Kiểm Soát Rủi Ro Trong Hoạt Động Kinh Doanh Thẻ Tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Đầu Tư Và Phát Triển Việt Nam - Chi Nhánh Thủ Thiêm

• Tác giả: Trần Thị Dung
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Mai Hương
• Trường học: Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
• Đề tài: Kiểm Soát Rủi Ro Trong Hoạt Động Kinh Doanh Thẻ Tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Đầu Tư Và Phát Triển Việt Nam - Chi Nhánh Thủ Thiêm
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CÁM ƠN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH
• MỤC LỤC
• TÓM TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THẺ VÀ KIỂM SOÁT RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH THẺ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
• 1.1. Hoạt động kinh doanh thẻ của Ngân hàng Thương mại
• 1.1.1. Quá trình ra đời và phát triển thẻ
• 1.1.2. Khái niệm thẻ
• 1.1.3. Phân loại thẻ
• 1.1.3.1. Phân loại theo công nghệ sản xuất
• 1.1.3.2. Phân loại theo tính chất thanh toán của thẻ
• 1.1.3.3. Phân loại theo phạm vi lãnh thổ
• 1.1.3.4. Phân loại theo chủ thể phát hành
• 1.1.4. Đặc điểm kinh doanh thẻ
• 1.1.5. Các tổ chức tham gia quá trình kinh doanh thẻ
• 1.1.6. Lợi ích của hoạt động kinh doanh thẻ
• 1.1.6.1. Lợi ích đối với ngân hàng
• 1.1.6.2. Lợi ích đối với đơn vị chấp nhận thẻ
• 1.1.6.3. Lợi ích đối với người sử dụng thẻ
• 1.1.6.4. Lợi ích đối với nền kinh tế và xã hội
• 1.2. Kiểm soát rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ của Ngân hàng Thương mại
• 1.2.1. Khái niệm kiểm soát. Khái niệm kiểm soát rủi ro
• 1.2.2. Mục tiêu của kiểm soát rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ của NHTM
• 1.2.3. Khung pháp lý kiểm soát rủi ro hoạt động kinh doanh thẻ của ngân hàng thương mại
• 1.2.3.1. Các quy định trong khuôn khổ quy trình của COSO
• 1.2.3.2. Các quy định của BASEL II trong kiểm soát rủi ro
• 1.2.3.3. Cơ sở pháp lý kiểm soát hoạt động kinh doanh thẻ của ngân hàng thương mại Việt Nam
• 1.2.4. Các tiêu chí đánh giá kiểm soát rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ của Ngân hàng Thương mại
• 1.2.5. Các yếu tố tác động đến quản lý rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ tại Ngân hàng Thương mại
• 1.2.5.1. Xuất phát từ phía ngân hàng
• 1.2.5.2. Xuất phát từ khách hàng
• 1.2.5.3. Xuất phát từ môi trường
• 1.2.6. Một số rủi ro trong kiểm soát rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ của Ngân hàng Thương mại
• 1.2.6.1. Rủi ro phát sinh từ ngân hàng
• 1.2.6.2. Rủi ro phát sinh từ khách hàng
• 1.2.6.3. Rủi ro phát sinh từ đơn vị chấp nhận thẻ
• 1.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH THẺ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THỦ THIÊM
• 2.1. Giới thiệu về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Thủ Thiêm
• 2.2. Kết quả kinh doanh của BIDV Chi nhánh Thủ Thiêm
• 2.3. Thực trạng kinh doanh thẻ tại BIDV Chi nhánh Thủ Thiêm
• 2.3.1. Các sản phẩm thẻ tại BIDV Chi nhánh Thủ Thiêm
• 2.3.2. Kết quả hoạt động kinh doanh thẻ tại BIDV Chi nhánh Thủ Thiêm
• 2.4. Kiểm soát rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Chi nhánh Thủ Thiêm
• 2.4.1. Quy trình kiểm soát rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ của ngân hàng thương mại
• 2.4.1.1. Kiểm soát quá trình phát hành thẻ
• 2.4.1.2. Kiểm soát quá trình thanh toán thẻ
• 2.4.2. Đánh giá thực trạng kiểm soát rủi ro hoạt động kinh doanh thẻ của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Chi nhánh Thủ Thiêm
• 2.4.2.1. Kết quả đạt được
• 2.4.2.2. Một số hạn chế trong kiểm soát rủi ro hoạt động kinh doanh thẻ của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Chi nhánh Thủ Thiêm
• 2.4.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế
• 2.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG KIỂM SOÁT ĐỂ HẠN CHẾ RỦI RO HOẠT ĐỘNG KINH DOANH THẺ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN CHI NHÁNH THỦ THIÊM
• 3.1. Định hướng hoàn thiện kiểm soát rủi ro trong kinh doanh thẻ
• 3.2. Giải pháp đối với Ngân hàng Thương mại và Cổ phần Đầu tư và Phát triển Chi nhánh Thủ Thiêm
• 3.2.1. Phân tách rõ ràng chức năng tiếp xúc, thu thập thông tin khách hàng và chức năng thẩm định
• 3.2.2. Tăng cường kiểm tra, kiểm soát quá trình sử dụng thẻ
• 3.2.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ nhân viên tại chi nhánh
• 3.2.4. Tiếp tục kiện toàn hệ thống công nghệ thông tin
• 3.2.5. Áp dụng một số giải pháp, tăng cường an ninh, an toàn và quy định chặt chẽ hơn quyền và nghĩa vụ của ĐVCNT
• 3.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam
• 3.3.1. Thực hiện chính sách phát triển nguồn nhân lực
• 3.3.2. Nâng cao chất lượng công nghệ thông tin
• 3.3.3. Nâng cao hiệu quả hoạt động của công tác kiểm toán nội bộ
• 3.4. Hạn chế của nghiên cứu và những hướng nghiên cứu tiếp theo
• 3.4.1. Hạn chế của nghiên cứu
• 3.4.2. Đề xuất những hướng nghiên cứu tiếp theo
• 3.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Rủi Ro Kinh Doanh Thẻ BIDV Thách Thức Cơ Hội

Thị trường thẻ Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt trong bối cảnh thúc đẩy thanh toán không tiền mặt. Số lượng giao dịch và giá trị giao dịch qua thẻ ngân hàng liên tục tăng, tạo ra nhiều cơ hội kinh doanh cho các ngân hàng, trong đó có Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV). Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đi kèm với những rủi ro tiềm ẩn, từ rủi ro tín dụng thẻ, rủi ro gian lận thẻ đến rủi ro hoạt động thẻ ngân hàng. Việc kiểm soát hiệu quả các rủi ro này là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của hoạt động kinh doanh thẻ tại BIDV. Theo NHNN, năm 2020, giao dịch thanh toán nội địa qua thẻ ngân hàng đạt trên 230 triệu giao dịch với tổng số tiền giao dịch khoảng 592 nghìn tỷ đồng.

1.1. Rủi Ro Tiềm Ẩn Trong Hoạt Động Kinh Doanh Thẻ Hiện Nay

Hoạt động kinh doanh thẻ tiềm ẩn nhiều rủi ro, từ những gian lận tinh vi đến các vấn đề liên quan đến bảo mật. Các đối tượng tội phạm ngày càng sử dụng công nghệ cao để đánh cắp thông tin thẻ, tạo ra những thách thức lớn cho ngân hàng và khách hàng. Các rủi ro gian lận thẻ như lấy cắp thông tin làm thẻ giả, bẫy thẻ, bẫy tiền, đảo ngược giao dịch,… ngày càng tinh vi hơn. Việc đánh giá và quản lý các rủi ro này là cực kỳ quan trọng để bảo vệ quyền lợi của cả ngân hàng và khách hàng.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Quản Lý Rủi Ro Thẻ Tại Ngân Hàng BIDV

Quản lý rủi ro thẻ BIDV hiệu quả không chỉ giúp ngân hàng giảm thiểu tổn thất tài chính mà còn bảo vệ uy tín và thương hiệu. Một hệ thống quản lý rủi ro tốt sẽ tạo niềm tin cho khách hàng, khuyến khích họ sử dụng thẻ nhiều hơn và đóng góp vào sự phát triển của hoạt động kinh doanh thẻ. Ngoài ra, quy trình kiểm soát rủi ro thẻ còn giúp ngân hàng tuân thủ các quy định của pháp luật và các tổ chức thẻ quốc tế.

II. Cách Nhận Diện Đánh Giá Rủi Ro Kinh Doanh Thẻ Tại BIDV

Để kiểm soát rủi ro hiệu quả, bước đầu tiên là phải nhận diện và đánh giá chính xác các loại rủi ro có thể xảy ra. Các ngân hàng, đặc biệt là Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, cần xây dựng một quy trình đánh giá rủi ro toàn diện, bao gồm việc xác định nguồn gốc rủi ro, phân tích mức độ ảnh hưởng và khả năng xảy ra của từng loại rủi ro. Quy trình này cần được thực hiện định kỳ và cập nhật thường xuyên để phù hợp với sự thay đổi của thị trường và công nghệ.

2.1. Phân Loại Chi Tiết Các Loại Rủi Ro Trong Kinh Doanh Thẻ

Các loại rủi ro trong kinh doanh thẻ có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau. Theo nguồn gốc, có rủi ro phát sinh từ ngân hàng, rủi ro phát sinh từ khách hàng, và rủi ro phát sinh từ đơn vị chấp nhận thẻ. Theo tính chất, có rủi ro tín dụng thẻ, rủi ro hoạt động thẻ ngân hàng, rủi ro gian lận thẻ, và rủi ro pháp lý thẻ. Việc phân loại chi tiết này giúp ngân hàng có cái nhìn tổng quan và dễ dàng hơn trong việc xây dựng các biện pháp phòng ngừa.

2.2. Phương Pháp Đánh Giá Mức Độ Ảnh Hưởng Của Rủi Ro

Sau khi nhận diện các loại rủi ro, ngân hàng cần đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng loại. Mức độ ảnh hưởng có thể được đánh giá dựa trên các tiêu chí như tổn thất tài chính, thiệt hại về uy tín, và tác động đến hoạt động kinh doanh. Các phương pháp đánh giá có thể sử dụng bao gồm phân tích định lượng (ví dụ: ước tính tổn thất tài chính) và phân tích định tính (ví dụ: đánh giá tác động đến uy tín). Đánh giá chính xác mức độ ảnh hưởng giúp ngân hàng ưu tiên các biện pháp phòng ngừa cho những rủi ro có mức độ ảnh hưởng cao nhất.

III. Biện Pháp Kiểm Soát Phòng Ngừa Rủi Ro Hoạt Động Thẻ Hiệu Quả

Sau khi đánh giá rủi ro, bước tiếp theo là xây dựng và triển khai các biện pháp kiểm soát và phòng ngừa rủi ro. Các biện pháp này cần được thiết kế phù hợp với từng loại rủi ro và phải đảm bảo tính hiệu quả, khả thi và chi phí hợp lý. Ngân hàng cần thường xuyên rà soát và điều chỉnh các biện pháp này để đảm bảo chúng luôn phù hợp với tình hình thực tế. Để biện pháp phòng ngừa rủi ro thẻ hiệu quả, ngân hàng nên phối hợp với các tổ chức tài chính và cơ quan chức năng khác.

3.1. Thiết Lập Hệ Thống Kiểm Soát Nội Bộ Hoạt Động Thẻ

Một hệ thống kiểm soát nội bộ mạnh mẽ là nền tảng để kiểm soát rủi ro hiệu quả. Hệ thống này cần bao gồm các quy trình, quy định và cơ chế giám sát chặt chẽ, đảm bảo rằng các hoạt động liên quan đến thẻ được thực hiện đúng quy trình và tuân thủ các quy định. Kiểm soát nội bộ hoạt động thẻ cần được thực hiện thường xuyên và độc lập để phát hiện sớm các sai sót và gian lận.

3.2. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Phòng Chống Gian Lận Thẻ

Công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống gian lận thẻ. Ngân hàng có thể sử dụng các hệ thống phát hiện gian lận tự động, áp dụng các biện pháp xác thực mạnh (ví dụ: xác thực hai yếu tố), và triển khai các giải pháp bảo mật tiên tiến để bảo vệ thông tin thẻ của khách hàng. Cần liên tục nâng cấp công nghệ thẻ để đối phó với các hình thức gian lận ngày càng tinh vi.

3.3. Nâng Cao Nhận Thức Về Rủi Ro Cho CBNV Và Khách Hàng

Nhận thức về rủi ro là yếu tố quan trọng để phòng ngừa rủi ro. Ngân hàng cần tổ chức các khóa đào tạo cho cán bộ nhân viên về các loại rủi ro trong kinh doanh thẻ và các biện pháp phòng ngừa. Đồng thời, ngân hàng cũng cần cung cấp thông tin cho khách hàng về các rủi ro có thể gặp phải khi sử dụng thẻ và cách tự bảo vệ mình. Nâng cao an toàn bảo mật thông tin thẻ là nhiệm vụ chung của cả ngân hàng và khách hàng.

IV. Ứng Dụng Thực Tế Kiểm Soát Rủi Ro Thẻ Tại BIDV Thủ Thiêm

Luận văn này tập trung vào việc phân tích thực trạng kiểm soát rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Thủ Thiêm. Dựa trên kết quả phân tích, luận văn sẽ đánh giá những điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất các giải pháp cụ thể để tăng cường hiệu quả kiểm soát rủi ro tại chi nhánh. Theo nghiên cứu, trong giai đoạn Covid 19, việc kiểm tra, giám sát tình hình hoạt động kinh doanh thẻ chưa được chú trọng.

4.1. Đánh Giá Thực Trạng Rủi Ro Kinh Doanh Thẻ Tại Chi Nhánh

Việc đánh giá thực trạng bao gồm việc xác định các loại rủi ro phổ biến tại chi nhánh, phân tích nguyên nhân và hậu quả của các rủi ro này, và đánh giá hiệu quả của các biện pháp kiểm soát hiện tại. Kết quả đánh giá sẽ cung cấp cơ sở để đề xuất các giải pháp cải thiện.

4.2. Các Giải Pháp Tăng Cường Kiểm Soát Rủi Ro Tại Chi Nhánh

Các giải pháp cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm và điều kiện cụ thể của chi nhánh, đồng thời phải đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Các giải pháp có thể bao gồm việc cải thiện quy trình, nâng cao năng lực của cán bộ nhân viên, và ứng dụng công nghệ mới.

V. Giải Pháp Hoàn Thiện Kiểm Soát Rủi Ro Kinh Doanh Thẻ BIDV

Từ những phân tích thực trạng, các giải pháp cụ thể được đề xuất để hoàn thiện kiểm soát rủi ro hoạt động thẻ tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam. Các giải pháp này tập trung vào việc nâng cao năng lực quản trị rủi ro, cải thiện quy trình hoạt động và tăng cường ứng dụng công nghệ. Cần phân tách rõ ràng chức năng tiếp xúc, thu thập thông tin khách hàng và chức năng thẩm định. Theo kết quả nghiên cứu, tác giả đề xuất một số giải pháp cho BIDV Thủ Thiêm và BIDV để hoàn thiện công tác kiểm soát nhằm giảm thiểu rủi ro hoat động thẻ

5.1. Kiện Toàn Khung Quản Lý Rủi Ro Thẻ Tại BIDV

Để nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro, BIDV cần kiện toàn khung quản lý rủi ro thẻ, bao gồm việc xác định rõ trách nhiệm và quyền hạn của các bộ phận liên quan, xây dựng các chính sách và quy trình quản lý rủi ro rõ ràng, và thiết lập các cơ chế giám sát và báo cáo hiệu quả. Cần thực hiện chính sách phát triển nguồn nhân lực.

5.2. Nâng Cấp Hạ Tầng Công Nghệ Thông Tin

Việc nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin là yếu tố then chốt để đối phó với các hình thức gian lận ngày càng tinh vi. BIDV cần đầu tư vào các hệ thống bảo mật tiên tiến, các giải pháp phát hiện gian lận tự động, và các công cụ phân tích dữ liệu mạnh mẽ. Đồng thời, cần đảm bảo tính ổn định và an toàn của hệ thống công nghệ thông tin. Cần nâng cao chất lượng công nghệ thông tin.

5.3. Tăng Cường Hợp Tác Với Các Bên Liên Quan

Để phòng chống gian lận thẻ hiệu quả, BIDV cần tăng cường hợp tác với các tổ chức tài chính khác, các cơ quan chức năng, và các nhà cung cấp dịch vụ công nghệ. Việc chia sẻ thông tin và kinh nghiệm giúp các bên cùng nhau đối phó với các thách thức chung. Cần nâng cao hiệu quả hoạt động của công tác kiểm toán nội bộ.

VI. Kết Luận Triển Vọng Kiểm Soát Rủi Ro Kinh Doanh Thẻ BIDV

Kiểm soát rủi ro là một quá trình liên tục và không ngừng nghỉ. Để đảm bảo sự phát triển bền vững của hoạt động kinh doanh thẻ, Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam cần liên tục cải thiện hệ thống quản lý rủi ro, ứng dụng công nghệ mới, và nâng cao nhận thức về rủi ro cho cán bộ nhân viên và khách hàng. Hy vọng rằng, bằng cách áp dụng các giải pháp và kiến nghị trong luận văn này, BIDV sẽ đạt được những thành công lớn hơn trong lĩnh vực kinh doanh thẻ.

6.1. Tóm Tắt Các Giải Pháp Chính Đề Xuất

Tóm tắt các giải pháp chính bao gồm: Kiện toàn khung quản lý rủi ro, nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin, tăng cường hợp tác với các bên liên quan, nâng cao nhận thức về rủi ro, và cải thiện quy trình hoạt động.

6.2. Triển Vọng Phát Triển Kinh Doanh Thẻ Bền Vững Tại BIDV

Triển vọng phát triển kinh doanh thẻ bền vững tại BIDV phụ thuộc vào việc ngân hàng có thể kiểm soát rủi ro hiệu quả và tận dụng tối đa các cơ hội từ thị trường. Bằng cách xây dựng một hệ thống quản lý rủi ro mạnh mẽ và linh hoạt, BIDV có thể đạt được sự tăng trưởng ổn định và bền vững trong lĩnh vực kinh doanh thẻ.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp từ năm 2019 đến 2022, nền kinh tế Việt Nam chịu nhiều tác động tiêu cực, trong đó hoạt động kinh doanh thẻ ngân hàng đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng nhất. Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, năm 2020, số lượng giao dịch thanh toán nội địa qua thẻ đạt trên 230 triệu giao dịch với tổng giá trị khoảng 592 nghìn tỷ đồng, trong đó giao dịch qua POS tăng 45,46% về số lượng và 29,9% về giá trị so với năm 2019. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này cũng kéo theo nhiều rủi ro phức tạp như gian lận, giả mạo thẻ, bẫy thẻ, đảo ngược giao dịch, đặc biệt là các hành vi lợi dụng công nghệ để chiếm đoạt vốn.

Luận văn tập trung nghiên cứu kiểm soát rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) - Chi nhánh Thủ Thiêm, giai đoạn 2019-2021. Mục tiêu chính là phân tích thực trạng, đánh giá hạn chế và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát rủi ro, góp phần bảo vệ tài sản ngân hàng và tăng cường niềm tin khách hàng. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại BIDV chi nhánh Thủ Thiêm, dựa trên dữ liệu kinh doanh và khảo sát cán bộ nhân viên. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, hỗ trợ các nhà quản trị ngân hàng trong việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, đồng thời thúc đẩy phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: mô hình hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) theo COSO 2013 và khuôn khổ quản lý rủi ro Basel II. COSO 2013 xác định năm thành phần của hệ thống KSNB gồm: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Mục tiêu của hệ thống là đảm bảo hoạt động hiệu quả, báo cáo tài chính tin cậy và tuân thủ pháp luật. Basel II cung cấp các nguyên tắc quản lý rủi ro hoạt động, nhấn mạnh vai trò của văn hóa rủi ro, khung quản lý rủi ro tích hợp, giám sát và kiểm soát nhằm giảm thiểu tổn thất.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ, đơn vị chấp nhận thẻ (ĐVCNT), tổ chức phát hành thẻ (TCPHT), rủi ro tín dụng, rủi ro kỹ thuật, rủi ro đạo đức, rủi ro giả mạo, và các tiêu chí đánh giá rủi ro như tỷ lệ nợ quá hạn thẻ, tỷ lệ tổn thất do gian lận, lỗi kỹ thuật, và rủi ro từ ĐVCNT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp phân tích số liệu thứ cấp và khảo sát thực tế. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo kết quả kinh doanh của BIDV chi nhánh Thủ Thiêm giai đoạn 2019-2021, bao gồm các chỉ tiêu huy động vốn, dư nợ tín dụng, nợ xấu, lợi nhuận và số lượng khách hàng. Phương pháp khảo sát được thực hiện với cán bộ nhân viên chi nhánh nhằm đánh giá khách quan các hạn chế và nguyên nhân trong kiểm soát rủi ro.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 65 cán bộ nhân viên tại chi nhánh, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các phòng ban liên quan đến hoạt động kinh doanh thẻ. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá định tính để đề xuất giải pháp phù hợp với thực trạng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tình hình kinh doanh thẻ tại BIDV chi nhánh Thủ Thiêm: Số lượng thẻ phát hành và doanh số thanh toán thẻ tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2019-2021. Dư nợ thẻ tín dụng có biến động, năm 2020 tăng 488 tỷ đồng so với 2019, nhưng năm 2021 giảm 760 tỷ đồng so với 2020. Tỷ lệ nợ xấu thẻ tín dụng chiếm khoảng 8,6% tổng dư nợ, tăng 8,6% so với năm trước đó.

2. Thực trạng kiểm soát rủi ro: Trong giai đoạn COVID-19, các ĐVCNT lợi dụng dịch vụ thanh toán để cấu kết với tội phạm chiếm dụng vốn hoặc hưởng chênh lệch phí. Công tác kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh thẻ còn mang tính đối phó, kiểm toán nội bộ chủ yếu thực hiện hậu kiểm, tập trung kiểm tra tuân thủ quy định mà chưa chú trọng rà soát kết quả sửa sai sau kiểm tra.

3. Các rủi ro phổ biến: Rủi ro giả mạo thẻ, rủi ro tín dụng do chủ thẻ mất khả năng hoàn trả, rủi ro kỹ thuật liên quan đến hệ thống quản lý thẻ, rủi ro đạo đức từ cán bộ ngân hàng, và rủi ro từ ĐVCNT như gian lận, thông đồng với chủ thẻ. Tỷ lệ tổn thất do gian lận và lỗi kỹ thuật chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng rủi ro.

4. Hạn chế trong kiểm soát: Quy trình phát hành và thanh toán thẻ chưa chặt chẽ, nhân lực chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu về chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp, hệ thống công nghệ thông tin cần được nâng cấp để tăng cường bảo mật và xử lý sự cố kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do sự thiếu đồng bộ trong hệ thống kiểm soát nội bộ, đặc biệt là sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các bộ phận quản lý rủi ro, kiểm toán nội bộ và phòng nghiệp vụ thẻ. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với thực trạng chung của nhiều ngân hàng thương mại tại Việt Nam, nơi mà công tác kiểm soát rủi ro hoạt động kinh doanh thẻ còn nhiều điểm yếu, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh làm gia tăng các hành vi gian lận.

Việc dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng thẻ, tỷ lệ nợ xấu và biểu đồ phân loại các loại rủi ro sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về xu hướng và mức độ ảnh hưởng của từng loại rủi ro. Bảng tổng hợp các chỉ tiêu đánh giá rủi ro cũng hỗ trợ việc so sánh hiệu quả kiểm soát qua các năm.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng đồng bộ các nguyên tắc của COSO và Basel II trong xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ, đồng thời nâng cao năng lực nhân sự và đầu tư công nghệ để giảm thiểu rủi ro, bảo vệ uy tín và tài sản ngân hàng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Phân tách chức năng rõ ràng: Tách biệt chức năng tiếp xúc, thu thập thông tin khách hàng và chức năng thẩm định để hạn chế rủi ro gian lận nội bộ. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc và phòng Quản lý rủi ro.

2. Tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình sử dụng thẻ: Thiết lập các điểm kiểm soát chặt chẽ tại các giai đoạn phát hành, thanh toán và xử lý khiếu nại, áp dụng công nghệ giám sát giao dịch bất thường. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Phòng Kiểm toán nội bộ và phòng Nghiệp vụ thẻ.

3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thẻ, quản lý rủi ro và đạo đức nghề nghiệp, đồng thời tuyển dụng nhân sự có trình độ ngoại ngữ và công nghệ thông tin. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Phòng Nhân sự và Ban Giám đốc.

4. Kiện toàn hệ thống công nghệ thông tin: Đầu tư nâng cấp hệ thống quản lý thẻ, bảo mật dữ liệu và xử lý sự cố, áp dụng các giải pháp an ninh mạng tiên tiến để phòng chống tấn công và gian lận. Thời gian: 18 tháng; Chủ thể: Ban Công nghệ thông tin và Ban Giám đốc.

5. Tăng cường an ninh và quy định chặt chẽ với ĐVCNT: Xây dựng quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của ĐVCNT, kiểm tra định kỳ và xử lý nghiêm các vi phạm nhằm giảm thiểu rủi ro từ phía đối tác. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Phòng Quản lý rủi ro và phòng Nghiệp vụ thẻ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản trị ngân hàng thương mại: Có thể áp dụng các giải pháp kiểm soát rủi ro phù hợp với đặc thù từng chi nhánh, nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động kinh doanh thẻ.

2. Cán bộ phòng quản lý rủi ro và kiểm toán nội bộ: Tham khảo các tiêu chí đánh giá rủi ro và quy trình kiểm soát để xây dựng hệ thống giám sát hiệu quả, phát hiện và xử lý kịp thời các rủi ro.

3. Chuyên gia công nghệ thông tin trong lĩnh vực ngân hàng: Nắm bắt các yêu cầu về bảo mật và công nghệ trong quản lý thẻ, từ đó phát triển các giải pháp kỹ thuật phù hợp.

4. Các đơn vị chấp nhận thẻ (ĐVCNT): Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc phối hợp với ngân hàng để giảm thiểu rủi ro gian lận, nâng cao uy tín và hiệu quả kinh doanh.

Câu hỏi thường gặp

1. Kiểm soát rủi ro trong kinh doanh thẻ là gì?
   Kiểm soát rủi ro là tập hợp các biện pháp nhằm phát hiện, ngăn ngừa và giảm thiểu các rủi ro phát sinh trong quá trình phát hành, sử dụng và thanh toán thẻ, bảo vệ tài sản ngân hàng và quyền lợi khách hàng.

2. Những rủi ro phổ biến trong hoạt động kinh doanh thẻ là gì?
   Bao gồm rủi ro giả mạo thẻ, rủi ro tín dụng do chủ thẻ không trả nợ, rủi ro kỹ thuật liên quan đến hệ thống, rủi ro đạo đức từ cán bộ ngân hàng và rủi ro từ đơn vị chấp nhận thẻ như gian lận, thông đồng.

3. Tại sao công tác kiểm soát rủi ro tại BIDV chi nhánh Thủ Thiêm còn hạn chế?
   Nguyên nhân chính là do quy trình kiểm soát chưa chặt chẽ, nhân lực chưa đủ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp, hệ thống công nghệ chưa được đầu tư đồng bộ, kiểm toán nội bộ chủ yếu hậu kiểm.

4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát rủi ro?
   Phân tách chức năng rõ ràng, tăng cường giám sát, nâng cao chất lượng nhân sự, đầu tư công nghệ bảo mật, và xây dựng quy định chặt chẽ với ĐVCNT là những giải pháp thiết thực.

5. Làm thế nào để giảm thiểu rủi ro từ phía khách hàng?
   Ngân hàng cần tăng cường thẩm định khách hàng, nâng cao nhận thức và đào tạo khách hàng về an toàn thẻ, đồng thời áp dụng công nghệ giám sát giao dịch bất thường để phát hiện kịp thời các hành vi gian lận.

Kết luận

• Luận văn đã phân tích thực trạng kiểm soát rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ tại BIDV chi nhánh Thủ Thiêm giai đoạn 2019-2021, chỉ ra các hạn chế và nguyên nhân chủ yếu.
• Áp dụng khung lý thuyết COSO 2013 và Basel II giúp xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả, phù hợp với đặc thù ngân hàng.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực nhân sự, hoàn thiện quy trình, đầu tư công nghệ và tăng cường giám sát đối tác.
• Nghiên cứu góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn kiểm soát rủi ro kinh doanh thẻ, hỗ trợ các nhà quản trị ngân hàng trong việc ra quyết định.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thí điểm các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng áp dụng tại các chi nhánh khác; kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và đối tác liên quan để đảm bảo thành công.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp kiểm soát rủi ro để bảo vệ hoạt động kinh doanh thẻ và nâng cao uy tín ngân hàng ngay hôm nay!