I. Tổng quan về Luận án Tiến sĩ và Di sản hóa
Luận án Tiến sĩ của Trần Thị Lan tập trung vào quá trình di sản hóa tại Đền Hát Môn, Phúc Thọ, Hà Nội. Nghiên cứu này nhằm phân tích các động thái chính trị, xã hội và kinh tế liên quan đến việc vinh danh di tích và lễ hội đền Hát Môn. Di sản hóa được xem là một quá trình phức tạp, liên quan đến nhiều bên, bao gồm nhà nước, cộng đồng địa phương và các tổ chức văn hóa. Luận án cũng đề cập đến sự biến đổi của di tích và lễ hội sau khi được vinh danh, cũng như vai trò của cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản.
1.1. Bối cảnh và mục tiêu nghiên cứu
Luận án được thực hiện trong bối cảnh di sản văn hóa ngày càng được coi trọng ở Việt Nam, đặc biệt sau khi Luật Di sản Văn hóa được ban hành năm 2001. Mục tiêu chính của nghiên cứu là làm rõ quá trình di sản hóa tại Đền Hát Môn, từ việc lựa chọn, vinh danh đến các tác động sau đó. Nghiên cứu cũng nhằm đóng góp vào lý luận về di sản hóa trong bối cảnh Việt Nam và quốc tế.
1.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu liên ngành, kết hợp giữa quan sát tham dự, phỏng vấn sâu và phân tích tài liệu. Tác giả đã thực hiện nhiều đợt điền dã tại Đền Hát Môn để thu thập dữ liệu từ cộng đồng địa phương và các bên liên quan. Phương pháp này giúp làm rõ các động thái chính trị và xã hội trong quá trình di sản hóa.
II. Quá trình vinh danh và hậu vinh danh Đền Hát Môn
Đền Hát Môn được vinh danh là Di tích Quốc gia đặc biệt năm 2013 và lễ hội đền được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia năm 2016. Quá trình vinh danh này không chỉ là sự công nhận giá trị lịch sử và văn hóa của di tích mà còn kéo theo nhiều thay đổi trong cách quản lý và bảo tồn. Sau khi được vinh danh, Đền Hát Môn đã trở thành điểm đến du lịch văn hóa quan trọng, thu hút sự quan tâm của cả nhà nước và cộng đồng.
2.1. Sự biến đổi của di tích và lễ hội
Sau khi được vinh danh, Đền Hát Môn đã trải qua nhiều thay đổi, từ việc trùng tu, nâng cấp cơ sở vật chất đến việc tổ chức lễ hội quy mô lớn hơn. Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt là việc cân bằng giữa bảo tồn và phát triển du lịch. Cộng đồng địa phương, vốn là người giữ gìn và thực hành các nghi lễ truyền thống, đôi khi cảm thấy bị 'ngoài lề hóa' trong quá trình quản lý di sản.
2.2. Vai trò của nhà nước và cộng đồng
Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và bảo vệ Đền Hát Môn sau khi được vinh danh. Tuy nhiên, sự can thiệp sâu của nhà nước cũng dẫn đến những tranh cãi về quyền lực và lợi ích giữa các bên. Cộng đồng địa phương, mặc dù vẫn tham gia vào các hoạt động lễ hội, nhưng đôi khi cảm thấy bị hạn chế trong việc quyết định các vấn đề liên quan đến di sản.
III. Di sản hóa và những vấn đề đặt ra
Quá trình di sản hóa tại Đền Hát Môn đã làm nổi bật nhiều vấn đề liên quan đến việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Một mặt, việc vinh danh đã giúp nâng cao nhận thức về giá trị lịch sử và văn hóa của di tích. Mặt khác, quá trình này cũng đặt ra những thách thức trong việc quản lý và bảo tồn di sản, đặc biệt là trong bối cảnh phát triển du lịch và hội nhập quốc tế.
3.1. Tác động của di sản hóa
Di sản hóa đã mang lại nhiều lợi ích cho Đền Hát Môn, từ việc thu hút khách du lịch đến việc tăng cường sự quan tâm của nhà nước và cộng đồng. Tuy nhiên, quá trình này cũng dẫn đến những thay đổi trong cách thức tổ chức lễ hội và quản lý di tích, đôi khi làm mất đi tính nguyên bản của di sản.
3.2. Những vấn đề cần giải quyết
Để đảm bảo sự bền vững của di sản hóa, cần có sự cân bằng giữa bảo tồn và phát triển. Cộng đồng địa phương cần được trao quyền nhiều hơn trong việc quản lý di sản, đồng thời nhà nước cần có chính sách hỗ trợ phù hợp để đảm bảo rằng di sản không bị thương mại hóa quá mức.
