I. Vận động văn học trung đại
Vận động văn học trung đại là quá trình biến đổi sâu sắc trong văn học Việt Nam thế kỷ XVIII-XIX. Giai đoạn này chứng kiến sự chuyển mình từ ý thức nghệ thuật truyền thống sang thực tiễn sáng tác hiện đại. Các tác giả như Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Cao Bá Quát đã thể hiện cá tính sáng tạo độc đáo, phản ánh sự va chạm giữa cái cũ và cái mới. Luận án tiến sĩ này tập trung phân tích sự vận động này, từ đó làm rõ quy luật phát triển của văn học giai đoạn hậu kỳ trung đại.
1.1. Bối cảnh lịch sử xã hội
Bối cảnh lịch sử – xã hội thế kỷ XVIII-XIX đóng vai trò quan trọng trong sự vận động của văn học trung đại. Sự bùng nổ của các phong trào khởi nghĩa nông dân và sự suy yếu của triều đình phong kiến tạo nên những thay đổi lớn trong đời sống văn hóa, tư tưởng. Văn học Việt Nam thế kỷ XVIII và XIX phản ánh rõ nét những biến động này, từ đó hình thành nên những tác phẩm mang tính chất phản ánh hiện thực sâu sắc.
1.2. Ảnh hưởng của văn học Trung Quốc
Văn học Trung Quốc có ảnh hưởng không nhỏ đến văn học Việt Nam thế kỷ XVIII-XIX. Các tác phẩm văn học Trung Quốc được dịch và phổ biến rộng rãi, tạo nên sự giao thoa văn hóa. Tuy nhiên, các tác giả Việt Nam đã biết cách tiếp thu và biến đổi để phù hợp với bối cảnh văn hóa, xã hội của đất nước, tạo nên những tác phẩm mang đậm bản sắc dân tộc.
II. Ý thức nghệ thuật
Ý thức nghệ thuật là yếu tố then chốt trong sự vận động của văn học trung đại. Giai đoạn này chứng kiến sự thay đổi trong nhận thức về chức năng, chất liệu và cấu trúc nghệ thuật của văn học. Các tác giả không chỉ chú trọng đến việc “tải đạo” mà còn đề cao yếu tố “ngôn tình”, phản ánh sự chuyển biến trong tư tưởng và thẩm mỹ. Luận án tiến sĩ này phân tích sâu sắc sự vận động của ý thức nghệ thuật, từ đó làm rõ quy luật phát triển của văn học giai đoạn này.
2.1. Ý thức về chức năng nghệ thuật
Ý thức về chức năng nghệ thuật trong văn học trung đại thế kỷ XVIII-XIX có sự thay đổi đáng kể. Từ việc coi văn học là công cụ “tải đạo”, các tác giả dần chuyển sang đề cao yếu tố “ngôn tình”, phản ánh sự thay đổi trong nhận thức về mối quan hệ giữa văn học và hiện thực. Sự vận động này thể hiện rõ qua các tác phẩm của Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Cao Bá Quát.
2.2. Ý thức về chất liệu nghệ thuật
Chất liệu nghệ thuật trong văn học trung đại thế kỷ XVIII-XIX cũng có sự biến đổi. Các tác giả không chỉ sử dụng ngôn ngữ cao nhã mà còn đưa vào yếu tố thế tục, tạo nên sự phong phú trong cách diễn đạt. Sự biến đổi này phản ánh sự thay đổi trong nhận thức về vai trò của ngôn ngữ trong việc truyền tải nội dung và cảm xúc.
III. Thực tiễn sáng tác
Thực tiễn sáng tác là yếu tố quan trọng trong sự vận động của văn học trung đại. Giai đoạn này chứng kiến sự biến đổi trong ngôn ngữ, hình tượng và thể loại văn học. Các tác giả không chỉ tuân thủ quy phạm truyền thống mà còn có sự phá vỡ, tạo nên những tác phẩm mang tính đột phá. Luận án tiến sĩ này phân tích sâu sắc sự biến đổi trong thực tiễn sáng tác, từ đó làm rõ quy luật phát triển của văn học giai đoạn này.
3.1. Biến đổi về ngôn ngữ nghệ thuật
Ngôn ngữ nghệ thuật trong văn học trung đại thế kỷ XVIII-XIX có sự biến đổi đáng kể. Từ ngôn ngữ cao nhã, các tác giả dần chuyển sang sử dụng ngôn ngữ có tính thế tục, tạo nên sự phong phú trong cách diễn đạt. Sự biến đổi này phản ánh sự thay đổi trong nhận thức về vai trò của ngôn ngữ trong việc truyền tải nội dung và cảm xúc.
3.2. Biến đổi về thể loại
Thể loại văn học trong văn học trung đại thế kỷ XVIII-XIX cũng có sự biến đổi. Các tác giả không chỉ tuân thủ quy phạm truyền thống mà còn có sự phá vỡ, tạo nên những tác phẩm mang tính đột phá. Sự biến đổi này phản ánh sự thay đổi trong nhận thức về vai trò của thể loại trong việc phản ánh hiện thực và truyền tải cảm xúc.
