I. Khái niệm và đặc điểm của đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động
Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động là hành vi pháp lý mà một bên chủ thể quyết định chấm dứt việc thực hiện hợp đồng lao động trước thời hạn mà không phụ thuộc vào ý chí của bên kia. Theo Bộ luật Lao động 2019, đây là quyền được pháp luật ghi nhận và bảo vệ, đặc biệt khi các điều kiện trong hợp đồng không được đảm bảo. Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động từ phía người lao động có ba đặc điểm chính: (1) là quyền có giới hạn của người lao động, (2) thể hiện ý chí chủ quan của người lao động, và (3) làm chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ lao động.
1.1. Quyền có giới hạn của người lao động
Quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động của người lao động được pháp luật ghi nhận nhưng không phải là quyền tuyệt đối. Người lao động chỉ được thực hiện quyền này khi đáp ứng các điều kiện và thủ tục quy định trong Bộ luật Lao động 2019. Việc vi phạm các quy định này sẽ dẫn đến hậu quả pháp lý, bao gồm bồi thường thiệt hại cho người sử dụng lao động.
1.2. Ý chí chủ quan của người lao động
Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động từ phía người lao động thể hiện ý chí chủ quan của họ, không phụ thuộc vào sự đồng ý của người sử dụng lao động. Điều này khác biệt so với việc chấm dứt hợp đồng theo thỏa thuận hoặc khi hợp đồng hết hạn.
II. Quy định về đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo Bộ luật Lao động 2019
Bộ luật Lao động 2019 quy định cụ thể về các trường hợp và thủ tục đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động. Người lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng khi người sử dụng lao động vi phạm các điều khoản hợp đồng, không đảm bảo điều kiện làm việc, hoặc không trả lương đúng hạn. Bên cạnh đó, pháp luật cũng quy định thời hạn thông báo trước khi chấm dứt hợp đồng, nhằm đảm bảo quyền lợi của cả hai bên.
2.1. Các trường hợp chấm dứt hợp đồng
Theo Bộ luật Lao động 2019, người lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng trong các trường hợp như: người sử dụng lao động không trả lương, vi phạm nghiêm trọng quyền lợi của người lao động, hoặc không đảm bảo điều kiện làm việc an toàn.
2.2. Thủ tục chấm dứt hợp đồng
Người lao động phải thông báo trước cho người sử dụng lao động trong một khoảng thời gian nhất định, thường là 30 ngày đối với hợp đồng không xác định thời hạn và 3 ngày đối với hợp đồng xác định thời hạn. Việc tuân thủ thủ tục này là bắt buộc để tránh các tranh chấp pháp lý.
III. Thực tiễn thi hành và kiến nghị hoàn thiện pháp luật
Thực tiễn thi hành Bộ luật Lao động 2019 cho thấy, mặc dù các quy định về đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đã được cải thiện, vẫn còn nhiều hạn chế trong việc áp dụng. Một số người lao động không hiểu rõ quyền của mình, dẫn đến việc chấm dứt hợp đồng trái pháp luật. Để hoàn thiện pháp luật, cần tăng cường giáo dục pháp lý cho người lao động và người sử dụng lao động, đồng thời sửa đổi các quy định để đảm bảo tính khả thi và công bằng.
3.1. Hạn chế trong thực tiễn thi hành
Một số người lao động không tuân thủ thủ tục thông báo trước khi chấm dứt hợp đồng, dẫn đến tranh chấp và thiệt hại cho người sử dụng lao động. Bên cạnh đó, việc thiếu hiểu biết pháp luật cũng là nguyên nhân chính dẫn đến vi phạm.
3.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật
Cần tăng cường các chương trình giáo dục pháp lý để nâng cao nhận thức của người lao động và người sử dụng lao động. Đồng thời, cần sửa đổi các quy định để đảm bảo tính linh hoạt và phù hợp với thực tiễn, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
