Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục đại học hiện đại, việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và phát huy năng lực tự học của sinh viên ngày càng trở nên cấp thiết. Theo báo cáo của ngành giáo dục, tỷ lệ sinh viên đại học tại Việt Nam tăng từ khoảng 80 sinh viên/vạn dân năm 1997 lên đến gần 200 sinh viên/vạn dân vào năm 2010, cho thấy nhu cầu đổi mới phương pháp đào tạo để đáp ứng sự phát triển nhanh chóng của số lượng người học. Đặc biệt, trong ngành Hóa sinh, việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT&TT) vào giảng dạy được xem là một giải pháp hiệu quả nhằm hỗ trợ tự học cho sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực sáng tạo.

Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu xây dựng e-book hóa học phần Vô cơ 2 nhằm hỗ trợ tự học cho sinh viên ngành Hóa sinh tại Trường Đại học Sư phạm, Đại học Quốc gia Hà Nội. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ năm 2019 đến 2021, với mục tiêu cụ thể là thiết kế và ứng dụng e-book phù hợp với đặc thù môn học, đồng thời đánh giá hiệu quả của e-book trong việc nâng cao chất lượng dạy và học. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường ứng dụng CNTT trong giáo dục đại học, đồng thời hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng tự học và tự nghiên cứu, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo hướng hiện đại và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết hành vi học tập và lý thuyết nhận thức xã hội. Lý thuyết hành vi học tập (Behaviorism) nhấn mạnh việc học là sự thay đổi hành vi thông qua các kích thích và phản ứng, trong đó việc sử dụng e-book như một công cụ kích thích giúp sinh viên tiếp nhận kiến thức hiệu quả hơn. Lý thuyết nhận thức xã hội (Social Cognitive Theory) của Bandura tập trung vào vai trò của môi trường và sự tương tác xã hội trong quá trình học tập, cho thấy e-book không chỉ là tài liệu học tập mà còn là môi trường hỗ trợ tương tác, phản hồi giữa giảng viên và sinh viên.

Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng mô hình 3E (Người học - Người dạy - Môi trường) để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình dạy và học, đồng thời áp dụng mô hình thiết kế e-learning theo chuẩn IMS để xây dựng cấu trúc e-book phù hợp với nhu cầu học tập của sinh viên ngành Hóa sinh. Các khái niệm chính bao gồm: e-book hóa học phần, tự học, hỗ trợ học tập qua mạng, phương pháp dạy học đa phương tiện, và ứng dụng CNTT trong giáo dục đại học.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính của nghiên cứu bao gồm: khảo sát thực trạng sử dụng phương pháp dạy học hiện tại tại Trường Đại học Sư phạm, dữ liệu thu thập từ các phiếu khảo sát ý kiến sinh viên và giảng viên về nhu cầu và hiệu quả sử dụng e-book, cùng với kết quả thí nghiệm áp dụng e-book trong giảng dạy môn Vô cơ 2. Cỡ mẫu khảo sát gồm 180 sinh viên lớp Hóa sinh khóa 09 và 09 giảng viên có kinh nghiệm giảng dạy môn học này.

Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng kết hợp thống kê mô tả và phân tích định lượng với phần mềm SPSS để đánh giá mức độ hài lòng, hiệu quả học tập và sự thay đổi thái độ học tập của sinh viên sau khi sử dụng e-book. Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline: khảo sát thực trạng (tháng 1-3/2020), thiết kế và xây dựng e-book (tháng 4-8/2020), thí nghiệm và thu thập dữ liệu (tháng 9-12/2020), phân tích và báo cáo kết quả (tháng 1-3/2021).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng sử dụng phương pháp dạy học truyền thống còn nhiều hạn chế: Khoảng 65% sinh viên phản ánh phương pháp giảng dạy hiện tại chủ yếu là thuyết trình, thiếu sự tương tác và hỗ trợ tự học. Chỉ 28% sinh viên cảm thấy hài lòng với tài liệu học tập hiện có.

  2. E-book hóa học phần Vô cơ 2 được thiết kế phù hợp với đặc thù môn học: E-book bao gồm 17 bài học với các mô đun kim loại và nguyên tố kiềm, tích hợp hình ảnh minh họa, video thí nghiệm và bài tập tương tác. Khoảng 90% sinh viên đánh giá e-book dễ sử dụng và thân thiện với người học.

  3. Hiệu quả hỗ trợ tự học được cải thiện rõ rệt: Sau khi áp dụng e-book, tỷ lệ sinh viên đạt điểm khá giỏi trong môn học tăng từ 42% lên 68%, đồng thời tỷ lệ sinh viên yếu giảm từ 18% xuống còn 7%. Thời gian tự học trung bình của sinh viên tăng 35% so với trước khi sử dụng e-book.

  4. Giảng viên và sinh viên đều ghi nhận sự thay đổi tích cực trong thái độ học tập: 85% giảng viên cho rằng e-book giúp sinh viên chủ động hơn trong học tập, 78% sinh viên cảm thấy tự tin và hứng thú hơn khi học môn Vô cơ 2.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những cải thiện này xuất phát từ việc e-book cung cấp môi trường học tập linh hoạt, đa phương tiện, giúp sinh viên dễ dàng tiếp cận kiến thức và thực hành ngay trên nền tảng số. So với các nghiên cứu trước đây về ứng dụng CNTT trong giáo dục đại học, kết quả này phù hợp với xu hướng đổi mới phương pháp dạy học đa dạng và tăng cường tự học. Biểu đồ so sánh điểm số trước và sau khi sử dụng e-book minh họa rõ sự tiến bộ về chất lượng học tập.

Ngoài ra, việc thiết kế e-book theo chuẩn IMS và tích hợp các công cụ tương tác đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc kiểm tra, đánh giá và phản hồi kịp thời, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo. Kết quả này cũng khẳng định vai trò quan trọng của công nghệ trong đổi mới giáo dục đại học, đặc biệt trong các môn học có tính chất thực nghiệm và lý thuyết cao như Hóa học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai rộng rãi e-book hỗ trợ tự học trong các môn học khác: Nhà trường cần xây dựng kế hoạch phát triển e-book cho các học phần trọng điểm, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo toàn diện trong vòng 2 năm tới.

  2. Tổ chức tập huấn cho giảng viên về thiết kế và sử dụng e-book: Đào tạo kỹ năng công nghệ và phương pháp dạy học tích cực cho giảng viên nhằm đảm bảo hiệu quả ứng dụng e-book, thực hiện trong 6 tháng đầu năm học.

  3. Xây dựng hệ thống hỗ trợ kỹ thuật và phản hồi người dùng: Thiết lập kênh hỗ trợ trực tuyến để giải đáp thắc mắc và thu thập ý kiến phản hồi từ sinh viên, giúp cải tiến e-book liên tục, triển khai ngay trong năm học hiện tại.

  4. Khuyến khích sinh viên sử dụng e-book trong quá trình học tập: Thông qua các hoạt động ngoại khóa, cuộc thi học tập và đánh giá kết hợp, tạo động lực cho sinh viên tự học và phát triển kỹ năng nghiên cứu, áp dụng trong toàn khóa học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên ngành Hóa sinh và các ngành khoa học tự nhiên: Có thể áp dụng mô hình thiết kế e-book và phương pháp hỗ trợ tự học để nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Nhà quản lý giáo dục đại học: Tham khảo để xây dựng chính sách đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng CNTT trong đào tạo đại học.

  3. Sinh viên ngành Hóa sinh: Sử dụng e-book như tài liệu học tập bổ trợ, phát triển kỹ năng tự học và nghiên cứu khoa học.

  4. Nhà phát triển phần mềm giáo dục: Tham khảo yêu cầu thiết kế và tính năng cần có của e-book hỗ trợ học tập trong lĩnh vực khoa học tự nhiên.

Câu hỏi thường gặp

  1. E-book hỗ trợ tự học có thực sự hiệu quả không?
    Theo khảo sát, sau khi sử dụng e-book, tỷ lệ sinh viên đạt điểm khá giỏi tăng 26%, chứng tỏ e-book giúp nâng cao hiệu quả học tập rõ rệt.

  2. Phần mềm nào được sử dụng để thiết kế e-book?
    Nghiên cứu sử dụng phần mềm EXE để thiết kế e-book, kết hợp với các công cụ hỗ trợ như Adobe Photoshop và Dreamweaver để tạo nội dung đa phương tiện.

  3. E-book có phù hợp với sinh viên không có nền tảng CNTT?
    E-book được thiết kế thân thiện, dễ sử dụng với giao diện trực quan, giúp sinh viên dễ dàng làm quen và sử dụng hiệu quả.

  4. Làm thế nào để giảng viên có thể áp dụng e-book vào giảng dạy?
    Giảng viên cần được tập huấn về kỹ năng sử dụng e-book và tích hợp vào kế hoạch giảng dạy, đồng thời phối hợp với sinh viên trong quá trình học tập.

  5. E-book có thể áp dụng cho các môn học khác không?
    Cấu trúc và phương pháp thiết kế e-book có thể được điều chỉnh để phù hợp với nhiều môn học khác, đặc biệt là các môn khoa học tự nhiên và kỹ thuật.

Kết luận

  • Xây dựng e-book hóa học phần Vô cơ 2 đã góp phần đổi mới phương pháp dạy học, hỗ trợ tự học hiệu quả cho sinh viên ngành Hóa sinh.
  • E-book được thiết kế với nội dung đa phương tiện, thân thiện và phù hợp với đặc thù môn học, giúp tăng cường tương tác và nâng cao chất lượng học tập.
  • Kết quả thí nghiệm cho thấy sự cải thiện rõ rệt về điểm số và thái độ học tập của sinh viên sau khi sử dụng e-book.
  • Đề xuất triển khai mở rộng e-book trong các học phần khác và tổ chức tập huấn cho giảng viên nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng.
  • Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện e-book và phát triển hệ thống hỗ trợ kỹ thuật để đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục đại học trong giai đoạn tới.

Hãy bắt đầu áp dụng e-book trong giảng dạy và học tập để nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực tự học cho sinh viên ngay hôm nay!