I. Giới thiệu và đặt vấn đề
Nhiễm khuẩn nặng là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở bệnh nhân hồi sức, đặc biệt là sau phẫu thuật ổ bụng. Tỷ lệ tử vong do nhiễm khuẩn nặng sau phẫu thuật dao động từ 30-60%. Việc tiên lượng nhiễm khuẩn sớm là yếu tố quan trọng để tối ưu hóa điều trị, giảm biến chứng và tử vong. Các phương pháp chẩn đoán truyền thống như thang điểm SOFA và APACHE II có hạn chế về độ phức tạp và thiếu đặc hiệu. Procalcitonin (PCT) đã được nghiên cứu như một dấu ấn sinh học có giá trị cao trong chẩn đoán nhiễm khuẩn và tiên lượng sau phẫu thuật. Nồng độ PCT tăng nhanh khi nhiễm khuẩn và giảm nhanh khi nhiễm khuẩn được kiểm soát, giúp đánh giá đáp ứng điều trị hiệu quả.
1.1. Vai trò của procalcitonin trong tiên lượng nhiễm khuẩn
Procalcitonin là một dấu ấn sinh học có giá trị cao trong chẩn đoán nhiễm khuẩn và tiên lượng sau phẫu thuật. So với CRP, PCT có độ nhạy và độ đặc hiệu cao hơn, đặc biệt trong việc phân biệt mức độ nặng của nhiễm khuẩn. Nồng độ PCT tăng nhanh trong vòng 2-4 giờ sau khi nhiễm khuẩn và giảm nhanh khi nhiễm khuẩn được kiểm soát, với thời gian bán hủy khoảng 24-30 giờ. Điều này giúp PCT trở thành công cụ hữu ích trong việc đánh giá đáp ứng điều trị và tiên lượng bệnh nhân nhiễm khuẩn nặng.
1.2. Hạn chế của các phương pháp chẩn đoán truyền thống
Các phương pháp chẩn đoán truyền thống như thang điểm SOFA và APACHE II có hạn chế về độ phức tạp và thiếu đặc hiệu. Các thang điểm này thường mất nhiều thời gian để tính toán và không đặc hiệu cho chẩn đoán nhiễm khuẩn. Ngoài ra, các triệu chứng lâm sàng như sốt, tăng bạch cầu, và nhịp tim nhanh thường bị ảnh hưởng bởi các kích thích phẫu thuật, làm giảm độ chính xác trong tiên lượng nhiễm khuẩn.
II. Nhiễm khuẩn ngoại khoa và nhiễm khuẩn ổ bụng
Nhiễm khuẩn ngoại khoa là tình trạng nhiễm khuẩn cần can thiệp phẫu thuật, trong đó nhiễm khuẩn ổ bụng chiếm tỷ lệ cao. Nhiễm khuẩn ổ bụng được chia thành hai loại: không biến chứng và biến chứng. Viêm phúc mạc lan tỏa là tình trạng cấp cứu ngoại khoa nghiêm trọng, thường dẫn đến nhiễm khuẩn nặng và sốc nhiễm khuẩn. Vi khuẩn gây nhiễm khuẩn ổ bụng rất đa dạng, bao gồm cả vi khuẩn Gram âm và Gram dương.
2.1. Định nghĩa và phân loại nhiễm khuẩn ngoại khoa
Nhiễm khuẩn ngoại khoa được định nghĩa là tình trạng nhiễm khuẩn cần can thiệp phẫu thuật. Các định nghĩa về nhiễm khuẩn nặng và sốc nhiễm khuẩn đã được cập nhật qua các hội nghị đồng thuận quốc tế. Nhiễm khuẩn ổ bụng là một trong những nguyên nhân chính của nhiễm khuẩn ngoại khoa, chiếm khoảng 70% các trường hợp.
2.2. Sinh lý bệnh và vi khuẩn gây nhiễm khuẩn ổ bụng
Nhiễm khuẩn ổ bụng xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào ổ phúc mạc, gây ra phản ứng viêm toàn thân. Các vi khuẩn gây nhiễm khuẩn ổ bụng bao gồm cả vi khuẩn Gram âm (E. coli, Klebsiella) và Gram dương (tụ cầu vàng). Viêm phúc mạc lan tỏa là tình trạng nghiêm trọng, thường dẫn đến nhiễm khuẩn nặng và sốc nhiễm khuẩn.
III. Chẩn đoán và tiên lượng nhiễm khuẩn sau phẫu thuật
Chẩn đoán nhiễm khuẩn sau phẫu thuật gặp nhiều khó khăn do các triệu chứng lâm sàng bị che lấp bởi ảnh hưởng của phẫu thuật. Các dấu ấn sinh học như procalcitonin và CRP đã được nghiên cứu để cải thiện độ chính xác trong chẩn đoán và tiên lượng nhiễm khuẩn. Procalcitonin đã được chứng minh có giá trị cao trong việc đánh giá đáp ứng điều trị và tiên lượng bệnh nhân nhiễm khuẩn nặng.
3.1. Khó khăn trong chẩn đoán nhiễm khuẩn sau phẫu thuật
Các triệu chứng lâm sàng như sốt, tăng bạch cầu, và nhịp tim nhanh thường bị che lấp bởi ảnh hưởng của phẫu thuật. Điều này làm cho việc chẩn đoán nhiễm khuẩn sau phẫu thuật trở nên khó khăn và thường bị chậm trễ, dẫn đến tăng nguy cơ tử vong.
3.2. Giá trị của procalcitonin trong tiên lượng nhiễm khuẩn
Procalcitonin đã được chứng minh có giá trị cao trong việc đánh giá đáp ứng điều trị và tiên lượng bệnh nhân nhiễm khuẩn nặng. Nồng độ PCT tăng nhanh khi nhiễm khuẩn và giảm nhanh khi nhiễm khuẩn được kiểm soát, giúp đánh giá hiệu quả điều trị và tiên lượng bệnh nhân.
