Luận án tiến sĩ nghiên cứu đánh giá cảnh quan phục vụ định hướng phát triển vùng chuyên canh cây lâu năm tại tỉnh Sơn La

• Tác giả: Phạm Anh Tuân
• Người hướng dẫn: GS. Phạm Hoàng Hải
• Trường học: Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Địa lí tự nhiên
• Đề tài: Nghiên cứu, đánh giá cảnh quan phục vụ định hướng không gian phát triển các vùng chuyên canh cây lâu năm tại tỉnh Sơn La
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ CÁC PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về cảnh quan và sinh thái cảnh quan
• 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về cảnh quan phục vụ tổ chức lãnh thổ
• 1.1.3. Các công trình nghiên cứu cảnh quan liên quan đến vùng chuyên canh
• 1.1.4. Các công trình nghiên cứu liên quan tới đề tài luận án tại tỉnh Sơn La
• 1.2. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ NGHIÊN CỨU, ĐÁNH GIÁ CẢNH QUAN
• 1.2.1. Khái niệm cảnh quan
• 1.2.2. Nhân tố thành tạo cảnh quan
• 1.2.3. Hệ thống phân loại cảnh quan
• 1.2.4. Hệ thống phân vùng cảnh quan
• 1.2.5. Cấu trúc, động lực cảnh quan
• 1.2.6. Chức năng cảnh quan
• 1.2.7. Đánh giá cảnh quan
• 1.3. QUAN ĐIỂM, PHƢƠNG PHÁP VÀ CÁC BƢỚC NGHIÊN CỨU
• 1.3.1. Quan điểm nghiên cứu
• 1.3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 1.3.3. Các bước nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU CẢNH QUAN TỈNH SƠN LA
• 2.1. ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ CỦA CÁC NHÂN TỐ THÀNH TẠO CẢNH QUAN
• 2.1.1. Vị thế lãnh thổ trong quá trình hình thành và phát triển cảnh quan
• 2.1.2. Lịch sử phát triển lãnh thổ trong hình thành và phát triển cảnh quan
• 2.1.3. Địa hình
• 2.1.4. Thổ nhưỡng
• 2.1.5. Thảm thực vật
• 2.1.6. Hoạt động nhân sinh
• 2.2. PHÂN LOẠI CẢNH QUAN TỈNH SƠN LA
• 2.2.1. Chỉ tiêu chẩn đoán các cấp phân vị trong phân loại cảnh quan
• 2.2.2. Bản đồ cảnh quan tỉnh Sơn La
• 2.3. ĐẶC ĐIỂM CÁC ĐƠN VỊ PHÂN LOẠI CẢNH QUAN TỈNH SƠN LA
• 2.3.1. Lớp cảnh quan
• 2.3.2. Phụ lớp cảnh quan
• 2.3.3. Kiểu cảnh quan
• 2.3.4. Phụ kiểu cảnh quan
• 2.3.5. Loại cảnh quan
• 2.3.6. Dạng cảnh quan
• 2.4. PHÂN VÙNG CẢNH QUAN TỈNH SƠN LA
• 2.4.1. Những nguyên tắc và phương pháp phân vùng cảnh quan
• 2.4.2. Chỉ tiêu chẩn đoán các cấp phân vị trong phân vùng cảnh quan
• 2.5. ĐẶC ĐIỂM CÁC TIỂU VÙNG CẢNH QUAN TỈNH SƠN LA
• 2.5.1. Tiểu vùng cảnh quan núi cao và núi trung bình Tà Xùa (A1)
• 2.5.2. Tiểu vùng cảnh quan núi thấp Phu Sung (A2)
• 2.5.3. Tiểu vùng cảnh quan núi thấp Tặng Phửng (A3)
• 2.5.4. Tiểu vùng cảnh quan thung lũng Sông Đà (B1)
• 2.5.5. Tiểu vùng cảnh quan cao nguyên Mộc Châu - Vân Hồ (C1)
• 2.5.6. Tiểu vùng cảnh quan cao nguyên Sơn La - Nà Sản (C2)
• 2.5.7. Tiểu vùng cảnh quan núi trung bình Chiềng Khừa (D1)
• 2.5.8. Tiểu vùng cảnh quan núi thấp và thung lũng Sông Mã (D2)
• 2.5.9. Tiểu vùng cảnh quan núi trung bình Sốp Cộp (D3)
• 2.6. PHÂN LOẠI CHỨC NĂNG CÁC TIỂU VÙNG CẢNH QUAN TỈNH SƠN LA
• 2.7. ĐỘNG LỰC CẢNH QUAN TỈNH SƠN LA
• 2.7.1. Nhịp điệu mùa cảnh quan tỉnh Sơn La
• 2.7.2. Biến đổi cảnh quan tỉnh Sơn La
• 3. CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN CÁC VÙNG CHUYÊN CANH
• 3.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐÁNH GIÁ CẢNH QUAN ĐỐI VỚI CÂY LÂU NĂM
• 3.1.1. Mục tiêu, nhiệm vụ, đối tượng và đơn vị đánh giá
• 3.1.2. Nguyên tắc, quy trình và phương pháp đánh giá
• 3.2. ĐÁNH GIÁ THÍCH NGHI SINH THÁI ĐỐI VỚI CÂY LÂU NĂM TẠI SƠN LA
• 3.2.1. Đối với cây nhãn
• 3.2.2. Đối với cây xoài
• 3.2.3. Đối với cây mận hậu
• 3.2.4. Đối với cây cà phê chè
• 3.2.5. Đối với cây chè
• 3.3. ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP THÍCH NGHI SINH THÁI ĐỐI VỚI CÂY LÂU NĂM
• 3.3.1. Nguyên tắc lựa chọn loài cây ưu thế cho mỗi dạng cảnh quan
• 3.3.2. Đánh giá tổng hợp cảnh quan đối với cây lâu năm tại Sơn La
• 3.4. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN CÁC VÙNG CHUYÊN CANH CÂY LÂU NĂM
• 3.4.1. Cơ sở định hướng phát triển các vùng chuyên canh cây lâu năm
• 3.4.2. Tiêu chí xác định vùng chuyên canh cây lâu năm tại tỉnh Sơn La
• 3.4.3. Định hướng phát triển các vùng chuyên canh cây lâu năm
• 3.4.4. Định hướng tổ chức không gian phát triển các vùng lõi
• 3.4.5. Định hướng tổ chức không gian phát triển các vùng mở rộng
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Tóm tắt

I. Đánh giá cảnh quan

Luận án tập trung vào việc đánh giá cảnh quan tại tỉnh Sơn La, nhằm xác định các quy luật phát sinh, đặc điểm phân hóa, cấu trúc và chức năng của cảnh quan. Nghiên cứu này sử dụng hệ thống phân loại cảnh quan với 6 cấp, bao gồm 639 dạng cảnh quan, 187 loại cảnh quan, 6 phụ kiểu, 2 kiểu thuộc 3 lớp và 6 phụ lớp cảnh quan. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự phân hóa đa dạng của cảnh quan tại Sơn La, phản ánh qua các đơn vị phân loại và chức năng của chúng. Đánh giá cảnh quan không chỉ giúp hiểu rõ hơn về đặc điểm tự nhiên của khu vực mà còn là cơ sở quan trọng để định hướng phát triển bền vững.

1.1. Phân loại cảnh quan

Hệ thống phân loại cảnh quan được thiết lập với 6 cấp, bao gồm 639 dạng cảnh quan, 187 loại cảnh quan, 6 phụ kiểu, 2 kiểu thuộc 3 lớp và 6 phụ lớp cảnh quan. Các quy luật phát sinh và phân hóa lãnh thổ tại Sơn La được thể hiện rõ qua đặc điểm, cấu trúc và chức năng của các đơn vị phân loại. Phân loại cảnh quan giúp xác định rõ các đặc điểm tự nhiên và tiềm năng sử dụng đất của từng khu vực.

1.2. Phân vùng cảnh quan

Luận án đã thành lập bản đồ phân vùng cảnh quan tỉnh Sơn La, chia thành 4 vùng với 9 tiểu vùng. Các tiểu vùng này được phân tích đầy đủ về đặc điểm, cấu trúc và chức năng. Phân vùng cảnh quan giúp xác định các khu vực có chức năng phòng hộ, bảo tồn và sản xuất nông, lâm nghiệp, từ đó định hướng sử dụng đất hợp lý.

II. Phát triển vùng chuyên canh

Luận án đưa ra các định hướng phát triển vùng chuyên canh cây lâu năm tại Sơn La, dựa trên kết quả đánh giá cảnh quan và thích nghi sinh thái. Nghiên cứu xác định 6 tiêu chí nhận diện vùng chuyên canh, bao gồm điều kiện tự nhiên, tiềm năng kinh tế và yêu cầu bảo vệ môi trường. Phát triển vùng chuyên canh không chỉ giúp tăng hiệu quả kinh tế mà còn đảm bảo tính bền vững trong sử dụng tài nguyên.

2.1. Đánh giá thích nghi sinh thái

Luận án đánh giá thích nghi sinh thái của 474 dạng cảnh quan cho 5 loài cây lâu năm điển hình tại Sơn La, bao gồm cây nhãn, cây xoài, cây mận hậu, cây cà phê chè và cây chè. Đánh giá thích nghi sinh thái giúp xác định các khu vực phù hợp nhất để phát triển từng loại cây, từ đó tối ưu hóa sản xuất và giảm thiểu rủi ro.

2.2. Định hướng phát triển vùng lõi và mở rộng

Luận án xác định các vùng lõi và mở rộng cho phát triển chuyên canh cây lâu năm, dựa trên kết quả đánh giá thích nghi sinh thái và các tiêu chí nhận diện vùng chuyên canh. Định hướng phát triển vùng lõi và mở rộng giúp tập trung nguồn lực vào các khu vực có tiềm năng cao nhất, đồng thời mở rộng sản xuất một cách bền vững.

III. Nông nghiệp bền vững

Luận án nhấn mạnh tầm quan trọng của nông nghiệp bền vững trong phát triển vùng chuyên canh cây lâu năm tại Sơn La. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả sử dụng tài nguyên, bảo vệ môi trường và nâng cao thu nhập cho người dân. Nông nghiệp bền vững không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

3.1. Quản lý tài nguyên

Luận án đề xuất các giải pháp quản lý tài nguyên hiệu quả, bao gồm việc sử dụng đất hợp lý, bảo vệ rừng và nguồn nước. Quản lý tài nguyên là yếu tố then chốt để đảm bảo tính bền vững trong phát triển nông nghiệp.

3.2. Phát triển nông thôn

Luận án đưa ra các định hướng phát triển nông thôn, tập trung vào việc nâng cao chất lượng cuộc sống và thu nhập cho người dân. Phát triển nông thôn không chỉ giúp cải thiện điều kiện sống mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực.

IV. Kinh tế nông nghiệp

Luận án phân tích vai trò của kinh tế nông nghiệp trong phát triển vùng chuyên canh cây lâu năm tại Sơn La. Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc phát triển các vùng chuyên canh không chỉ giúp tăng giá trị sản xuất mà còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân. Kinh tế nông nghiệp là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Sơn La.

4.1. Chuỗi giá trị nông sản

Luận án đề xuất việc xây dựng và phát triển chuỗi giá trị nông sản, từ sản xuất đến tiêu thụ. Chuỗi giá trị nông sản giúp tăng giá trị sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế.

4.2. Công nghệ cao trong nông nghiệp

Luận án nhấn mạnh vai trò của công nghệ cao trong việc nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp. Công nghệ cao trong nông nghiệp không chỉ giúp tăng hiệu quả sản xuất mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.