Tổng quan nghiên cứu

Xung đột trong các dự án xây dựng tại Thành phố Hồ Chí Minh là một vấn đề phổ biến và gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng như tăng chi phí, chậm tiến độ và phát sinh tranh chấp kéo dài. Theo khảo sát thực hiện từ tháng 4 đến tháng 6 năm 2016, trong tổng số 366 bảng câu hỏi gửi đi, có 151 phản hồi và 137 bảng trả lời hợp lệ, cho thấy sự quan tâm và mức độ ảnh hưởng của vấn đề này đối với các bên tham gia dự án. Mục tiêu nghiên cứu là nhận dạng và phân tích các yếu tố gây xung đột quan trọng trong các dự án xây dựng trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm giảm thiểu xung đột, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý dự án. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án xây dựng dân dụng và công nghiệp đang triển khai tại TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 7 năm 2016. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc giúp các bên liên quan dự đoán và xử lý kịp thời các xung đột, qua đó cải thiện tiến độ, chất lượng và chi phí dự án, đồng thời duy trì mối quan hệ hợp tác bền vững giữa các bên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về xung đột trong quản lý dự án xây dựng, trong đó định nghĩa xung đột là sự bất đồng về quan điểm hoặc lợi ích giữa các bên tham gia dự án. Các loại xung đột được phân loại theo Jehn và Mannix (2001) gồm: xung đột mối quan hệ, xung đột nhiệm vụ công việc và xung đột tiến trình thực hiện. Ngoài ra, xung đột còn được chia thành nội bộ và bên ngoài dự án. Các nguyên nhân gây xung đột được tổng hợp từ các nghiên cứu quốc tế và trong nước, bao gồm các yếu tố do chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, nhà thầu thi công và đặc điểm nội tại dự án. Phân tích thành phần chính (PCA) được áp dụng để nhóm các yếu tố xung đột thành các thành phần chính có tính chất tương đồng, giúp làm rõ các nhóm nguyên nhân chủ yếu.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là kết quả khảo sát bằng bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên tham khảo các nghiên cứu trước và ý kiến chuyên gia trong ngành xây dựng. Bảng câu hỏi gồm 33 yếu tố xung đột được phân loại thành 5 nhóm: do chủ đầu tư, tư vấn, nhà thầu, đặc điểm dự án và yếu tố bên ngoài. Mẫu khảo sát gồm 137 kỹ sư xây dựng có kinh nghiệm trên 5 năm, làm việc tại các tổ chức chủ đầu tư, ban quản lý dự án, tư vấn và nhà thầu tại TP. Hồ Chí Minh. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, kiểm tra độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (0,818), phân tích phương sai One-way ANOVA và Kruskal-Wallis để đánh giá sự khác biệt giữa các nhóm, hệ số tương quan Spearman để đánh giá mức độ đồng thuận, và phân tích thành phần chính PCA với phép xoay Varimax để nhóm các yếu tố xung đột. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 2 đến tháng 7 năm 2016.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 22 nguyên nhân chính gây xung đột: Qua khảo sát, 22 yếu tố được đánh giá là nguyên nhân hàng đầu gây xung đột trong các dự án xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh. Trong đó, 5 yếu tố có mức độ ảnh hưởng mạnh nhất gồm: thay đổi điều kiện công trường so với thiết kế (điểm trung bình 4,19), khó khăn tài chính của chủ đầu tư (4,09), chậm trễ công việc của nhà thầu (4,06), nhà thầu có năng lực thi công yếu kém (4,01), và chủ đầu tư không chia sẻ rủi ro với nhà thầu (3,94).

  2. Phân nhóm các yếu tố xung đột thành 4 thành phần chính: Phân tích PCA cho thấy 22 yếu tố này có thể được nhóm lại thành 4 thành phần chính, phản ánh các nhóm nguyên nhân gồm: yếu tố liên quan đến chủ đầu tư và tư vấn, yếu tố nhà thầu, đặc điểm nội tại dự án, và các yếu tố bên ngoài như thay đổi chính sách pháp luật, cản trở của người dân.

  3. Sự khác biệt trong đánh giá giữa các nhóm vai trò: Kết quả kiểm định One-way ANOVA và Kruskal-Wallis cho thấy có sự khác biệt đáng kể trong cách đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố giữa các nhóm người trả lời (chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn, ban quản lý dự án). Ví dụ, nhóm nhà thầu đánh giá khó khăn tài chính của chủ đầu tư có mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với nhóm chủ đầu tư và tư vấn.

  4. Mức độ đồng thuận cao trong xếp hạng các yếu tố: Hệ số tương quan Spearman giữa các nhóm vai trò và tổng thể đều đạt giá trị cao, cho thấy sự đồng thuận tương đối trong việc nhận diện các yếu tố xung đột quan trọng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hàng đầu là sự thay đổi điều kiện công trường so với thiết kế, điều này phản ánh thực tế thi công tại TP. Hồ Chí Minh thường gặp phải các biến động không lường trước, gây khó khăn cho việc quản lý dự án. Khó khăn tài chính của chủ đầu tư và nhà thầu cũng là nguyên nhân phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chất lượng công trình. Sự chậm trễ trong công việc và năng lực thi công yếu kém của nhà thầu làm gia tăng xung đột, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về nguyên nhân tranh chấp trong xây dựng. Sự khác biệt trong đánh giá giữa các nhóm vai trò cho thấy cần có sự phối hợp chặt chẽ và hiểu biết lẫn nhau để giảm thiểu xung đột. Việc phân nhóm các yếu tố xung đột giúp tập trung giải pháp vào từng nhóm nguyên nhân cụ thể, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý dự án. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện điểm trung bình của từng yếu tố và bảng ma trận phân tích thành phần chính để minh họa sự phân nhóm các nguyên nhân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường khảo sát và kiểm tra điều kiện công trường trước khi thiết kế: Chủ đầu tư và tư vấn cần phối hợp chặt chẽ để cập nhật và điều chỉnh thiết kế phù hợp với thực tế nhằm giảm thiểu thay đổi phát sinh trong quá trình thi công. Thời gian thực hiện: trước giai đoạn thiết kế chi tiết; Chủ thể: Chủ đầu tư, tư vấn thiết kế.

  2. Cải thiện năng lực tài chính và quản lý rủi ro tài chính: Chủ đầu tư và nhà thầu cần xây dựng kế hoạch tài chính rõ ràng, đảm bảo nguồn vốn ổn định và chia sẻ rủi ro hợp lý để tránh tình trạng khó khăn tài chính làm gián đoạn dự án. Thời gian: liên tục trong suốt quá trình dự án; Chủ thể: Chủ đầu tư, nhà thầu.

  3. Nâng cao năng lực thi công và quản lý của nhà thầu: Đào tạo, tuyển chọn nhà thầu có năng lực phù hợp, đồng thời tăng cường giám sát và đánh giá năng lực thi công để đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình. Thời gian: trước và trong quá trình thi công; Chủ thể: Chủ đầu tư, ban quản lý dự án.

  4. Xây dựng cơ chế phối hợp và trao đổi thông tin hiệu quả: Thiết lập kênh giao tiếp minh bạch giữa các bên tham gia dự án nhằm phát hiện và giải quyết kịp thời các xung đột, tránh leo thang thành tranh chấp. Thời gian: xuyên suốt dự án; Chủ thể: Chủ đầu tư, tư vấn, nhà thầu, ban quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư và ban quản lý dự án: Giúp nhận diện các yếu tố rủi ro xung đột, từ đó xây dựng chiến lược quản lý dự án hiệu quả, giảm thiểu chi phí phát sinh và đảm bảo tiến độ.

  2. Nhà thầu thi công: Nắm bắt các nguyên nhân gây xung đột để cải thiện năng lực thi công, quản lý tài chính và phối hợp với các bên liên quan nhằm hạn chế tranh chấp.

  3. Tư vấn thiết kế và giám sát: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tiến trình thi công và chất lượng dự án, từ đó điều chỉnh thiết kế và giám sát phù hợp, góp phần giảm thiểu xung đột.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành xây dựng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về quản lý xung đột trong dự án xây dựng tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xung đột trong dự án xây dựng là gì?
    Xung đột là sự bất đồng về quan điểm hoặc lợi ích giữa các bên tham gia dự án, có thể phát sinh do khác biệt về mục tiêu, tài nguyên hoặc cách thức thực hiện công việc.

  2. Nguyên nhân chính gây xung đột trong các dự án xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh là gì?
    Các nguyên nhân hàng đầu gồm thay đổi điều kiện công trường so với thiết kế, khó khăn tài chính của chủ đầu tư, chậm trễ công việc của nhà thầu và năng lực thi công yếu kém của nhà thầu.

  3. Phân tích thành phần chính (PCA) giúp gì cho nghiên cứu này?
    PCA giúp nhóm các yếu tố xung đột thành các thành phần chính có tính chất tương đồng, từ đó tập trung giải pháp vào các nhóm nguyên nhân cụ thể, nâng cao hiệu quả quản lý.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu xung đột trong dự án xây dựng?
    Cần tăng cường khảo sát thực tế, cải thiện năng lực tài chính và thi công, xây dựng cơ chế phối hợp và trao đổi thông tin hiệu quả giữa các bên tham gia dự án.

  5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn thiết kế, ban quản lý dự án và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực xây dựng có thể áp dụng kết quả để nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu xung đột.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 22 yếu tố chính gây xung đột trong các dự án xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh, trong đó 5 yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất liên quan đến điều kiện công trường, tài chính và năng lực nhà thầu.
  • Phân tích thành phần chính nhóm các yếu tố này thành 4 nhóm nguyên nhân chính, giúp tập trung giải pháp quản lý hiệu quả hơn.
  • Sự khác biệt trong đánh giá giữa các nhóm vai trò cho thấy cần tăng cường phối hợp và hiểu biết lẫn nhau giữa các bên tham gia dự án.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm giảm thiểu xung đột, bao gồm cải thiện khảo sát thực tế, năng lực tài chính, năng lực thi công và cơ chế trao đổi thông tin.
  • Các bước tiếp theo là triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất trong thực tế dự án và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện hơn về mặt lý luận và thực tiễn.

Hành động ngay: Các bên liên quan trong ngành xây dựng nên áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý dự án, giảm thiểu xung đột và tranh chấp, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng tại Việt Nam.