I. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
Chương này tổng hợp các công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến ý thức bảo vệ biên giới quốc gia và biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc. Các nghiên cứu như của Phạm Hữu Bồng (2003) về nghệ thuật quản lý biên giới, Hoàng Trọng Lập (2003) về xác lập đường biên giới, và Trần Hoa (2009) về chiến lược bảo vệ biên giới, đã cung cấp nền tảng lý luận và thực tiễn quan trọng. Những công trình này làm rõ vai trò của Bộ đội Biên phòng trong quản lý và bảo vệ biên giới, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Giá trị của các nghiên cứu này nằm ở việc chúng cung cấp cơ sở khoa học để luận án kế thừa và phát triển thêm.
1.1. Các công trình khoa học tiêu biểu
Các công trình như của Vũ Dương Ninh (2010) về biên giới Việt Nam - Trung Quốc và Đỗ Ích Báu (2011) về bảo vệ chủ quyền biên giới đã làm rõ lịch sử, cơ sở pháp lý và thực tiễn quản lý biên giới. Những nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng lực lượng Bộ đội Biên phòng vững mạnh, đồng thời đề xuất các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả bảo vệ biên giới. Các công trình này cũng chỉ ra những thách thức hiện tại và tương lai trong công tác bảo vệ biên giới, đặc biệt là trong bối cảnh quan hệ Việt Nam - Trung Quốc ngày càng phức tạp.
II. Những vấn đề lý luận về ý thức bảo vệ biên giới quốc gia
Chương này tập trung làm rõ các vấn đề lý luận về ý thức bảo vệ biên giới quốc gia của hạ sĩ quan, binh sĩ đồn biên phòng. Ý thức này được xem là một hình thái của ý thức xã hội - chính trị, có vai trò định hướng và chỉ đạo các hoạt động bảo vệ biên giới. Các nhân tố cơ bản quy định ý thức này bao gồm giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự, và môi trường văn hóa tại các đồn biên phòng. Chương này cũng phân tích sự vận động và biến đổi của ý thức bảo vệ biên giới trong các giai đoạn lịch sử khác nhau.
2.1. Quan niệm về ý thức bảo vệ biên giới
Ý thức bảo vệ biên giới quốc gia không tự nhiên hình thành mà là kết quả của quá trình giáo dục, rèn luyện và trải nghiệm thực tiễn. Nó bao gồm nhận thức, tình cảm, niềm tin và ý chí quyết tâm bảo vệ biên giới. Các yếu tố này được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự và xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh tại các đồn biên phòng.
III. Thực trạng ý thức bảo vệ biên giới quốc gia hiện nay
Chương này đánh giá thực trạng ý thức bảo vệ biên giới quốc gia của hạ sĩ quan, binh sĩ đồn biên phòng tại biên giới Việt Nam - Trung Quốc. Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong công tác giáo dục và huấn luyện, vẫn còn tồn tại những hạn chế như nhận thức chưa sâu sắc, tình cảm chưa bền vững, và ý chí chưa kiên định. Những hạn chế này ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả thực hiện nhiệm vụ bảo vệ biên giới. Chương này cũng chỉ ra các vấn đề đặt ra từ thực trạng này, bao gồm sự phức tạp của tình hình biên giới và các thách thức an ninh phi truyền thống.
3.1. Những hạn chế và thách thức
Một bộ phận hạ sĩ quan, binh sĩ còn biểu hiện sợ khó, ngại khổ, không muốn bám trụ nơi biên giới. Ngoài ra, tình hình biên giới Việt Nam - Trung Quốc ngày càng phức tạp với các hoạt động xâm canh, xâm cư, và tội phạm xuyên biên giới. Những thách thức này đòi hỏi phải có các giải pháp toàn diện để nâng cao ý thức bảo vệ biên giới của lực lượng biên phòng.
IV. Giải pháp phát triển ý thức bảo vệ biên giới quốc gia
Chương này đề xuất các giải pháp cơ bản để phát triển ý thức bảo vệ biên giới quốc gia của hạ sĩ quan, binh sĩ đồn biên phòng. Các giải pháp bao gồm nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự, và xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh tại các đồn biên phòng. Đồng thời, cần phát huy nhân tố chủ quan của bản thân các hạ sĩ quan, binh sĩ, tạo động lực và niềm tin để họ hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ biên giới.
4.1. Nâng cao chất lượng giáo dục và huấn luyện
Giải pháp đầu tiên là nâng cao chất lượng giáo dục chính trị và huấn luyện quân sự. Điều này giúp trang bị cho hạ sĩ quan, binh sĩ những kiến thức và kỹ năng cần thiết để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ biên giới. Bên cạnh đó, cần xây dựng môi trường văn hóa đồn biên phòng tốt đẹp, lành mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho các binh sĩ phát triển toàn diện.
