I. Tổng quan giảm nghèo bền vững tại huyện Châu Phú An Giang
Giảm nghèo bền vững là một chủ trương lớn, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Đây là nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội An Giang nói chung và huyện Châu Phú nói riêng. Huyện Châu Phú, với đặc thù là một huyện nông nghiệp, đã và đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc cải thiện đời sống người dân. Công tác giảm nghèo bền vững tại huyện Châu Phú, An Giang không chỉ tập trung vào việc tăng thu nhập mà còn hướng đến cách tiếp cận đa chiều, đảm bảo người dân được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ xã hội cơ bản. Luận văn “Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Châu Phú, tỉnh An Giang” của tác giả Võ Hiếu Hậu đã cung cấp một cái nhìn sâu sắc về thực trạng, kết quả và những tồn tại trong giai đoạn 2016-2020. Bài viết này sẽ phân tích các nội dung chính từ công trình nghiên cứu, hệ thống hóa các vấn đề từ thực tiễn triển khai chính sách, qua đó làm rõ những thách thức và đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo trong giai đoạn tiếp theo. Việc thực hiện thành công mục tiêu này không chỉ giúp cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho các hộ nghèo huyện Châu Phú mà còn góp phần ổn định chính trị, xã hội và thúc đẩy sự phát triển toàn diện của địa phương.
1.1. Bối cảnh và tính cấp thiết của chính sách giảm nghèo
Nghèo đói là vấn đề mang tính toàn cầu và là một thách thức lớn đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Tại Việt Nam, Đảng và Nhà nước luôn xác định giảm nghèo là một mục tiêu ưu tiên hàng đầu, được thể hiện qua các chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo qua từng thời kỳ. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 Khóa XI đã khẳng định “giảm nghèo” là lĩnh vực đạt được nhiều thành tựu quan trọng nhất. Đặc biệt, giai đoạn 2016-2020 đánh dấu bước chuyển mình quan trọng với việc áp dụng chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều, không chỉ dựa vào thu nhập mà còn xét đến sự thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản. Đối với huyện Châu Phú, một địa phương có nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, công tác giảm nghèo càng trở nên cấp thiết. Kết quả giảm nghèo chưa thực sự bền vững, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhưng tỷ lệ tái nghèo và số hộ cận nghèo còn cao, chênh lệch giàu nghèo còn tồn tại. Do đó, việc nghiên cứu và thực thi hiệu quả các chính sách giảm nghèo là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo an sinh xã hội và phát triển bền vững.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu về giảm nghèo bền vững tại Châu Phú
Nghiên cứu về giảm nghèo bền vững tại huyện Châu Phú, An Giang nhằm mục đích hệ thống hóa cơ sở lý luận, đánh giá đúng thực trạng nghèo đói và quá trình thực thi chính sách tại địa phương trong giai đoạn 2016-2020. Dựa trên phân tích những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân, mục tiêu cuối cùng là đề xuất các giải pháp thoát nghèo mang tính khoa học và khả thi cho giai đoạn 2021-2025. Các nhiệm vụ cụ thể bao gồm: phân tích các chính sách đã triển khai, đánh giá tác động của chính sách đến đời sống người dân, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tính bền vững của kết quả giảm nghèo. Công trình nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn, đóng góp vào việc hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giảm nghèo tại địa phương, hướng tới mục tiêu “vì một Việt Nam không có đói nghèo”.
II. Phân tích thực trạng nghèo đói tại huyện Châu Phú An Giang
Giai đoạn 2016-2020, huyện Châu Phú đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận trong công tác giảm nghèo. Tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn đã giảm đáng kể, thể hiện sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị và người dân. Tuy nhiên, phân tích sâu hơn cho thấy kết quả này chưa thực sự bền vững. Thực trạng nghèo đói tại huyện vẫn còn nhiều vấn đề phức tạp. Số hộ thoát nghèo có nguy cơ tái nghèo cao khi gặp phải các cú sốc về kinh tế, thiên tai hay dịch bệnh. Bên cạnh đó, số lượng hộ cận nghèo có xu hướng tăng lên, cho thấy ranh giới giữa thoát nghèo và cận nghèo còn rất mong manh. Theo báo cáo của Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện Châu Phú, năm 2020, huyện có 396 hộ thoát nghèo nhưng cũng có tới 479 hộ cận nghèo phát sinh mới. Điều này đặt ra một thách thức lớn, đòi hỏi các chính sách không chỉ tập trung hỗ trợ các hộ nghèo huyện Châu Phú mà còn phải có giải pháp ngăn ngừa tái nghèo và hỗ trợ nhóm cận nghèo một cách hiệu quả, đảm bảo mục tiêu giảm nghèo bền vững.
2.1. Thống kê biến động tỷ lệ hộ nghèo và hộ cận nghèo
Số liệu thống kê từ năm 2016 đến 2020 cho thấy một bức tranh rõ nét về công tác giảm nghèo tại Châu Phú. Đầu năm 2016, huyện có 4.747 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 8,0%. Đến cuối năm 2020, con số này giảm xuống còn 916 hộ, chiếm tỷ lệ 1,5%. Đây là một kết quả tích cực, cho thấy tác động của chính sách hỗ trợ đã phát huy hiệu quả. Tuy nhiên, số liệu về hộ cận nghèo lại cho thấy một xu hướng đáng lo ngại. Tỷ lệ hộ cận nghèo tăng từ 5,9% đầu giai đoạn lên 6,47% vào cuối năm 2020. Số hộ cận nghèo phát sinh mới hàng năm vẫn còn ở mức cao. Điều này chứng tỏ nhiều hộ sau khi thoát nghèo vẫn chưa có sinh kế bền vững, thu nhập bấp bênh và dễ dàng rơi trở lại nhóm yếu thế. Sự biến động này phản ánh tính thiếu bền vững trong kết quả giảm nghèo, đòi hỏi cần có sự điều chỉnh trong chiến lược và giải pháp thực hiện.
2.2. Những khó khăn và thách thức trong quá trình giảm nghèo
Bên cạnh những con số, quá trình thực hiện chính sách giảm nghèo tại Châu Phú còn đối mặt với nhiều hạn chế. Một bộ phận người nghèo vẫn còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, chưa chủ động vươn lên. Các mô hình giảm nghèo hiệu quả tuy đã có nhưng việc nhân rộng còn chậm và gặp nhiều khó khăn. Công tác lồng ghép các nguồn lực từ những chương trình khác nhau đôi khi chưa đồng bộ, dẫn đến phân tán và giảm hiệu quả. Hơn nữa, quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn diễn ra chậm, lao động nông nghiệp vẫn chiếm tỷ trọng lớn, khiến thu nhập của người dân dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố thị trường và thiên tai. Thách thức lớn nhất vẫn là làm sao để kết quả giảm nghèo mang tính bền vững, giúp người dân không chỉ thoát nghèo về thu nhập mà còn cải thiện toàn diện các chiều cạnh của cuộc sống theo chuẩn giảm nghèo đa chiều.
III. Các chính sách giảm nghèo bền vững hiệu quả tại Châu Phú
Để đạt được kết quả giảm tỷ lệ hộ nghèo ấn tượng, huyện Châu Phú đã triển khai đồng bộ và quyết liệt hệ thống chính sách giảm nghèo của Trung ương và địa phương. Các chính sách này được thiết kế để tác động toàn diện đến đời sống của hộ nghèo huyện Châu Phú và hộ cận nghèo, từ hỗ trợ sản xuất, tiếp cận vốn, đến cải thiện các dịch vụ xã hội cơ bản. Trọng tâm của các chính sách là tạo ra “cần câu” thay vì cho “con cá”, khuyến khích người dân tự lực vươn lên. Vai trò của chính quyền địa phương được thể hiện rõ nét qua việc cụ thể hóa chính sách, tổ chức triển khai và giám sát thực hiện. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban, ngành, đoàn thể đã tạo ra sức mạnh tổng hợp, huy động được nhiều nguồn lực xã hội cùng tham gia. Các chính sách hỗ trợ không chỉ giúp người dân giải quyết khó khăn trước mắt mà còn tạo nền tảng cho sinh kế bền vững, góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm nghèo bền vững tại huyện Châu Phú, An Giang.
3.1. Chính sách hỗ trợ tín dụng và vốn vay ưu đãi
Một trong những công cụ giảm nghèo hiệu quả nhất tại Châu Phú là chính sách tín dụng ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội. Giai đoạn 2011-2020, tổng doanh số cho vay đạt 169,190 tỷ đồng với 8.696 lượt hộ được tiếp cận. Nguồn vốn vay ưu đãi này đã giúp các hộ nghèo và cận nghèo có điều kiện đầu tư vào sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm và tăng thu nhập. Chính sách này được gắn kết chặt chẽ với các hoạt động khuyến nông, chuyển giao khoa học kỹ thuật. Nhờ đó, người dân không chỉ có vốn mà còn được trang bị kiến thức để sử dụng vốn hiệu quả. Việc tiếp cận tín dụng chính sách đã mở ra cơ hội cho nhiều gia đình thoát nghèo, xây dựng các mô hình giảm nghèo hiệu quả và ổn định cuộc sống lâu dài.
3.2. Hỗ trợ về giáo dục y tế và nhà ở đảm bảo an sinh xã hội
Công tác đảm bảo an sinh xã hội được đặc biệt chú trọng. Về giáo dục, học sinh thuộc hộ nghèo được miễn giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập, tạo điều kiện để các em không phải bỏ học vì hoàn cảnh khó khăn. Về y tế, 100% người thuộc hộ nghèo được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, người thuộc hộ cận nghèo được hỗ trợ phần lớn chi phí. Điều này giúp giảm gánh nặng chi phí khám chữa bệnh, đảm bảo sức khỏe cho người dân lao động sản xuất. Về nhà ở, thông qua Quyết định 33/2015/QĐ-TTg và sự chung tay của Mặt trận Tổ quốc, hàng nghìn căn nhà Đại đoàn kết đã được xây dựng, giúp các hộ nghèo “an cư lạc nghiệp”. Những chính sách hỗ trợ trực tiếp này đã cải thiện rõ rệt chất lượng sống và giúp người nghèo tiếp cận tốt hơn các dịch vụ xã hội cơ bản, một tiêu chí quan trọng của giảm nghèo đa chiều.
3.3. Chương trình đào tạo nghề và các mô hình sinh kế hiệu quả
Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc tạo sinh kế, huyện đã đẩy mạnh công tác đào tạo nghề cho người nghèo gắn với nhu cầu của thị trường lao động. Giai đoạn 2016-2020, huyện đã mở 448 lớp dạy nghề cho hơn 12.000 lao động. Song song đó, nhiều mô hình giảm nghèo hiệu quả đã được triển khai và nhân rộng như: mô hình may công nghiệp, chăn nuôi dê, chăn nuôi lươn. Các mô hình này không chỉ cung cấp kiến thức, kỹ thuật mà còn hỗ trợ vốn ban đầu để người dân bắt đầu sản xuất. Kết quả cho thấy, trên 80% hộ tham gia các mô hình đã thoát nghèo thành công. Các giải pháp thoát nghèo này tập trung vào việc phát huy lợi thế địa phương và năng lực của người lao động, tạo ra sinh kế bền vững và giảm sự phụ thuộc vào trợ cấp.
IV. Phương pháp huy động nguồn lực trong giảm nghèo bền vững
Thành công của chương trình giảm nghèo bền vững tại huyện Châu Phú, An Giang không chỉ đến từ các chính sách mà còn nhờ vào phương pháp huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực. Thay vì chỉ dựa vào ngân sách nhà nước, huyện đã thực hiện xã hội hóa mạnh mẽ công tác giảm nghèo. Vai trò của chính quyền địa phương là nhạc trưởng, điều phối và kết nối các nguồn lực từ cộng đồng, doanh nghiệp, và các tổ chức xã hội. Việc lồng ghép chương trình giảm nghèo với các chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác như xây dựng nông thôn mới đã tạo ra hiệu ứng cộng hưởng, giúp tối ưu hóa nguồn vốn đầu tư cho hạ tầng nông thôn, vừa phục vụ dân sinh, vừa tạo đòn bẩy cho sản xuất phát triển. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh đã nâng cao nhận thức của toàn xã hội về trách nhiệm chung tay vì người nghèo. Nhờ đó, một mạng lưới hỗ trợ vững chắc đã được hình thành, tạo thêm động lực và nguồn lực quan trọng để thực hiện các mục tiêu đề ra.
4.1. Vai trò nòng cốt của chính quyền và các đoàn thể địa phương
Các cấp ủy Đảng, chính quyền huyện Châu Phú đã xác định giảm nghèo là nhiệm vụ chính trị trọng tâm. Ban chỉ đạo giảm nghèo từ huyện đến xã được kiện toàn và hoạt động hiệu quả, phân công nhiệm vụ rõ ràng. Vai trò của chính quyền địa phương thể hiện qua việc chỉ đạo quyết liệt, giám sát chặt chẽ và kịp thời tháo gỡ khó khăn trong quá trình thực hiện. Bên cạnh đó, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể như Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên đã phát huy vai trò nòng cốt trong việc tuyên truyền, vận động và trực tiếp triển khai các mô hình, dự án hỗ trợ. Sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị đã đảm bảo các chính sách giảm nghèo đến đúng đối tượng và phát huy tối đa hiệu quả.
4.2. Lồng ghép nguồn lực với chương trình xây dựng nông thôn mới
Một trong những phương pháp hiệu quả là lồng ghép Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo với chương trình xây dựng nông thôn mới. Các nguồn vốn được tập trung đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu như đường giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế. Việc này không chỉ cải thiện bộ mặt nông thôn mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho người dân phát triển sản xuất, giao thương hàng hóa và tiếp cận dịch vụ tốt hơn. Sự lồng ghép này giúp tránh đầu tư dàn trải, chồng chéo, đồng thời thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn một cách bền vững. Kết quả là, đời sống của người dân, bao gồm cả các hộ nghèo và cận nghèo, được nâng lên một cách toàn diện, từ đó góp phần giảm nghèo một cách căn cơ và lâu dài.
V. Đánh giá kết quả giảm nghèo bền vững tại huyện Châu Phú
Giai đoạn 2016-2020, công tác giảm nghèo bền vững tại huyện Châu Phú, An Giang đã đạt được những kết quả rất đáng khích lệ. Các mục tiêu, chỉ tiêu của chương trình đều đạt và vượt kế hoạch đề ra, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo an sinh xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội An Giang. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đặc biệt là các hộ nghèo huyện Châu Phú, đã được cải thiện rõ rệt. Nhận thức của người dân về ý chí tự lực vươn lên đã có sự chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, quá trình thực hiện vẫn còn những hạn chế. Tốc độ giảm nghèo chưa đồng đều, kết quả chưa thực sự bền vững khi tỷ lệ tái nghèo và phát sinh cận nghèo còn cao. Việc phân tích, đánh giá khách quan cả ưu điểm và hạn chế là cơ sở quan trọng để rút ra bài học kinh nghiệm, từ đó xây dựng phương hướng và giải pháp hiệu quả hơn cho giai đoạn tiếp theo.
5.1. Thành tựu nổi bật và tác động tích cực của chính sách
Thành tựu lớn nhất là việc giảm mạnh tỷ lệ hộ nghèo từ 8,0% (2016) xuống còn 1,5% (2020). Chương trình đã giúp người nghèo tiếp cận tốt hơn các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, nhà ở và nước sạch. Tác động của chính sách tín dụng ưu đãi đã giúp hàng nghìn hộ gia đình có vốn sản xuất, tạo ra sinh kế bền vững. Các mô hình giảm nghèo đã phát huy hiệu quả, giúp nhiều hộ dân thay đổi phương thức làm ăn, tăng thu nhập và ổn định cuộc sống. Phong trào “Cả nước chung tay vì người nghèo, không để ai bị bỏ lại phía sau” được hưởng ứng mạnh mẽ, huy động được sức mạnh của toàn xã hội. Những kết quả này khẳng định tính đúng đắn trong chủ trương của Đảng, Nhà nước và sự nỗ lực của địa phương trong công cuộc giảm nghèo.
5.2. Phân tích nguyên nhân của thành công và những hạn chế
Nguyên nhân chính của thành công đến từ sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp ủy Đảng, chính quyền; sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự đồng thuận của nhân dân. Các chính sách giảm nghèo được ban hành phù hợp, đồng bộ và triển khai kịp thời. Tuy nhiên, hạn chế vẫn tồn tại do một số nguyên nhân. Nguồn lực đầu tư tuy lớn nhưng đôi khi còn dàn trải. Một bộ phận người nghèo còn thiếu kiến thức, kinh nghiệm sản xuất và còn tâm lý ỷ lại. Công tác nhân rộng các mô hình giảm nghèo hiệu quả còn chậm. Việc kết nối giữa đào tạo nghề và giải quyết việc làm chưa thực sự chặt chẽ. Đây là những điểm nghẽn cần được tháo gỡ để nâng cao tính bền vững của công tác giảm nghèo.
VI. Hướng đi cho giảm nghèo đa chiều tại Châu Phú đến năm 2025
Để công tác giảm nghèo đi vào chiều sâu và thực sự bền vững, huyện Châu Phú cần tiếp tục đổi mới tư duy và hành động trong giai đoạn 2021-2025. Trọng tâm là chuyển đổi từ giảm nghèo đơn chiều sang giảm nghèo đa chiều, không chỉ tập trung vào thu nhập mà còn cải thiện toàn diện các chỉ số về y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và thông tin. Các giải pháp thoát nghèo cần được thiết kế theo hướng trao quyền, nâng cao năng lực và phát huy nội lực của chính người nghèo. Cần đẩy mạnh việc xây dựng và nhân rộng các mô hình giảm nghèo hiệu quả, gắn với chuỗi giá trị và lợi thế của địa phương. Mục tiêu không chỉ là giúp người dân thoát nghèo mà còn phải vươn lên mức sống trung bình, có sinh kế bền vững và khả năng chống chịu tốt hơn trước các rủi ro. Điều này đòi hỏi sự quyết tâm chính trị cao hơn và sự tham gia tích cực hơn nữa từ mọi thành phần trong xã hội.
6.1. Hoàn thiện chính sách và cơ chế thực hiện giảm nghèo
Cần tiếp tục rà soát, tích hợp và hoàn thiện hệ thống chính sách giảm nghèo theo hướng tăng cường hỗ trợ có điều kiện, giảm dần chính sách cho không. Cơ chế thực hiện cần được phân cấp mạnh mẽ hơn cho cơ sở, đồng thời tăng cường công tác giám sát, đánh giá dựa trên kết quả đầu ra. Chính sách cần được thiết kế linh hoạt, phù hợp với từng nhóm đối tượng và đặc điểm vùng miền. Đặc biệt, cần có chính sách hỗ trợ cụ thể cho nhóm hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo để ngăn ngừa tái nghèo, tạo bước đệm vững chắc cho họ vươn lên.
6.2. Phát triển các mô hình sinh kế bền vững và nhân rộng
Thay vì hỗ trợ nhỏ lẻ, cần tập trung nguồn lực xây dựng các mô hình sinh kế bền vững có quy mô và sức lan tỏa. Ưu tiên các mô hình ứng dụng khoa học công nghệ, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị để nâng cao giá trị sản phẩm và đảm bảo đầu ra ổn định. Các mô hình chăn nuôi, trồng trọt hiệu quả cần được tổng kết, đánh giá và nhân rộng. Đồng thời, cần khuyến khích, hỗ trợ người dân phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp, dịch vụ để đa dạng hóa nguồn thu nhập, góp phần vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn.
6.3. Nâng cao năng lực và ý thức tự vươn lên của hộ nghèo
Yếu tố con người là quan trọng nhất trong giảm nghèo bền vững. Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để thay đổi nhận thức, xóa bỏ tư tưởng trông chờ, ỷ lại. Các chương trình đào tạo nghề cho người nghèo cần được đổi mới nội dung, phương pháp, gắn chặt với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và thị trường. Song song đó, cần tổ chức các lớp tập huấn về kỹ năng quản lý kinh tế hộ gia đình, kỹ năng mềm để người dân tự tin, chủ động trong việc lập kế hoạch sản xuất kinh doanh và vươn lên làm giàu chính đáng.
