I. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Luận án của Nguyễn Thị Thu Thủy tập trung vào việc tổ chức dạy học phần Nhiệt học Vật lí 12 nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. Phần này trình bày lịch sử dạy học phát triển năng lực, các nghiên cứu liên quan đến dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề, cả ở Việt Nam và trên thế giới. Đặc biệt, luận án chỉ ra rằng chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học Vật lí 12, phần Nhiệt học. Điều này cho thấy tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu. Một trong những điểm nổi bật là việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học Vật lí, từ đó đặt ra vấn đề cần giải quyết trong nghiên cứu.
1.1. Lịch sử dạy học phát triển năng lực
Lịch sử dạy học phát triển năng lực đã trải qua nhiều giai đoạn, từ việc chú trọng truyền thụ kiến thức sang việc hình thành và phát triển năng lực cho học sinh. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề là một trong những mục tiêu quan trọng trong giáo dục hiện đại. Luận án đã tổng hợp các nghiên cứu liên quan, từ đó khẳng định rằng việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề không chỉ là yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mà còn là nhu cầu thực tiễn trong bối cảnh xã hội hiện nay.
1.2. Các nghiên cứu về dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề
Nghiên cứu về dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề đã được thực hiện ở nhiều quốc gia, với các phương pháp và kỹ thuật khác nhau. Tại Việt Nam, các nghiên cứu này còn hạn chế, đặc biệt trong môn Vật lí. Luận án đã chỉ ra rằng việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực có thể giúp học sinh phát triển năng lực giải quyết vấn đề hiệu quả hơn. Các nghiên cứu trước đây cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế tiến trình dạy học phù hợp để phát huy tối đa năng lực của học sinh.
II. Cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề
Phần này của luận án tập trung vào việc tìm hiểu về năng lực và năng lực giải quyết vấn đề. Các khái niệm như năng lực, vấn đề và giải quyết vấn đề được làm rõ. Luận án đã xây dựng cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề, từ đó đề xuất các biện pháp phát triển năng lực này trong dạy học Vật lí. Đặc biệt, việc đánh giá năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học cũng được đề cập, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá đúng mức độ phát triển năng lực của học sinh.
2.1. Khái niệm năng lực và năng lực giải quyết vấn đề
Năng lực được hiểu là khả năng của cá nhân trong việc thực hiện các nhiệm vụ cụ thể. Năng lực giải quyết vấn đề là một trong những năng lực quan trọng, giúp học sinh có thể đối mặt với các tình huống thực tiễn. Luận án đã phân tích các thành tố của năng lực giải quyết vấn đề, từ đó xây dựng cấu trúc năng lực này trong bối cảnh dạy học Vật lí. Việc hiểu rõ về năng lực sẽ giúp giáo viên có phương pháp dạy học phù hợp hơn.
2.2. Dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong môn Vật lí
Dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong môn Vật lí cần chú trọng đến các đặc trưng cơ bản của môn học. Luận án đã đề xuất các biện pháp cụ thể để phát triển năng lực này, bao gồm việc thiết kế tiến trình dạy học và các hoạt động học tập tích cực. Đặc biệt, việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại sẽ giúp học sinh phát huy tối đa khả năng của mình trong việc giải quyết các vấn đề thực tiễn.
III. Thiết kế tiến trình dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề
Luận án đã thiết kế một tiến trình dạy học cụ thể nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh khi học nội dung Khí lý tưởng trong phần Nhiệt học Vật lí 12. Tiến trình này bao gồm các bước từ việc xác định mục tiêu dạy học, phương pháp dạy học cho đến việc xây dựng công cụ đánh giá năng lực. Việc thiết kế này không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề một cách hiệu quả.
3.1. Mục tiêu dạy học
Mục tiêu dạy học được xác định rõ ràng, không chỉ nhằm truyền đạt kiến thức mà còn phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Luận án đã chỉ ra rằng việc xác định mục tiêu cụ thể sẽ giúp giáo viên có định hướng rõ ràng trong quá trình dạy học. Mục tiêu này không chỉ bao gồm kiến thức lý thuyết mà còn cả kỹ năng thực hành, giúp học sinh áp dụng kiến thức vào thực tiễn.
3.2. Phương pháp dạy học
Phương pháp dạy học được lựa chọn trong luận án bao gồm các phương pháp tích cực, khuyến khích học sinh tham gia vào quá trình học tập. Việc áp dụng các phương pháp này sẽ giúp học sinh phát triển khả năng tư duy, sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề. Luận án đã phân tích các phương pháp dạy học hiện đại và đưa ra những gợi ý cụ thể cho giáo viên trong việc áp dụng vào thực tiễn giảng dạy.
IV. Thực nghiệm sư phạm
Phần thực nghiệm sư phạm của luận án được thực hiện tại một số trường trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. Mục đích của thực nghiệm là để kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của tiến trình dạy học đã thiết kế. Kết quả thực nghiệm cho thấy việc áp dụng tiến trình này đã giúp học sinh phát triển rõ rệt năng lực giải quyết vấn đề, đồng thời nâng cao kết quả học tập trong môn Vật lí.
4.1. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm
Kế hoạch thực nghiệm sư phạm được xây dựng chi tiết, bao gồm đối tượng, thời gian và các hoạt động cụ thể. Luận án đã chỉ ra rằng việc chuẩn bị kỹ lưỡng cho thực nghiệm là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác và khách quan của kết quả. Các hoạt động thực nghiệm được thiết kế nhằm tạo điều kiện cho học sinh áp dụng kiến thức vào thực tiễn, từ đó phát triển năng lực giải quyết vấn đề.
4.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm
Kết quả thực nghiệm cho thấy sự tiến bộ rõ rệt của học sinh trong việc giải quyết các vấn đề thực tiễn. Luận án đã phân tích các số liệu thu thập được từ thực nghiệm, chỉ ra rằng học sinh lớp thực nghiệm có kết quả học tập cao hơn so với lớp đối chứng. Điều này chứng tỏ rằng tiến trình dạy học được thiết kế đã phát huy hiệu quả trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh.
