Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập có thu, đặc biệt là trong ngành y tế, trở thành vấn đề cấp thiết. Trung tâm Y tế huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, với quy mô 120 giường bệnh và nhiều khoa phòng chuyên môn, đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển từ năm 1998 đến 2020. Tuy nhiên, tổ chức công tác kế toán tại đây còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong chuyển đổi sang cơ chế tài chính tự chủ. Thực trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng thông tin kế toán, gây khó khăn trong quản lý tài chính và ra quyết định. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Trung tâm Y tế huyện Tuy Phước trong giai đoạn 2018-2020, nhận diện các tồn tại và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán, đáp ứng yêu cầu tự chủ tài chính và quản lý ngân sách nhà nước. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc hỗ trợ Trung tâm nâng cao năng lực quản lý tài chính, góp phần cải thiện chất lượng dịch vụ y tế và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính. Qua đó, nghiên cứu cũng đóng góp vào việc hoàn thiện lý luận và thực tiễn tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập có thu tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu, bao gồm:

  • Lý thuyết về đơn vị sự nghiệp công lập có thu: Đơn vị này do Nhà nước thành lập, hoạt động theo nguyên tắc phục vụ xã hội, không vì mục đích lợi nhuận, có nguồn thu từ dịch vụ công và ngân sách nhà nước cấp. (Luật Kế toán 2015, Nghị định 60/2021/NĐ-CP)
  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Bao gồm mô hình kế toán tập trung, phân tán và hỗn hợp, phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của đơn vị.
  • Khái niệm về hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ sách kế toán: Đảm bảo tính chính xác, trung thực và kịp thời trong ghi chép, kiểm tra và báo cáo tài chính.
  • Ảnh hưởng của cơ chế tự chủ tài chính: Tự chủ tài chính tạo điều kiện cho đơn vị linh hoạt trong tổ chức công tác kế toán, quản lý nguồn thu, chi và tài sản, đồng thời tăng trách nhiệm giải trình.

Các khái niệm chính bao gồm: tổ chức bộ máy kế toán, chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính và quản trị, kiểm tra kế toán, ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Khảo sát trực tiếp nhân sự phòng Tài chính – Kế toán Trung tâm Y tế huyện Tuy Phước, sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp và phân tích ý kiến đánh giá.
  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp các văn bản pháp luật liên quan như Luật Kế toán 2015, Nghị định 60/2021/NĐ-CP, Thông tư 107/2017/TT-BTC; các báo cáo, tài liệu nội bộ Trung tâm; các nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực kế toán đơn vị sự nghiệp công lập.
  • Phương pháp phân tích: So sánh số liệu, tổng hợp, phân tích và suy luận nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lựa chọn các cán bộ kế toán chủ chốt tại Trung tâm để khảo sát nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2018 đến 2020, phù hợp với giai đoạn chuyển đổi cơ chế tài chính và tự chủ tài chính tại Trung tâm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán còn bất cập: Trung tâm áp dụng mô hình kế toán tập trung nhưng nhân sự kế toán chịu trách nhiệm đa nhiệm, ví dụ kế toán thu – chi ngân sách đồng thời kiêm kế toán mua sắm, tài sản cố định, vật tư, tiền lương. Điều này dẫn đến quá tải và giảm hiệu quả công tác kế toán. Theo khảo sát, khoảng 70% nhân viên kế toán cho biết khối lượng công việc quá lớn ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán.

  2. Hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán chưa đồng bộ: Việc lập chứng từ còn phức tạp, thủ tục mua sắm tập trung tại Sở Y tế và Sở Tài chính gây khó khăn trong hạch toán. Khoảng 60% số chứng từ kế toán bị trễ hạn hoặc không đầy đủ thông tin, ảnh hưởng đến việc ghi sổ và báo cáo tài chính.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế: Trung tâm mới chỉ sử dụng phần mềm quản lý bệnh viện và phần mềm kế toán cơ bản, chưa có hệ thống tích hợp đầy đủ cho công tác kế toán quản trị. Chỉ khoảng 40% nghiệp vụ kế toán được xử lý qua phần mềm, phần còn lại vẫn thực hiện thủ công.

  4. Kiểm tra kế toán chưa thường xuyên và đồng bộ: Công tác kiểm tra nội bộ kế toán chưa được thực hiện định kỳ, dẫn đến một số sai sót chưa được phát hiện kịp thời. Theo báo cáo nội bộ, chỉ 30% các cuộc kiểm tra kế toán được thực hiện theo kế hoạch hàng năm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc Trung tâm chưa hoàn toàn thích ứng với cơ chế tự chủ tài chính mới, dẫn đến bộ máy kế toán chưa được tổ chức lại phù hợp với yêu cầu quản lý hiện đại. So với các nghiên cứu tại các trung tâm y tế khác trong nước, như tại tỉnh Quảng Ngãi hay thành phố Cần Thơ, tình trạng đa nhiệm kế toán và hạn chế ứng dụng công nghệ thông tin cũng là điểm chung, nhưng mức độ ảnh hưởng tại Tuy Phước cao hơn do quy mô và đặc thù địa phương.

Việc chưa chú trọng đến kế toán quản trị làm giảm khả năng cung cấp thông tin kịp thời và chính xác cho lãnh đạo trong việc ra quyết định tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố khối lượng công việc kế toán theo từng bộ phận, bảng thống kê tỷ lệ chứng từ trễ hạn và biểu đồ tiến độ ứng dụng phần mềm kế toán qua các năm.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc tổ chức lại bộ máy kế toán, hoàn thiện hệ thống chứng từ, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao công tác kiểm tra kế toán nhằm đáp ứng yêu cầu tự chủ tài chính và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trung tâm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức lại bộ máy kế toán: Phân công rõ ràng nhiệm vụ cho từng kế toán viên theo từng mảng công việc chuyên biệt (thu chi, mua sắm, tài sản cố định, tiền lương). Mục tiêu giảm tải cho nhân viên kế toán hiện tại, nâng cao hiệu quả xử lý thông tin trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp phòng Tổ chức cán bộ.

  2. Hoàn thiện hệ thống chứng từ và quy trình kế toán: Thiết kế và áp dụng hệ thống chứng từ kế toán phù hợp với đặc thù hoạt động và cơ chế tự chủ tài chính, đơn giản hóa thủ tục mua sắm, đảm bảo chứng từ đầy đủ, chính xác. Thời gian thực hiện: 9 tháng. Chủ thể: Phòng Tài chính – Kế toán phối hợp Sở Y tế.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán tích hợp với phần mềm quản lý bệnh viện, đào tạo nhân viên sử dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong công tác kế toán. Mục tiêu đạt 80% nghiệp vụ kế toán được xử lý qua phần mềm trong 1 năm. Chủ thể: Ban Giám đốc, phòng CNTT và phòng Tài chính – Kế toán.

  4. Nâng cao công tác kiểm tra kế toán: Xây dựng kế hoạch kiểm tra nội bộ định kỳ, phân công trách nhiệm rõ ràng cho từng bộ phận, tăng cường giám sát và xử lý kịp thời các sai sót. Thời gian triển khai: 6 tháng. Chủ thể: Ban Kiểm tra nội bộ và phòng Tài chính – Kế toán.

  5. Đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao nghiệp vụ kế toán, đặc biệt là kế toán quản trị và ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn trong vòng 1 năm. Chủ thể: Trung tâm phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các Trung tâm Y tế công lập: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp tổ chức công tác kế toán phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và điều hành hoạt động.

  2. Cán bộ kế toán và tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập: Cung cấp kiến thức về tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, sổ sách và ứng dụng công nghệ thông tin, giúp cải thiện chất lượng công tác kế toán.

  3. Nhà quản lý ngành y tế và tài chính công: Hỗ trợ xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập, đảm bảo tuân thủ pháp luật và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị tài chính công: Là tài liệu tham khảo thực tiễn phong phú về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu, phục vụ nghiên cứu và giảng dạy.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức bộ máy kế toán lại quan trọng đối với Trung tâm Y tế?
    Tổ chức bộ máy kế toán hợp lý giúp phân công công việc rõ ràng, giảm tải cho nhân viên, nâng cao hiệu quả xử lý thông tin và đảm bảo tính chính xác, kịp thời của báo cáo tài chính, từ đó hỗ trợ quản lý và ra quyết định hiệu quả.

  2. Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến công tác kế toán?
    Cơ chế tự chủ tài chính yêu cầu đơn vị phải tự quản lý nguồn thu, chi và tài sản, do đó công tác kế toán phải linh hoạt, chính xác và kịp thời để đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính độc lập và minh bạch.

  3. Làm thế nào để nâng cao ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán?
    Đầu tư phần mềm kế toán tích hợp, đào tạo nhân viên sử dụng công nghệ, xây dựng hệ thống mã hóa và bảo mật thông tin, đồng thời tổ chức quy trình nhập liệu và kiểm tra dữ liệu chặt chẽ.

  4. Các khó khăn thường gặp khi hoàn thiện hệ thống chứng từ kế toán là gì?
    Khó khăn gồm thủ tục phức tạp, chứng từ không đầy đủ hoặc trễ hạn, sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bộ phận, và hạn chế trong việc thiết kế chứng từ phù hợp với đặc thù hoạt động và cơ chế tự chủ.

  5. Kiểm tra kế toán nội bộ có vai trò như thế nào?
    Kiểm tra kế toán nội bộ giúp phát hiện và xử lý kịp thời sai sót, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật, nâng cao tính chính xác và minh bạch của thông tin kế toán, góp phần tăng cường quản lý tài chính và hiệu quả hoạt động.

Kết luận

  • Tổ chức công tác kế toán tại Trung tâm Y tế huyện Tuy Phước còn nhiều hạn chế về bộ máy, chứng từ, ứng dụng công nghệ và kiểm tra kế toán.
  • Cơ chế tự chủ tài chính đặt ra yêu cầu cao hơn về tính linh hoạt, chính xác và kịp thời của công tác kế toán.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy, hệ thống chứng từ, ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao kiểm tra kế toán.
  • Việc triển khai các giải pháp này dự kiến trong vòng 6-12 tháng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và chất lượng dịch vụ y tế tại Trung tâm.
  • Khuyến nghị các đơn vị sự nghiệp công lập khác tham khảo để áp dụng phù hợp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng trong các lĩnh vực và địa bàn khác.

Hành động tiếp theo: Ban Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Tuy Phước nên thành lập tổ công tác triển khai các giải pháp, phối hợp với các cơ quan quản lý ngành và đào tạo nhân sự kế toán để thực hiện hiệu quả kế hoạch hoàn thiện công tác kế toán.