Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội không ngừng, công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là ngành Bảo hiểm xã hội, đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý, giám sát các hoạt động thu - chi quỹ BHXH, BHYT, BHTN. Tại Bảo hiểm xã hội huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định, với quy mô 15 cán bộ viên chức và lao động hợp đồng, công tác kế toán đang đối mặt với nhiều thách thức như việc cung cấp thông tin chưa đầy đủ, phản ánh chưa kịp thời các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, sử dụng nguồn kinh phí chưa hợp lý, cũng như tồn tại sai sót, thất thoát quỹ. Nghiên cứu này nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại đơn vị trong giai đoạn 2018-2019, tập trung vào hệ thống chứng từ, sổ sách kế toán, báo cáo quyết toán tài chính và tổ chức bộ máy kế toán. Mục tiêu cụ thể là đánh giá thực trạng, chỉ ra hạn chế và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong công tác kế toán. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng công tác kế toán tại Bảo hiểm xã hội huyện Hoài Ân, góp phần ổn định và phát triển hệ thống bảo hiểm xã hội địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các đơn vị tương tự trong ngành.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là trong ngành Bảo hiểm xã hội. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của kế toán trong việc quản lý, giám sát các nguồn quỹ công, đảm bảo tính minh bạch, chính xác và hiệu quả trong sử dụng ngân sách nhà nước và các quỹ bảo hiểm xã hội.

  2. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Tập trung vào việc xây dựng bộ máy kế toán phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của đơn vị, bao gồm phân công nhiệm vụ, tổ chức chứng từ, vận dụng hệ thống tài khoản kế toán, hình thức kế toán và báo cáo tài chính.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, hình thức kế toán Nhật ký - Sổ cái, báo cáo tài chính, dự toán thu - chi, kiểm tra kế toán, và phần mềm kế toán ứng dụng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu phát sinh tại Bảo hiểm xã hội huyện Hoài Ân trong năm 2018 và 2019, các chứng từ kế toán, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Luật Kế toán 2015, Thông tư 102/2018/TT-BTC, Thông tư 107/2017/TT-BTC.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Quan sát thực tế công tác kế toán, phỏng vấn trực tiếp cán bộ kế toán và các bộ phận liên quan, khảo sát ý kiến người làm công tác kế toán.

  • Phương pháp phân tích: Tổng hợp, so sánh số liệu kế toán với quy định pháp luật và các tiêu chuẩn ngành; phân tích thực trạng tổ chức bộ máy, chứng từ, hệ thống tài khoản, báo cáo tài chính; đánh giá hiệu quả công tác kế toán qua các chỉ tiêu tài chính và quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2018-2019, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp trong năm 2020.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ cán bộ kế toán và các bộ phận nghiệp vụ tại Bảo hiểm xã hội huyện Hoài Ân, với 15 người tham gia trực tiếp vào công tác kế toán và quản lý tài chính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán còn hạn chế: Bộ phận kế toán gồm 3 người (1 kế toán trưởng, 1 kế toán viên, 1 thủ quỹ) đảm nhận toàn bộ công tác kế toán cho đơn vị với quy mô 15 cán bộ. Việc phân công nhiệm vụ chưa tối ưu, dẫn đến áp lực công việc cao và tiềm ẩn rủi ro sai sót.

  2. Ứng dụng phần mềm kế toán chưa đồng bộ: Mặc dù đã áp dụng phần mềm kế toán, nhưng hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán vẫn thực hiện theo Thông tư số 178/2012/TT-BTC, chưa cập nhật theo Thông tư 102/2018/TT-BTC. Điều này gây khó khăn trong việc phản ánh kịp thời và chính xác các nghiệp vụ kinh tế phát sinh.

  3. Chứng từ kế toán và quy trình luân chuyển còn bất cập: Việc lập, kiểm tra, ký duyệt và lưu trữ chứng từ chưa được thực hiện đồng bộ, có trường hợp chứng từ được trình ký duyệt không theo quy trình chuẩn, ảnh hưởng đến tính hợp pháp và hợp lệ của chứng từ.

  4. Báo cáo tài chính và quyết toán chưa kịp thời và đầy đủ: Báo cáo tài chính chưa phản ánh đầy đủ các chỉ tiêu dự toán và số liệu giữa các kỳ kế toán còn chênh lệch, gây khó khăn cho công tác quản lý và kiểm tra.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc tổ chức bộ máy kế toán chưa phù hợp với quy mô và yêu cầu quản lý ngày càng phức tạp của đơn vị. So với các nghiên cứu trong ngành bảo hiểm xã hội tại các địa phương khác, Bảo hiểm xã hội huyện Hoài Ân còn chậm trong việc cập nhật và áp dụng các chế độ kế toán mới, đặc biệt là phần mềm kế toán hiện đại theo chuẩn mực kế toán hành chính sự nghiệp.

Việc chưa đồng bộ trong quy trình chứng từ và báo cáo tài chính làm giảm hiệu quả kiểm soát nội bộ, tăng nguy cơ sai sót và thất thoát quỹ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ hoàn thành báo cáo tài chính đúng hạn giữa các năm 2018 và 2019, cũng như bảng tổng hợp số lượng chứng từ bị trả lại do sai sót trong cùng kỳ.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán nhằm nâng cao tính minh bạch, chính xác và hiệu quả quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Hoài Ân, góp phần thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tổ chức bộ máy kế toán: Mở rộng đội ngũ kế toán viên, phân công nhiệm vụ rõ ràng, chuyên môn hóa các phần hành kế toán nhằm giảm tải công việc và nâng cao hiệu quả kiểm soát. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng; chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Bảo hiểm xã hội huyện phối hợp với Bảo hiểm xã hội tỉnh.

  2. Cập nhật và áp dụng phần mềm kế toán theo chuẩn mực mới: Nâng cấp hoặc thay thế phần mềm kế toán hiện tại để đáp ứng đầy đủ các quy định của Thông tư 102/2018/TT-BTC, đảm bảo phản ánh kịp thời, chính xác các nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Thời gian thực hiện: 6-9 tháng; chủ thể thực hiện: Bộ phận kế toán và phòng công nghệ thông tin.

  3. Hoàn thiện quy trình lập, kiểm tra và lưu trữ chứng từ kế toán: Xây dựng quy trình chuẩn, đào tạo cán bộ kế toán và các bộ phận liên quan về quy trình chứng từ, tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm đảm bảo tính hợp pháp, hợp lệ và chính xác của chứng từ. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể thực hiện: Kế toán trưởng và Ban Giám đốc.

  4. Nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và quyết toán: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, đảm bảo báo cáo tài chính được lập đúng kỳ hạn, đầy đủ và chính xác, phục vụ công tác quản lý và ra quyết định. Thời gian thực hiện: liên tục; chủ thể thực hiện: Bộ phận kế toán và Ban Giám đốc.

  5. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn kế toán: Định kỳ tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn, cập nhật kiến thức mới cho cán bộ kế toán nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác kế toán trong ngành bảo hiểm xã hội. Thời gian thực hiện: hàng năm; chủ thể thực hiện: Bảo hiểm xã hội tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán và quản lý tài chính tại các đơn vị Bảo hiểm xã hội địa phương: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải thiện tổ chức công tác kế toán, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

  2. Lãnh đạo các cơ quan hành chính sự nghiệp: Tham khảo để xây dựng bộ máy kế toán phù hợp với đặc thù hoạt động, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý ngân sách.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về tổ chức công tác kế toán trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, giúp hiểu rõ các quy trình, phương pháp và giải pháp thực tiễn.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội và tài chính: Hỗ trợ đánh giá thực trạng và đề xuất chính sách, quy định nhằm hoàn thiện công tác kế toán trong ngành bảo hiểm xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại Bảo hiểm xã hội huyện Hoài Ân?
    Hoàn thiện công tác kế toán giúp nâng cao tính chính xác, minh bạch trong quản lý quỹ BHXH, BHYT, BHTN, giảm thiểu sai sót và thất thoát, đồng thời đáp ứng yêu cầu quản lý ngày càng phức tạp của ngành.

  2. Phần mềm kế toán hiện tại có những hạn chế gì?
    Phần mềm đang sử dụng chưa cập nhật theo Thông tư 102/2018/TT-BTC, dẫn đến việc phản ánh nghiệp vụ kinh tế chưa kịp thời, gây khó khăn trong báo cáo và kiểm soát tài chính.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm tra chứng từ kế toán?
    Cần xây dựng quy trình kiểm tra chặt chẽ, đào tạo cán bộ kế toán về quy trình chứng từ, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin để tự động hóa kiểm tra và đối chiếu số liệu.

  4. Bộ máy kế toán hiện tại có phù hợp với quy mô đơn vị không?
    Với 3 người đảm nhận toàn bộ công tác kế toán cho đơn vị 15 cán bộ, bộ máy hiện tại còn hạn chế, cần mở rộng và phân công nhiệm vụ rõ ràng để giảm tải và nâng cao hiệu quả.

  5. Giải pháp nào giúp cải thiện báo cáo tài chính tại đơn vị?
    Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ, áp dụng phần mềm kế toán hiện đại, đào tạo cán bộ kế toán và thực hiện kiểm tra, đối chiếu số liệu thường xuyên giúp nâng cao chất lượng báo cáo tài chính.

Kết luận

  • Đánh giá thực trạng công tác kế toán tại Bảo hiểm xã hội huyện Hoài Ân cho thấy nhiều tồn tại về tổ chức bộ máy, quy trình chứng từ, ứng dụng phần mềm và báo cáo tài chính.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán, bao gồm tăng cường bộ máy, cập nhật phần mềm, hoàn thiện quy trình chứng từ và nâng cao chất lượng báo cáo.
  • Việc thực hiện các giải pháp này dự kiến trong vòng 6-12 tháng, với sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban Giám đốc, bộ phận kế toán và các cơ quan cấp trên.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong công tác kế toán ngành bảo hiểm xã hội địa phương.
  • Khuyến nghị các đơn vị tương tự tham khảo để áp dụng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm hoàn thiện hơn nữa công tác kế toán trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.

Hành động tiếp theo: Ban Giám đốc Bảo hiểm xã hội huyện Hoài Ân cần xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ kế toán nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả công tác kế toán trong thời gian tới.