I. Giới thiệu và bối cảnh nghiên cứu
Luận án tiến sĩ Sử học Phật giáo Quảng Nam thế kỷ XVII-XIX là một nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử Phật giáo tại vùng đất Quảng Nam trong giai đoạn từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX. Nghiên cứu này nhằm làm rõ quá trình truyền nhập, phát triển và vai trò của Phật giáo trong đời sống xã hội và văn hóa địa phương. Phật giáo Quảng Nam được xem là một bộ phận quan trọng của Phật giáo Việt Nam, với những đặc điểm riêng biệt do điều kiện lịch sử và văn hóa địa phương quy định.
1.1. Lý do chọn đề tài
Phật giáo đã tồn tại và phát triển tại Việt Nam hơn hai ngàn năm, gắn bó sâu sắc với đời sống văn hóa và tâm linh của người dân. Quảng Nam là một trong những vùng đất có lịch sử Phật giáo phong phú, đặc biệt từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX. Tuy nhiên, các nghiên cứu về Phật giáo Quảng Nam vẫn còn hạn chế, chưa có công trình nào đi sâu vào phân tích toàn diện. Điều này thúc đẩy việc thực hiện nghiên cứu chuyên sâu nhằm làm rõ quá trình truyền nhập, phát triển và vai trò của Phật giáo trong xã hội Quảng Nam.
1.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu chính của luận án là Phật giáo Quảng Nam, tập trung vào các thiền phái, hoạt động hoằng dương Phật pháp, và hệ thống chùa chiền. Phạm vi không gian bao gồm tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng, trong khi phạm vi thời gian được giới hạn từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX. Nghiên cứu cũng phân biệt giữa chùa chính thống và chùa dân gian, nhằm làm rõ vai trò và đặc điểm của từng loại hình trong đời sống tôn giáo và văn hóa địa phương.
II. Tổng quan tình hình nghiên cứu và nguồn tài liệu
Luận án đã tổng hợp và phân tích các nghiên cứu trước đây về Phật giáo Quảng Nam, đồng thời xác định các nguồn tài liệu chính được sử dụng. Các nguồn tài liệu bao gồm thư tịch cổ, văn khắc, di vật, và các công trình nghiên cứu khoa học liên quan. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điền dã trong việc thu thập và xác minh thông tin.
2.1. Tổng quan nghiên cứu trước đây
Các nghiên cứu về Phật giáo Quảng Nam trước đây chủ yếu tập trung vào các khía cạnh riêng lẻ, chưa có công trình nào đi sâu vào phân tích toàn diện. Luận án này kế thừa và phát triển các kết quả nghiên cứu trước đó, đồng thời đặt ra những vấn đề mới cần giải quyết, như quá trình truyền nhập và phát triển của các thiền phái, cũng như vai trò của Phật giáo trong xã hội Quảng Nam.
2.2. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng đa dạng các nguồn tài liệu, bao gồm thư tịch cổ, văn khắc, di vật, và các công trình nghiên cứu khoa học. Phương pháp nghiên cứu chính bao gồm phương pháp lịch sử và logic, kết hợp với các phương pháp so sánh, mô hình hóa, và điền dã. Các phương pháp này giúp làm rõ quá trình lịch sử và đặc điểm của Phật giáo Quảng Nam trong giai đoạn nghiên cứu.
III. Phật giáo Quảng Nam thế kỷ XVII XVIII
Giai đoạn từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XVIII là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của Phật giáo Quảng Nam, với sự xuất hiện của các thiền phái như Lâm Tế và Tào Động. Các thiền sư nổi tiếng như Minh Hải Pháp Bảo và Minh Châu Hương Hải đã có đóng góp quan trọng trong việc hoằng dương Phật pháp và xây dựng các đạo tràng. Nghiên cứu cũng làm rõ vai trò của các ngôi chùa trong đời sống tôn giáo và văn hóa địa phương.
3.1. Bối cảnh lịch sử và sự phát triển của Phật giáo
Trong thế kỷ XVII-XVIII, Quảng Nam là một trung tâm kinh tế và văn hóa quan trọng của Đàng Trong. Sự tín mộ Phật giáo của các chúa Nguyễn đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của Phật giáo. Các thiền phái từ Trung Hoa như Lâm Tế và Tào Động đã truyền nhập vào Quảng Nam, tạo nên sự đa dạng trong sinh hoạt Phật giáo địa phương.
3.2. Các thiền phái và danh tăng tiêu biểu
Các thiền phái Lâm Tế và Tào Động đã có ảnh hưởng lớn đến Phật giáo Quảng Nam trong giai đoạn này. Thiền sư Minh Hải Pháp Bảo là người có công lớn trong việc hình thành dòng thiền Lâm Tế Chúc Thánh, một dòng thiền nội sinh có ảnh hưởng sâu rộng tại Quảng Nam và các vùng lân cận. Các thiền sư khác như Minh Châu Hương Hải cũng có đóng góp quan trọng trong việc hoằng dương Phật pháp.
IV. Phật giáo Quảng Nam thế kỷ XIX
Thế kỷ XIX là giai đoạn Phật giáo Quảng Nam tiếp tục phát triển, với sự xuất hiện của các danh tăng và sự mở rộng của các ngôi chùa. Nghiên cứu làm rõ vai trò của Phật giáo trong việc ổn định nhân tâm và góp phần xây dựng xã hội nhân văn. Các ngôi chùa không chỉ là nơi thờ tự mà còn là trung tâm văn hóa và giáo dục của cộng đồng.
4.1. Bối cảnh chính trị xã hội và Phật giáo
Trong thế kỷ XIX, Quảng Nam chịu ảnh hưởng của những biến động chính trị và xã hội dưới triều Nguyễn. Tuy nhiên, Phật giáo vẫn giữ được vị trí quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân. Các ngôi chùa tiếp tục được xây dựng và trùng tu, trở thành nơi hội tụ của cộng đồng và là biểu tượng của văn hóa địa phương.
4.2. Các danh tăng và hoạt động Phật sự
Các danh tăng như Tiên Thường Viên Trừng và Toàn Nhâm Vi Ý Quán Thông đã có đóng góp lớn trong việc hoằng dương Phật pháp và duy trì sinh hoạt Phật giáo tại Quảng Nam. Các hoạt động nghi lễ và giáo dục Phật giáo cũng được tổ chức thường xuyên, góp phần củng cố niềm tin và đạo đức trong cộng đồng.
V. Đặc điểm và vai trò của Phật giáo Quảng Nam
Luận án đã chỉ ra những đặc điểm riêng biệt của Phật giáo Quảng Nam, bao gồm tính cởi mở, bình dân, và sự dung hợp với các yếu tố văn hóa địa phương. Phật giáo đã đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định nhân tâm, xây dựng xã hội nhân văn, và làm giàu thêm giá trị văn hóa của Quảng Nam.
5.1. Đặc điểm của Phật giáo Quảng Nam
Phật giáo Quảng Nam có tính cởi mở, bình dân, và gần gũi với đời sống của người dân. Nó cũng có sự dung hợp với các yếu tố văn hóa và tôn giáo khác, tạo nên một bản sắc riêng biệt. Đặc biệt, Phật giáo Quảng Nam vừa mang tính phổ quát của Phật giáo Việt Nam, vừa có những nét đặc trưng của vùng đất xứ Quảng.
5.2. Vai trò của Phật giáo trong xã hội Quảng Nam
Phật giáo đã góp phần ổn định nhân tâm, tạo nền tảng tinh thần quan trọng cho người dân Quảng Nam. Nó cũng góp phần xây dựng xã hội nhân văn, hướng thiện, và cố kết cộng đồng. Các ngôi chùa không chỉ là nơi thờ tự mà còn là trung tâm văn hóa, giáo dục, và giao lưu cộng đồng.
