I. Tổng Quan Luận Án Đánh Giá Ngôn Ngữ trong SGK THCS 55 Ký Tự
Nghiên cứu ngôn ngữ đã có sự chuyển đổi lớn, tập trung vào việc sử dụng ngôn ngữ trong thực tế thay vì chỉ nghiên cứu hệ thống ngôn ngữ thuần túy. Ngữ pháp chức năng hệ thống (SFG) là một hướng nghiên cứu mới, đầy triển vọng, gắn ngôn ngữ với chức năng và đời sống thực tế. Luận án này tập trung vào ngôn ngữ đánh giá – ngôn ngữ thể hiện tình cảm, thái độ – trong sách giáo khoa (SGK) Tiếng Anh THCS. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về ngôn ngữ đánh giá trong văn học, báo chí, nhưng việc áp dụng vào dạy ngoại ngữ, đặc biệt là SGK Tiếng Anh THCS, còn hạn chế. Nghiên cứu này nhằm lấp đầy khoảng trống này, phân tích ngôn ngữ đánh giá trong SGK Tiếng Anh THCS dưới góc độ SFG. Nghiên cứu của luận án sẽ góp phần vào việc phân tích đặc điểm ngôn ngữ đánh giá nói chung và phân tích đặc điểm ngôn ngữ đánh giá trong SGK cấp THCS nói riêng.
1.1. Tầm Quan Trọng Của Ngôn Ngữ Đánh Giá trong Giáo Dục
Năng lực sử dụng ngôn ngữ là yếu tố quan trọng để phát triển các năng lực khác. Ngôn ngữ đánh giá có vai trò then chốt trong việc hình thành thái độ, quan điểm và giá trị của học sinh. Phân tích ngôn ngữ đánh giá trong SGK giúp đánh giá mức độ phù hợp và hiệu quả của tài liệu học tập đối với sự phát triển toàn diện của học sinh. Nghiên cứu lý thuyết ngôn ngữ đánh giá đã nhận được sự quan tâm của nhiều nhà ngôn ngữ học ứng dụng của Việt Nam, tuy nhiên, vấn đề áp dụng ngôn ngữ đánh giá vào lĩnh vực dạy ngoại ngữ nói chung và dạy tiếng Anh nói riêng hầu như rất ít được bàn đến ở Việt Nam.
1.2. Thiếu Hụt Nghiên Cứu Về Ngôn Ngữ SGK Tiếng Anh tại Việt Nam
Mặc dù một số quốc gia tiên tiến đã có nghiên cứu về ngôn ngữ SGK, nhưng ở Việt Nam, vẫn chưa có nghiên cứu chuyên sâu về ngôn ngữ SGK Tiếng Anh THCS từ góc độ khoa học ngôn ngữ. Luận án này hướng đến việc cung cấp cái nhìn sâu sắc về ngôn ngữ đánh giá trong SGK Tiếng Anh THCS, góp phần cải thiện chất lượng biên soạn và sử dụng SGK.
II. Vấn Đề Đánh Giá Sách Giáo Khoa Tiếng Anh THCS 58 Ký Tự
Việc đánh giá SGK Tiếng Anh THCS là rất quan trọng để đảm bảo chất lượng giáo dục. SGK cần phù hợp với trình độ, tâm lý lứa tuổi và mục tiêu giáo dục. Luận án tập trung vào đánh giá ngôn ngữ đánh giá trong SGK, một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến thái độ, nhận thức của học sinh. Tính phù hợp của sách giáo khoa là yếu tố then chốt. Các bài đọc trong SGK Tiếng Anh là một phong cách chức năng có những yếu tố phù hợp với hướng nghiên cứu của phân tích đặc điểm ngôn ngữ đánh giá. Với những lý do được trình bày ở trên, chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu cho luận án của mình là: “Ngôn ngữ đánh giá trong sách giáo khoa Tiếng Anh cấp trung học cơ sở tại Việt Nam dưới góc độ ngữ pháp chức năng hệ thống”.
2.1. Khó khăn trong Đánh Giá Ngôn Ngữ Đánh Giá Khách Quan
Đánh giá ngôn ngữ đánh giá đòi hỏi phương pháp luận chặt chẽ, khách quan để tránh chủ quan, cảm tính. Cần có khung lý thuyết rõ ràng và tiêu chí cụ thể để đánh giá tính phù hợp, hiệu quả của ngôn ngữ đánh giá trong SGK. Đề tài Ngôn ngữ đánh giá trong trong sách giáo khoa Tiếng Anh cấp trung học cơ sở tại Việt Nam dưới góc độ ngữ pháp chức năng hệ thống nhằm làm sáng tỏ ngôn ngữ đánh giá trong sách giáo khoa (SGK) Tiếng Anh từ quan điểm ngôn ngữ học chức năng hệ thống của Halliday, về lý thuyết đánh giá của Martin.
2.2. Yêu Cầu về Tính Sư Phạm và Tính Chính Xác của Ngôn Ngữ
Ngôn ngữ trong sách giáo khoa không chỉ cần chính xác về ngữ pháp, từ vựng mà còn phải có tính sư phạm, dễ hiểu, hấp dẫn đối với học sinh. Đánh giá tính chính xác của ngôn ngữ và đánh giá tính sư phạm của sách giáo khoa là hai yếu tố quan trọng trong quá trình đánh giá SGK. Ngoài ra, những nghiên cứu của luận án sẽ góp phần vào việc phân tích đặc điểm ngôn ngữ đánh giá nói chung và phân tích đặc điểm ngôn ngữ đánh giá trong SGK cấp THCS nói riêng.
III. Phương Pháp Phân Tích Ngữ Pháp Chức Năng SFG 53 Ký Tự
Luận án sử dụng Ngữ pháp chức năng hệ thống (SFG) làm khung lý thuyết chính để phân tích ngôn ngữ đánh giá. SFG xem ngôn ngữ là một hệ thống các lựa chọn tạo nghĩa, phản ánh kinh nghiệm và quan hệ giữa con người. Nghiên cứu sẽ khảo sát, phân tích ngữ liệu một cách hệ thống trên các phương diện Thái độ và Thang độ của Bộ công cụ đánh giá. Từ khung lý thuyết áp dụng và những vấn đề lý luận đã được xác định, luận án tiến hành khảo sát, phân tích ngữ liệu một cách có hệ thống trên các phương diện Thái độ và Thang độ của Bộ công cụ đánh giá.
3.1. Áp Dụng Lý Thuyết Đánh Giá Của Martin vào Phân Tích
Luận án dựa trên lý thuyết đánh giá của Martin để phân loại và phân tích ngôn ngữ đánh giá theo các bình diện Thái độ (Tác động, Phán xét hành vi, Đánh giá sự vật hiện tượng) và Thang độ (Lực, Tiêu điểm). Điều này giúp xác định rõ các yếu tố ngôn ngữ đánh giá được sử dụng trong SGK. Các câu hỏi nghiên cứu như sau: (1) Ngôn ngữ đánh giá thể hiện “Thái độ” trong SGK Tiếng Anh được hiện thực hoá bằng hệ thống từ vựng – ngữ pháp nào? (2) Ngôn ngữ đánh giá thể hiện “Thang độ” trong SGK Tiếng Anh được hiện thực hoá bằng hệ thống từ vựng – ngữ pháp nào? (3) Ngôn ngữ đánh giá được sử dụng trong SGK Tiếng Anh thuộc các thể loại khác nhau có những tương đồng và dị biệt nào?
3.2. Sử Dụng Phương Pháp Phân Tích Diễn Ngôn và Văn Bản
Phương pháp phân tích diễn ngôn và văn bản được sử dụng để xác định bối cảnh, chủ đề, nội dung văn bản, từ đó phân tích ngữ nghĩa, ngữ dụng của các phương tiện ngôn ngữ hiện thực hóa thái độ và thang độ. Ngoài ra, chúng tôi cũng phân tích sâu hơn về cấu trúc thể loại và đặc điểm ngôn ngữ đánh giá của một số thể loại trong ngữ liệu nghiên cứu dựa trên lý thuyết khung đánh giá và lý thuyết thể loại theo trường phái Sydney.
IV. Phân Tích Thái Độ trong SGK Tiếng Anh THCS 54 Ký Tự
Luận án tập trung phân tích ngôn ngữ đánh giá thể hiện “Thái độ” trong SGK Tiếng Anh THCS. “Thái độ” được hiện thực hóa thông qua các nguồn lực ngôn ngữ như Tác động, Phán xét hành vi và Đánh giá sự vật hiện tượng. Luận án sẽ thống kê, miêu tả và phân tích các đặc điểm ngôn ngữ đánh giá này, tìm hiểu cách chúng được sử dụng để truyền tải thông điệp và tác động đến học sinh. Cụ thể: - Thái độ (Attitude): được hiện thực hoá trên ba bình diện Tác động, Phán xét hành vi và Đánh giá sự vật hiện tượng thể hiên thông qua các nguồn lực ngôn ngữ. Thang độ (Graduation): được hiện thực hoá trên ba bình diện Lực và Tiêu điểm thể hiên thông qua các nguồn lực ngôn ngữ.
4.1. Phân Loại Các Nguồn Lực Ngôn Ngữ Thể Hiện Thái Độ
Nghiên cứu sẽ phân loại các nguồn lực ngôn ngữ như từ ngữ, cấu trúc câu, biện pháp tu từ được sử dụng để thể hiện “Thái độ” trong SGK. Mỗi loại nguồn lực sẽ được phân tích chi tiết về chức năng, ý nghĩa và tác động của chúng. Cụ thể, luận án không nghiên cứu bình diện Tham gia (Engagement) vì đảm bảo số trang quy định của Luận án. Hơn nữa, phân tích bình diện Thái độ và Thang độ sẽ gần gũi, phù hợp hơn với lứa tuổi, tâm lý và trình độ của học sinh cấp THCS.
4.2. Thống Kê và Phân Tích Tần Suất Xuất Hiện Của Các Thái Độ
Luận án sẽ thống kê tần suất xuất hiện của các loại “Thái độ” (Tác động, Phán xét hành vi, Đánh giá sự vật hiện tượng) trong SGK. Điều này giúp xác định những loại “Thái độ” nào được nhấn mạnh và cách chúng được sử dụng để định hình quan điểm của học sinh. Nguồn ngữ liệu đánh giá ngôn ngữ hiện thực hóa Thái độ và Thang độ được thu thập từ 90 bài đọc hiểu trong SGK tiếng Anh cấp THCS, dựa trên sự hiện thực 3 hóa các bình diện ngữ nghĩa đánh giá theo phương thức hiển ngôn hoặc hàm ngôn, tích cực (+) hay tiêu cực (-) về ngữ nghĩa, bằng các phương tiện TV– NP như từ, ngữ, câu, lớp từ vựng xuất hiện trong văn bản.
V. Nghiên Cứu Thang Độ Ngôn Ngữ trong Sách Giáo Khoa 55 Ký Tự
Ngoài “Thái độ”, luận án cũng nghiên cứu ngôn ngữ đánh giá thể hiện “Thang độ” trong SGK Tiếng Anh THCS. “Thang độ” được hiện thực hóa thông qua Lực và Tiêu điểm. Luận án sẽ phân tích cách “Thang độ” được sử dụng để tăng cường hoặc giảm nhẹ mức độ biểu cảm của ngôn ngữ, ảnh hưởng đến cách học sinh tiếp nhận thông tin. Phương pháp miêu tả và phân tích ngữ liệu là phương pháp nghiên cứu chính của luận án. Chúng tôi sử dụng phương pháp này để miêu tả đặc điểm ngôn ngữ đánh giá qua nguồn lực ngôn ngữ (từ, ngữ, lớp từ vựng, từ chức năng) xuất hiện trong các bài đọc hiểu trong SGK Tiếng Anh cấp THCS.
5.1. Xác Định Cách Thể Hiện Lực và Tiêu Điểm trong SGK
Luận án sẽ xác định các phương tiện ngôn ngữ được sử dụng để thể hiện “Lực” (cường độ) và “Tiêu điểm” (mức độ chính xác) trong SGK. Ví dụ, các từ ngữ như “rất”, “hoàn toàn”, “gần như” có vai trò tăng cường hoặc giảm nhẹ mức độ biểu cảm của ngôn ngữ. Phương pháp phân tích văn bản được vận dụng để xác lập miêu tả bối cảnh, ngữ cảnh, chủ đề, nội dung văn bản để phân tích ngữ nghĩa, ngữ dụng về ý nghĩa của các phương tiện ngôn ngữ hiện thực hóa thái độ và thang độ.
5.2. Phân Tích Tác Động Của Thang Độ Đến Nhận Thức Của Học Sinh
Nghiên cứu sẽ phân tích cách “Thang độ” ảnh hưởng đến nhận thức, thái độ và cảm xúc của học sinh. “Thang độ” có thể được sử dụng để thuyết phục, gây ấn tượng hoặc giảm nhẹ thông tin, tùy thuộc vào mục đích của người viết. Dựa vào những miêu tả và phân tích đặc điểm ngôn ngữ ở nhiều góc độ khác nhau, chúng tôi sẽ đưa ra những nhận xét, trao đổi, kiến nghị bước đầu về việc lựa chọn và sử dụng ngôn ngữ trong việc biên soạn SGK Tiếng Anh mới.
VI. Kết Luận Ý Nghĩa Luận Án và Hướng Nghiên Cứu 50 Ký Tự
Luận án này góp phần làm sáng tỏ lý thuyết NPCNHT, lý thuyết đánh giá và lý thuyết về thể loại. Về mặt thực tiễn, các kết quả luận án có thể ứng dụng việc nghiên cứu, giảng dạy ngôn ngữ học ứng dụng, nâng cao chất lượng giảng dạy Tiếng Anh trong trường phổ thông và trong dịch thuật. Về mặt lý luận, những kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần làm sáng rõ một số vấn đề về lý thuyết NPCNHT, lý thuyết đánh giá và lý thuyết về thể loại. Luận án góp phần hình thành một phương pháp phân tích có hệ thống và có hiệu quả về ngôn ngữ đánh giá trong SGK Tiếng Anh cụ thể, có thể áp dụng cho các nghiên cứu NNĐG trong các lĩnh vực khác.
6.1. Đề Xuất Các Giải Pháp Cải Thiện Sách Giáo Khoa Tiếng Anh
Dựa trên kết quả nghiên cứu, luận án đề xuất các giải pháp cải thiện ngôn ngữ đánh giá trong SGK Tiếng Anh, giúp SGK trở nên phù hợp hơn với mục tiêu giáo dục và nhu cầu của học sinh. Luận án của chúng tôi sẽ sử dụng những nguồn ngữ liệu là Bộ sách giáo khoa Tiếng Anh của Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam do tác giả Hoàng Văn Vân làm Tổng chủ biên. Hiện nay, bộ sách này đang được triển khai dạy học cho học sinh trên các tỉnh thành ở Việt Nam.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Ngôn Ngữ Học Ứng Dụng
Luận án mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về ngôn ngữ học ứng dụng, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục và biên soạn tài liệu học tập. Cần có thêm nhiều nghiên cứu về ngôn ngữ đánh giá trong các loại hình văn bản khác nhau để hiểu rõ hơn về cách ngôn ngữ ảnh hưởng đến nhận thức và hành vi của con người. Luận án còn sử dụng các thủ pháp nghiên cứu như sau: – Thủ pháp miêu tả định lượng: Chúng tôi sử dụng thủ pháp thống kê để xác định số lượng và tần số xuất hiện, tính tỉ lệ theo tần số xuất hiện của các đối tượng nghiên cứu đã được xác định như các lớp từ, ngữ, câu và các bình diện đánh giá ngôn ngữ trong các bài đọc hiểu trong 08 cuốn SGK Tiếng Anh từ lớp 6 đến lớp 9.
