • Mục tiêu: Đảm bảo phương tiện luôn trong trạng thái hoạt động tốt, phục vụ đào tạo hiệu quả.
    • Thời gian: Lập kế hoạch bảo trì hàng quý.
    • Chủ thể: Phòng kỹ thuật và phòng quản lý thiết bị.

  5. Khuyến khích ứng dụng công nghệ thông tin và các phương tiện dạy học hiện đại

    • Mục tiêu: Tăng cường tính tương tác, nâng cao chất lượng giảng dạy.
    • Thời gian: Triển khai thí điểm trong 1 năm, mở rộng sau đó.
    • Chủ thể: Ban giám hiệu, phòng công nghệ thông tin và các khoa đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu các học viện, trường đại học quân sự

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách quản lý phương tiện dạy học hiệu quả, nâng cao chất lượng đào tạo.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đầu tư và quản lý thiết bị dạy học phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Cán bộ quản lý thiết bị và phòng đào tạo

    • Lợi ích: Nắm bắt được thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý phương tiện dạy học.
    • Use case: Áp dụng quy trình quản lý chuẩn hóa, tổ chức đào tạo nâng cao năng lực quản lý.

  3. Giảng viên và nhân viên kỹ thuật trong các học viện quân sự

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và cách sử dụng hiệu quả các phương tiện dạy học phục vụ giảng dạy và nghiên cứu.
    • Use case: Tăng cường kỹ năng vận hành, bảo trì thiết bị, nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục và công nghệ giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình quản lý phương tiện dạy học trong môi trường quân sự, phục vụ nghiên cứu và học tập.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý thiết bị dạy học và đổi mới phương pháp đào tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý phương tiện dạy học phục vụ đào tạo đại học là gì?
    Quản lý phương tiện dạy học là quá trình tổ chức, điều hành và kiểm soát việc sử dụng các thiết bị, công cụ hỗ trợ giảng dạy nhằm đảm bảo hiệu quả giáo dục. Ví dụ, việc bảo trì định kỳ phòng thí nghiệm giúp duy trì chất lượng đào tạo.

  2. Tại sao quản lý phương tiện dạy học lại quan trọng trong các học viện quân sự?
    Phương tiện dạy học hiện đại giúp nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và chiến thuật trong quân đội. Quản lý tốt giúp tránh lãng phí và đảm bảo thiết bị luôn sẵn sàng phục vụ giảng dạy.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý phương tiện dạy học hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm thiếu quy trình chuẩn, nhân lực quản lý chưa chuyên nghiệp, thiết bị chưa được sử dụng hiệu quả và thiếu hệ thống đánh giá định kỳ. Điều này dẫn đến hiệu quả đào tạo chưa cao.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý phương tiện dạy học?
    Xây dựng quy trình quản lý chuẩn, đào tạo cán bộ quản lý, thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ và đầu tư bảo trì thiết bị thường xuyên là các giải pháp thiết thực.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả sử dụng phương tiện dạy học?
    Có thể sử dụng các chỉ số như tỷ lệ thiết bị được sử dụng đúng mục đích, mức độ hài lòng của giảng viên và học viên, tần suất bảo trì và sửa chữa thiết bị. Ví dụ, khảo sát định kỳ giúp thu thập phản hồi để cải tiến.

Kết luận

  • Quản lý phương tiện dạy học phục vụ đào tạo đại học tại Học viện Phòng không - Không quân còn nhiều hạn chế về quy trình, năng lực quản lý và hiệu quả sử dụng.
  • Phương tiện dạy học đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong thời đại công nghệ số.
  • Nghiên cứu đã đề xuất 6 giải pháp trọng tâm nhằm hoàn thiện quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng phương tiện dạy học.
  • Việc triển khai các giải pháp cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong học viện, với lộ trình cụ thể và đánh giá định kỳ.
  • Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục, giảng viên và cán bộ kỹ thuật tích cực áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng đào tạo đại học quân sự trong giai đoạn tới.

Tiếp theo, cần tiến hành triển khai thí điểm các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các học viện quân sự khác nhằm hoàn thiện mô hình quản lý phương tiện dạy học hiệu quả hơn.