I. Tổng Quan Về Pháp Luật Đấu Giá Tài Sản Công Việt Nam
Đấu giá tài sản (ĐGTS) đã có lịch sử lâu đời trên thế giới. Tại Việt Nam, hoạt động này phát triển từ thời Pháp thuộc và dần hoàn thiện sau khi ban hành BLDS năm 1995 và các văn bản pháp luật chuyên ngành. Luật ĐGTS năm 2016 và Luật Quản lý, sử dụng TSC năm 2017 đã tạo cơ sở pháp lý thống nhất cho lĩnh vực này. Hoạt động ĐGTS ngày càng nề nếp, số lượng cuộc đấu giá thành công tăng, giá trị tài sản bán được cao hơn giá khởi điểm (GKĐ), góp phần tăng thu cho ngân sách. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như xác định GKĐ chưa sát thị trường, lựa chọn tổ chức ĐGTS thiếu khách quan, năng lực của đấu giá viên (ĐGV) còn hạn chế, thông đồng dìm giá, gây mất an ninh trật tự. Các sai phạm trong đấu giá tài sản công (TSC) gây lãng phí, thất thoát, ảnh hưởng đến lòng tin của nhân dân. Một trong những nguyên nhân là do pháp luật hiện hành còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ và chế tài chưa đủ mạnh. Vì vậy, việc hoàn thiện pháp luật về đấu giá TSC là cần thiết để khắc phục những vướng mắc, hạn chế tình trạng lãng phí, thất thoát, xây dựng một cơ chế đấu giá khoa học, chặt chẽ, đảm bảo phát huy hiệu quả nguồn lực TSC.
1.1. Lịch Sử Hình Thành Phát Triển Đấu Giá Tài Sản Công
Từ thời cổ đại, đấu giá đã được sử dụng (Herodotus, Babylon năm 500 trước Công nguyên). Tại Việt Nam, hình thành từ thời Pháp thuộc (Sắc lệnh ngày 02/9/1935). Sau Cách mạng tháng Tám, Nghị định số 83-TP/NĐ quy định tạm thời giữ nguyên như cũ những luật lệ hiện hành về hỗ giá viên. Tiếp theo, việc phát mại tài sản để thi hành án, do các Thẩm phán hoặc Chấp hành viên thực hiện. ĐGTS nói chung và đấu giá TSC nói riêng chỉ bắt đầu phát triển từ những năm 1996, sau khi nhà nước ta ban hành BLDS năm 1995 và văn bản pháp luật chuyên ngành đầu tiên về ĐGTS.
1.2. Vai Trò Của Luật Đấu Giá Tài Sản và Luật Quản Lý TSC
Luật ĐGTS năm 2016 và Luật Quản lý, sử dụng TSC năm 2017 đã tạo cơ sở pháp lý ổn định, thống nhất trong lĩnh vực ĐGTS trên phạm vi cả nước. Hoạt động ĐGTS nói chung và đấu giá TSC nói riêng đã dần đi vào nề nếp và đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ. Số lượng các cuộc đấu giá được tổ chức thành công ngày càng tăng, giá trị tài sản bán được cao hơn nhiều so với GKĐ, góp phần tăng thu cho ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập.
II. Thách Thức Pháp Lý Bất Cập Trong Đấu Giá Tài Sản Công
Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, hoạt động đấu giá TSC vẫn tồn tại nhiều hạn chế. Việc xác định giá khởi điểm (GKĐ) còn chưa sát với giá thị trường. Việc lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản còn chưa khách quan. Chất lượng, năng lực của đội ngũ đấu giá viên (ĐGV) còn hạn chế. Xuất hiện hiện tượng thông đồng, dìm giá, băng nhóm "xã hội đen" gây ảnh hưởng đến an ninh, trật tự tại một số địa phương. Quá trình tổ chức đấu giá TSC vẫn còn nhiều sai phạm, gây lãng phí, thất thoát TSC, gây bức xúc trong nhân dân. Do đó, cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật về đấu giá TSC nhằm khắc phục những vướng mắc, xây dựng một cơ chế đấu giá khoa học, chặt chẽ, đảm bảo phát huy hiệu quả nguồn lực TSC.
2.1. Thực Trạng Sai Phạm Trong Quá Trình Đấu Giá TSC
Quá trình tổ chức đấu giá TSC vẫn còn nhiều sai phạm, gây lãng phí, thất thoát TSC, gây bức xúc trong nhân dân, tác động tiêu cực đến lòng tin của nhân dân đối với chính sách pháp luật và công tác thực thi pháp luật của nhà nước. Các sai phạm này có thể bao gồm việc thông đồng, dìm giá, tạo điều kiện cho các đối tượng có lợi ích nhóm tham gia và thao túng cuộc đấu giá.
2.2. Nguyên Nhân Dẫn Đến Bất Cập Trong Pháp Luật Đấu Giá
Một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là do pháp luật hiện hành về ĐGTS và pháp luật về quản lý, sử dụng TSC có liên quan đến đấu giá vẫn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập, còn thiếu những quy định cần thiết, chưa đồng bộ và chưa có chế tài đủ mạnh để công tác thi hành, áp dụng pháp luật trong đấu giá TSC được thực hiện đầy đủ, triệt để.
2.3. Ảnh Hưởng Của Vi Phạm Đến Ngân Sách Nhà Nước
Vi phạm trong đấu giá TSC không chỉ gây thất thoát tài sản mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu ngân sách nhà nước. Khi giá đấu thầu không phản ánh đúng giá trị thực của tài sản, ngân sách sẽ bị thiệt hại một khoản đáng kể, ảnh hưởng đến các hoạt động công ích và phát triển kinh tế - xã hội.
III. Cách Tiếp Cận Nghiên Cứu Lý Luận Về Đấu Giá TSC Việt Nam
Luận án tập trung vào làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn của pháp luật về đấu giá TSC, từ đó đề xuất các định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam về đấu giá TSC nói riêng và pháp luật Việt Nam về ĐGTS nói chung. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận án tập trung thực hiện những nhiệm vụ sau đây: - Đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến đề tài; - Làm rõ cơ sở lý luận về đấu giá TSC và pháp luật về đấu giá TSC; - Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật Việt Nam về đấu giá TSC; - Đề xuất định hướng và các giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam về đấu giá TSC.
3.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Phạm Vi Nghiên Cứu
Mục tiêu nghiên cứu của Luận án là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn của pháp luật về đấu giá TSC. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các vấn đề lý luận cơ bản về đấu giá TSC, các quy định của pháp luật về ĐGTS, pháp luật dân sự và pháp luật về quản lý, sử dụng TSC có liên quan đến đấu giá TSC tại Việt Nam.
3.2. Phương Pháp Nghiên Cứu Sử Dụng Trong Luận Án
Luận án được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của chủ duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Luận án sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: Phương pháp lịch sử, thống kê, phương pháp so sánh pháp luật, phương pháp mô tả, phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp khái quát hóa.
3.3. Đóng Góp Mới Của Luận Án Về Đấu Giá Tài Sản Công
Luận án đề xuất xây dựng và áp dụng mô hình đấu giá TSC hoàn toàn mới tại Việt Nam: đấu giá tăng dần có bảo lưu. Luận án đề xuất sửa đổi, bổ sung một loạt quy định của Luật ĐGTS và pháp luật về quản lý, sử dụng TSC có liên quan đến đấu giá cho phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như thực tiễn tại Việt Nam.
IV. Đề Xuất Hoàn Thiện Pháp Luật Về Đấu Giá Tài Sản Công
Luận án đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện hành lang pháp lý về đấu giá TSC. Cần kế thừa những quy định phù hợp, khắc phục những hạn chế, bất cập. Cần đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, minh bạch, ổn định của pháp luật đấu giá. Một số kiến nghị chung bao gồm bổ sung trong Luật đấu giá tài sản một mục quy định riêng về đấu giá TSC, sửa đổi, bổ sung quy định chung về đấu giá tài sản, sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công.
4.1. Định Hướng Hoàn Thiện Pháp Luật Đấu Giá TSC Ở VN
Định hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về đấu giá TSC cần dựa trên việc kế thừa những quy định phù hợp, khắc phục những hạn chế, bất cập. Đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, minh bạch, ổn định của pháp luật về đấu giá TSC. Đảm bảo tính hiệu quả trong nền kinh tế thị trường và xu hướng hội nhập quốc tế.
4.2. Kiến Nghị Sửa Đổi Luật Đấu Giá Tài Sản Hiện Hành
Cần bổ sung trong Luật đấu giá tài sản một mục quy định riêng về đấu giá TSC. Sửa đổi, bổ sung quy định chung về đấu giá tài sản. Sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công. Các sửa đổi này cần hướng đến việc tăng cường tính minh bạch, công bằng và hiệu quả của hoạt động đấu giá TSC.
4.3. Đề xuất xây dựng mô hình đấu giá tăng dần có bảo lưu
Với nhiều ưu điểm, mô hình đấu giá tăng dần có bảo lưu hướng tới mục tiêu bảo toàn và làm gia tăng giá trị của TSC đưa ra đấu giá, hạn chế tình trạng thông đồng, gây thất thoát TSC. Luận án đề xuất sửa đổi, bổ sung một loạt quy định của Luật ĐGTS và pháp luật về quản lý, sử dụng TSC có liên quan đến đấu giá cho phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như thực tiễn tại Việt Nam.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Giải Pháp Cho Đấu Giá Tài Sản Công
Luận án có ý nghĩa khoa học và thực tiễn quan trọng. Với các kết quả nghiên cứu đạt được, luận án góp phần xây dựng hệ thống cơ sở lý luận về đấu giá TSC và pháp luật về đấu giá TSC ở Việt Nam. Luận án làm sáng tỏ những vấn đề pháp lý, những bất cập, tồn tại. Từ đó đưa ra những giải pháp sửa đổi, bổ sung hoàn thiện pháp luật Việt Nam về đấu giá TSC nói riêng và pháp luật về ĐGTS nói chung.
5.1. Ý Nghĩa Khoa Học Của Nghiên Cứu Về Đấu Giá TSC
Với các kết quả nghiên cứu đạt được, luận án góp phần xây dựng hệ thống cơ sở lý luận về đấu giá TSC và pháp luật về đấu giá TSC ở Việt Nam. Luận án là tài liệu tham khảo hữu ích trong nghiên cứu, giảng dạy, học tập tại Việt Nam.
5.2. Giá Trị Tham Khảo Cho Cơ Quan Quản Lý Nhà Nước
Luận án là tài liệu tham khảo hữu ích đối với cơ quan lập pháp, các cơ quan quản lý hoạt động ĐGTS, các tổ chức ĐGTS, ĐGV đang hành nghề, người có tài sản đấu giá là TSC và các cá nhân, tổ chức khác có liên quan trong hoạt động ĐGTS nói chung và đấu giá TSC nói riêng.
VI. Hướng Phát Triển Pháp Luật Đấu Giá Tài Sản Công Tương Lai
Nghiên cứu này đóng góp vào việc xây dựng một khuôn khổ pháp lý vững chắc cho hoạt động đấu giá tài sản công ở Việt Nam. Việc tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực này sẽ góp phần vào việc tăng cường tính minh bạch, hiệu quả và công bằng trong quản lý và sử dụng tài sản công, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
6.1. Tầm Quan Trọng Của Việc Tiếp Tục Nghiên Cứu Về ĐG TSC
Việc tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực đấu giá TSC là vô cùng quan trọng để đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và công bằng trong quản lý và sử dụng tài sản công. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào các vấn đề cụ thể như đấu giá trực tuyến, quản lý rủi ro trong đấu giá, và đánh giá hiệu quả kinh tế của hoạt động đấu giá.
6.2. Đề Xuất Các Hướng Nghiên Cứu Mở Rộng Trong Tương Lai
Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào các vấn đề như: (1) Nghiên cứu về tác động của công nghệ đến hoạt động đấu giá TSC, đặc biệt là việc áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và blockchain; (2) So sánh pháp luật về đấu giá TSC giữa Việt Nam và các quốc gia khác để học hỏi kinh nghiệm tốt nhất; (3) Nghiên cứu về vai trò của các tổ chức xã hội trong việc giám sát và đánh giá hoạt động đấu giá TSC.
