Tổng quan nghiên cứu

Mất ngôn ngữ là một rối loạn ngôn ngữ nghiêm trọng ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và chất lượng cuộc sống của người bệnh cũng như người chăm sóc. Theo ước tính, khoảng 30-35% người bị đột quỵ có chứng mất ngôn ngữ khi xuất viện, trong đó 2/3 vẫn còn bị mất ngôn ngữ kéo dài đến 12 tháng sau. Tại Việt Nam, tỷ lệ này dao động từ 20-38%, riêng tại Thành phố Hồ Chí Minh, mất ngôn ngữ chiếm khoảng 36,7% ở bệnh nhân nhồi máu não trên lều. Mất ngôn ngữ không chỉ làm tăng chi phí chăm sóc sức khỏe (tăng 8,5%) và thời gian nằm viện (tăng 6,5%) mà còn gây ra các hậu quả lâu dài như trầm cảm, tách biệt xã hội và giảm chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân và gia đình.

Nghiên cứu nhằm khảo sát ý kiến người chăm sóc về sự phù hợp của các khuyến nghị thực hành tốt nhất của Tổ Chức Liên Kết Cộng Đồng Mất Ngôn Ngữ Toàn Cầu (Aphasia United) trong bối cảnh Việt Nam. Mục tiêu cụ thể là đánh giá sự phù hợp về nội dung và từ ngữ của các khuyến nghị hiện có, đồng thời xác định các khuyến nghị bổ sung cần thiết để cải thiện hướng dẫn phục hồi chức năng mất ngôn ngữ phù hợp với đặc thù văn hóa và kinh tế Việt Nam. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 12/2020 đến tháng 4/2021 tại các bệnh viện lớn ở Thành phố Hồ Chí Minh, với sự tham gia của 17 người chăm sóc cho bệnh nhân mất ngôn ngữ do đột quỵ.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển các chính sách chăm sóc sức khỏe và phục hồi chức năng mất ngôn ngữ tại Việt Nam, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh và người chăm sóc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình Phân loại quốc tế về Hoạt động chức năng, Khuyết tật và Sức khỏe (ICF) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cung cấp khung thống nhất để mô tả sức khỏe và các tình trạng liên quan. Mất ngôn ngữ được định nghĩa là khiếm khuyết ngôn ngữ do tổn thương não khu trú, ảnh hưởng đến hoạt động giao tiếp và xã hội, cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh và người chăm sóc.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng các khuyến nghị thực hành tốt nhất của Tổ Chức Liên Kết Cộng Đồng Mất Ngôn Ngữ Toàn Cầu, bao gồm 10 khuyến nghị dựa trên bằng chứng và ý kiến chuyên gia toàn cầu, tập trung vào tầm soát, lượng giá, điều trị tích cực, hỗ trợ giao tiếp và đào tạo người chăm sóc.

Phương pháp nhóm danh định (Nominal Group Technique) được sử dụng để thu thập ý kiến định tính từ người chăm sóc, giúp xác định các ưu tiên và đề xuất bổ sung khuyến nghị phù hợp với thực tế Việt Nam. Kỹ thuật này cho phép thu thập thông tin sâu sắc, đa chiều và tạo sự đồng thuận trong nhóm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng thu thập thông tin nhân khẩu học, mức độ đồng ý với nội dung và từ ngữ của các khuyến nghị hiện có, cũng như mức độ ưu tiên các khuyến nghị bổ sung. Dữ liệu định tính thu thập qua kỹ thuật nhóm danh định nhằm khai thác quan điểm chi tiết của người chăm sóc.

Cỡ mẫu gồm 17 người chăm sóc cho bệnh nhân mất ngôn ngữ do đột quỵ, được chọn bằng phương pháp lấy mẫu đa dạng tối đa để đảm bảo sự đa dạng về tuổi, giới, nơi sống, trình độ học vấn, mối quan hệ và thời gian chăm sóc. Nghiên cứu được tiến hành tại các bệnh viện lớn ở Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ tháng 12/2020 đến tháng 4/2021.

Dữ liệu được thu thập qua phiếu khảo sát và thảo luận nhóm danh định gồm 6 nhóm nhỏ (2-4 người mỗi nhóm). Phân tích dữ liệu định tính theo phương pháp phân tích nội dung quy nạp, trong khi dữ liệu định lượng được mô tả bằng tần suất, tỷ lệ phần trăm và tính toán tầm quan trọng tương đối của các khuyến nghị bổ sung.

Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, được Hội đồng Đạo đức trong nghiên cứu y sinh học Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh phê duyệt, đảm bảo sự đồng thuận và bảo mật thông tin người tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm dân số nghiên cứu: Trong 17 người chăm sóc, tuổi trung bình là 47,3 ± 14,8 tuổi, nhóm 40-59 tuổi chiếm 41,18%. Tỷ lệ nữ cao hơn nam (64,71% so với 35,29%). Đa số sống tại miền Nam (76,47%), trong đó 41,18% sống tại TP. Hồ Chí Minh. 64,71% không đi làm, trình độ học vấn chủ yếu từ lớp 10 trở lên (70,6%). Hầu hết chăm sóc từ 1-12 tháng (70,59%).

  2. Sự phù hợp về nội dung các khuyến nghị: Tỷ lệ đồng thuận với nội dung các khuyến nghị từ #6 đến #10 đạt 100%. Các khuyến nghị #1 đến #5 có tỷ lệ đồng thuận thấp hơn, trong đó khuyến nghị #4 thấp nhất với 64,71%. Lý do không đồng thuận chủ yếu liên quan đến lo ngại về thời gian, nguồn lực và tính khả thi trong thực tế.

  3. Sự phù hợp về từ ngữ: Tỷ lệ đồng thuận về từ ngữ thấp hơn, chỉ có khuyến nghị #3 và #9 đạt 100%. Khuyến nghị #6 và #4 có tỷ lệ đồng thuận thấp nhất lần lượt là 35,29% và 47,06%. Người chăm sóc đề xuất thay đổi từ ngữ để dễ hiểu hơn, ví dụ thay “đối tác giao tiếp” bằng “người thân” hoặc “người giao tiếp với bệnh nhân”.

  4. Khuyến nghị bổ sung ưu tiên: Qua kỹ thuật nhóm danh định, người chăm sóc đề xuất bổ sung các khuyến nghị liên quan đến việc tăng cường đào tạo người chăm sóc, cải thiện phương tiện hỗ trợ giao tiếp, nâng cao nhận thức cộng đồng và phát triển dịch vụ phục hồi chức năng phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy các khuyến nghị thực hành tốt nhất của Tổ Chức Liên Kết Cộng Đồng Mất Ngôn Ngữ Toàn Cầu có mức độ phù hợp cao về nội dung với bối cảnh Việt Nam, đặc biệt là các khuyến nghị liên quan đến hỗ trợ gia đình và đào tạo người chăm sóc. Tuy nhiên, sự khác biệt về văn hóa, nguồn lực và nhận thức dẫn đến một số khuyến nghị cần được điều chỉnh về từ ngữ và cách thức triển khai để phù hợp hơn với thực tế.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng về tầm quan trọng của việc đào tạo người chăm sóc và cá nhân hóa điều trị. Tuy nhiên, tại Việt Nam, nguồn lực hạn chế và sự thiếu hiểu biết về mất ngôn ngữ là những thách thức lớn cần được giải quyết.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tỷ lệ đồng thuận và bảng tổng hợp đề xuất giúp minh họa rõ ràng mức độ đồng thuận và ưu tiên của người chăm sóc, từ đó hỗ trợ việc điều chỉnh các khuyến nghị phù hợp hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo người chăm sóc: Phát triển các chương trình đào tạo chuyên sâu về kỹ năng giao tiếp và chăm sóc người mất ngôn ngữ, nhằm nâng cao hiệu quả phục hồi chức năng. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do các cơ sở y tế và tổ chức xã hội phối hợp thực hiện.

  2. Cải thiện phương tiện hỗ trợ giao tiếp: Cung cấp và hướng dẫn sử dụng các công cụ giao tiếp bổ trợ phù hợp với từng bệnh nhân và gia đình, giúp giảm gánh nặng giao tiếp. Triển khai ngay tại các bệnh viện và trung tâm phục hồi chức năng.

  3. Nâng cao nhận thức cộng đồng: Tổ chức các chiến dịch truyền thông, hội thảo nhằm nâng cao hiểu biết về mất ngôn ngữ và vai trò của người chăm sóc, góp phần giảm kỳ thị và tăng cường hỗ trợ xã hội. Thời gian thực hiện 6-12 tháng, do Bộ Y tế phối hợp các tổ chức phi chính phủ.

  4. Phát triển dịch vụ phục hồi chức năng phù hợp: Xây dựng các hướng dẫn thực hành dựa trên bằng chứng, điều chỉnh ngôn ngữ và phương pháp phù hợp với văn hóa Việt Nam, đồng thời mở rộng dịch vụ phục hồi chức năng tại cộng đồng. Thực hiện trong 18 tháng, do Bộ Y tế chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà hoạch định chính sách y tế: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng và điều chỉnh chính sách phục hồi chức năng mất ngôn ngữ phù hợp với điều kiện Việt Nam, nâng cao chất lượng dịch vụ.

  2. Chuyên gia phục hồi chức năng và ngôn ngữ trị liệu: Áp dụng các khuyến nghị đã được xác nhận để cải thiện phương pháp điều trị, đồng thời phát triển chương trình đào tạo người chăm sóc.

  3. Người chăm sóc và gia đình bệnh nhân: Hiểu rõ hơn về các khuyến nghị thực hành tốt nhất, từ đó nâng cao kỹ năng chăm sóc và giao tiếp với người mất ngôn ngữ.

  4. Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực y học phục hồi chức năng: Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, kỹ thuật nhóm danh định để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về phục hồi chức năng và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mất ngôn ngữ là gì và ảnh hưởng như thế nào đến người bệnh?
    Mất ngôn ngữ là rối loạn ngôn ngữ do tổn thương não, ảnh hưởng đến khả năng nói, hiểu, đọc và viết. Người bệnh gặp khó khăn trong giao tiếp, dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống và tăng nguy cơ trầm cảm.

  2. Tại sao ý kiến người chăm sóc lại quan trọng trong phục hồi chức năng mất ngôn ngữ?
    Người chăm sóc là người tiếp xúc và hỗ trợ bệnh nhân hàng ngày, họ hiểu rõ nhu cầu và khó khăn thực tế, giúp điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả hơn.

  3. Khuyến nghị thực hành tốt nhất của Tổ Chức Liên Kết Cộng Đồng Mất Ngôn Ngữ Toàn Cầu là gì?
    Là 10 khuyến nghị dựa trên bằng chứng và ý kiến chuyên gia toàn cầu, tập trung vào tầm soát, lượng giá, điều trị tích cực, hỗ trợ giao tiếp và đào tạo người chăm sóc nhằm cải thiện dịch vụ cho người mất ngôn ngữ.

  4. Phương pháp nhóm danh định có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
    Phương pháp này giúp thu thập ý kiến đa chiều, tạo sự đồng thuận trong nhóm nhỏ, tiết kiệm thời gian và tăng tính hiệu quả trong việc xác định ưu tiên và đề xuất giải pháp.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tế tại Việt Nam?
    Cần điều chỉnh ngôn ngữ và phương pháp phù hợp với văn hóa, tăng cường đào tạo người chăm sóc, cải thiện phương tiện hỗ trợ giao tiếp và phát triển dịch vụ phục hồi chức năng tại cộng đồng, dưới sự phối hợp của các cơ quan y tế và tổ chức xã hội.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác nhận mức độ phù hợp cao của các khuyến nghị thực hành tốt nhất của Tổ Chức Liên Kết Cộng Đồng Mất Ngôn Ngữ Toàn Cầu với bối cảnh Việt Nam, đặc biệt về nội dung hỗ trợ người mất ngôn ngữ và người chăm sóc.
  • Người chăm sóc đề xuất cần điều chỉnh từ ngữ và bổ sung các khuyến nghị liên quan đến đào tạo, phương tiện hỗ trợ giao tiếp và nâng cao nhận thức cộng đồng.
  • Phương pháp nhóm danh định đã giúp thu thập ý kiến đa dạng và tạo sự đồng thuận hiệu quả trong nhóm người chăm sóc.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để phát triển chính sách và dịch vụ phục hồi chức năng mất ngôn ngữ phù hợp tại Việt Nam trong vòng 1-2 năm tới.
  • Khuyến khích các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia y tế và người chăm sóc áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng chăm sóc và phục hồi chức năng cho người mất ngôn ngữ.

Hành động tiếp theo là triển khai các chương trình đào tạo, cải tiến dịch vụ và truyền thông nâng cao nhận thức dựa trên các khuyến nghị đã được điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và tham gia vào các hoạt động cải thiện chăm sóc người mất ngôn ngữ, quý độc giả và chuyên gia có thể liên hệ với các cơ sở y tế và tổ chức chuyên ngành phục hồi chức năng tại Việt Nam.