Tổng quan nghiên cứu

Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đóng vai trò quan trọng trong nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN), chiếm khoảng 20% tổng thu NSNN tại Việt Nam. Trong bối cảnh kinh tế phát triển, doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) chiếm hơn 90% tổng số doanh nghiệp tại thành phố Huế, đóng góp thiết yếu vào sự phát triển kinh tế địa phương và nguồn thu thuế. Tuy nhiên, công tác quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Chi cục Thuế thành phố Huế còn nhiều thách thức do đặc điểm quy mô nhỏ, vốn hạn chế, trình độ quản lý và ý thức tuân thủ pháp luật thuế chưa cao. Giai đoạn nghiên cứu từ 2016 đến 2018 cho thấy số lượng DNVVN đăng ký kê khai thuế có xu hướng tăng nhẹ, trong đó ngành thương mại và dịch vụ chiếm tỷ trọng lớn, nhưng vẫn tồn tại tình trạng trốn thuế, gian lận thuế và nợ thuế kéo dài.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Chi cục Thuế thành phố Huế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, chống thất thu và tăng cường tuân thủ pháp luật thuế. Nghiên cứu tập trung phân tích các khía cạnh như tổ chức bộ máy, quy trình quản lý thuế, công tác thanh tra, kiểm tra, quản lý nợ thuế và hỗ trợ người nộp thuế. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc góp phần nâng cao nguồn thu NSNN, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và hoàn thiện chính sách quản lý thuế đối với DNVVN tại Huế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Nhấn mạnh vai trò của thuế trong việc đảm bảo nguồn thu NSNN, điều tiết kinh tế vĩ mô và thúc đẩy công bằng xã hội. Thuế thu nhập doanh nghiệp là sắc thuế trực thu, đánh vào thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp, phản ánh hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  • Mô hình quản lý thuế theo chức năng: Tổ chức bộ máy quản lý thuế theo chức năng chuyên môn và đối tượng nộp thuế, bao gồm các khâu đăng ký, kê khai, nộp thuế, thanh tra, kiểm tra, quản lý nợ và hỗ trợ người nộp thuế.

  • Khái niệm doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN): DNVVN được phân loại theo quy mô vốn và số lao động, có đặc điểm tổ chức linh hoạt, vốn đầu tư hạn chế, trình độ quản lý và công nghệ còn yếu kém, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và tạo việc làm.

Các khái niệm chính bao gồm: thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập chịu thuế, quản lý thuế, doanh nghiệp vừa và nhỏ, và hiệu quả quản lý thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo hoạt động và kết quả thu NSNN của Chi cục Thuế thành phố Huế giai đoạn 2016-2018, các văn bản pháp luật về thuế, tài liệu nghiệp vụ của Tổng cục Thuế, cùng các nghiên cứu khoa học liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp tổng hợp, thống kê mô tả, phân tích so sánh và đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế. Phân tích số liệu thu ngân sách theo từng sắc thuế, số lượng doanh nghiệp đăng ký kê khai, tình hình nợ thuế và hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ DNVVN đang hoạt động và quản lý tại Chi cục Thuế thành phố Huế, với hơn 2.300 doanh nghiệp, trong đó DNVVN chiếm hơn 90%. Việc lựa chọn phương pháp phân tích dựa trên tính đại diện và tính khả thi của dữ liệu thu thập được.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu và thực trạng trong giai đoạn 2016-2018, đồng thời khảo sát, đánh giá các quy trình và tổ chức bộ máy quản lý thuế hiện hành tại Chi cục Thuế thành phố Huế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng DNVVN và cơ cấu ngành nghề: Giai đoạn 2016-2018, số lượng DNVVN đăng ký kê khai thuế tại Huế dao động quanh khoảng 2.369 doanh nghiệp, trong đó ngành thương mại và dịch vụ chiếm hơn 60%. Năm 2018, số doanh nghiệp trong ngành sản xuất tăng 16,1% so với năm trước, cho thấy sự đa dạng hóa hoạt động kinh doanh.

  2. Kết quả thu ngân sách: Tổng thu NSNN tại Chi cục Thuế thành phố Huế tăng từ 767,842 tỷ đồng năm 2017 lên 803,730 tỷ đồng năm 2018, đạt 106,46% dự toán giao. Thuế thu nhập doanh nghiệp chiếm tỷ trọng khoảng 35.675 triệu đồng năm 2016, tuy nhiên có xu hướng giảm nhẹ trong các năm tiếp theo do khó khăn trong quản lý và tình trạng nợ thuế.

  3. Tình hình nợ thuế và thất thu: Tình trạng nợ thuế của DNVVN còn cao, gây ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN. Công tác quản lý nợ và cưỡng chế thuế tại Chi cục Thuế chưa đạt hiệu quả tối ưu, với nhiều trường hợp nợ kéo dài và khó thu hồi.

  4. Cơ cấu tổ chức và nhân lực: Đội ngũ cán bộ công chức Chi cục Thuế thành phố Huế có sự biến động về số lượng, với 156 cán bộ năm 2018, trong đó tỷ lệ cán bộ nữ chiếm gần 46%. Việc bố trí, đào tạo và luân chuyển cán bộ được thực hiện nhằm nâng cao năng lực quản lý thuế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Chi cục Thuế thành phố Huế đã đạt được những kết quả tích cực như tăng trưởng nguồn thu và đa dạng hóa ngành nghề kinh doanh. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn do đặc điểm của DNVVN như quy mô nhỏ, vốn hạn chế, trình độ quản lý và ý thức tuân thủ pháp luật thuế chưa cao.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng nợ thuế và thất thu thuế là thách thức chung đối với công tác quản lý thuế DNVVN. Việc ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường thanh tra, kiểm tra được xem là các giải pháp hiệu quả để nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Các biểu đồ thể hiện xu hướng tăng trưởng số lượng doanh nghiệp, kết quả thu ngân sách và tỷ lệ nợ thuế sẽ minh họa rõ nét hơn về thực trạng và hiệu quả quản lý thuế tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế: Triển khai hệ thống khai thuế và nộp thuế điện tử đồng bộ, nâng cao năng lực xử lý dữ liệu và phân tích rủi ro để phát hiện kịp thời các hành vi gian lận, trốn thuế. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Chi cục Thuế phối hợp với Tổng cục Thuế.

  2. Cải cách thủ tục hành chính thuế: Rút gọn quy trình đăng ký, kê khai và nộp thuế, áp dụng cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” để giảm thiểu thời gian và chi phí cho người nộp thuế. Mục tiêu giảm thời gian kê khai thuế xuống dưới 120 giờ/năm/doanh nghiệp trong vòng 1 năm, do Chi cục Thuế chủ trì.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và quản lý nợ thuế: Xây dựng kế hoạch thanh tra theo phân tích rủi ro, tập trung vào các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm. Áp dụng các biện pháp cưỡng chế nợ thuế hiệu quả, phối hợp với các cơ quan liên quan để thu hồi nợ. Thực hiện liên tục, đánh giá hiệu quả hàng năm, do Chi cục Thuế và các cơ quan chức năng thực hiện.

  4. Nâng cao năng lực và đào tạo cán bộ quản lý thuế: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thuế, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và kỹ năng giao tiếp hỗ trợ người nộp thuế. Đào tạo định kỳ hàng năm, do Chi cục Thuế phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  5. Tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Tăng cường công tác tuyên truyền chính sách thuế, hướng dẫn thủ tục kê khai, nộp thuế cho DNVVN, đặc biệt là các doanh nghiệp mới thành lập và có quy mô nhỏ. Xây dựng các kênh hỗ trợ trực tuyến và trực tiếp, đảm bảo người nộp thuế tiếp cận thông tin nhanh chóng, chính xác. Thực hiện liên tục, do Chi cục Thuế và các tổ chức liên quan phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế địa phương: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp vừa và nhỏ, giúp cải tiến quy trình nghiệp vụ và tổ chức bộ máy.

  2. Các nhà hoạch định chính sách thuế: Thông tin về thực trạng và các giải pháp quản lý thuế tại địa phương giúp xây dựng chính sách thuế phù hợp, thúc đẩy phát triển DNVVN và tăng cường nguồn thu NSNN.

  3. Doanh nghiệp vừa và nhỏ: Hiểu rõ hơn về các quy định pháp luật thuế, quyền lợi và nghĩa vụ trong quản lý thuế, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và tận dụng các chính sách ưu đãi thuế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng, Quản lý Nhà nước: Tài liệu tham khảo quý giá về quản lý thuế, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng quản lý thuế tại địa phương, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và học thuật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp vừa và nhỏ lại khó khăn hơn so với doanh nghiệp lớn?
    Doanh nghiệp vừa và nhỏ thường có quy mô nhỏ, vốn hạn chế, trình độ quản lý và công nghệ thấp, ý thức tuân thủ pháp luật thuế chưa cao, dẫn đến khó khăn trong việc kê khai, nộp thuế và dễ phát sinh các hành vi gian lận, trốn thuế.

  2. Các biện pháp nào giúp giảm thiểu tình trạng nợ thuế của doanh nghiệp vừa và nhỏ?
    Tăng cường thanh tra, kiểm tra theo phân tích rủi ro, áp dụng biện pháp cưỡng chế nợ thuế hiệu quả, cải cách thủ tục hành chính, hỗ trợ người nộp thuế và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế là các biện pháp thiết thực.

  3. Làm thế nào để doanh nghiệp vừa và nhỏ nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế?
    Thông qua công tác tuyên truyền, hỗ trợ, đào tạo về chính sách thuế, đơn giản hóa thủ tục kê khai, nộp thuế và xây dựng môi trường quản lý thuế minh bạch, công bằng, doanh nghiệp sẽ nâng cao nhận thức và tự giác thực hiện nghĩa vụ thuế.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò như thế nào trong quản lý thuế?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình kê khai, nộp thuế, xử lý dữ liệu nhanh chóng, phân tích rủi ro chính xác, giảm thiểu sai sót và gian lận, đồng thời tạo thuận lợi cho người nộp thuế và nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

  5. Chi cục Thuế thành phố Huế đã đạt được những kết quả gì trong công tác quản lý thuế giai đoạn 2016-2018?
    Chi cục Thuế đã hoàn thành vượt mức dự toán thu NSNN, tăng trưởng nguồn thu thuế, đa dạng hóa ngành nghề kinh doanh của DNVVN, đồng thời triển khai các giải pháp cải cách hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

Kết luận

  • Thuế thu nhập doanh nghiệp vừa và nhỏ là nguồn thu quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu NSNN tại thành phố Huế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.
  • Thực trạng quản lý thuế tại Chi cục Thuế thành phố Huế còn nhiều khó khăn do đặc điểm của DNVVN và hạn chế trong tổ chức bộ máy, quy trình quản lý.
  • Nghiên cứu đã chỉ ra các vấn đề về số lượng doanh nghiệp, kết quả thu ngân sách, tình trạng nợ thuế và hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường thanh tra kiểm tra, nâng cao năng lực cán bộ và hỗ trợ người nộp thuế.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu để hoàn thiện công tác quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Huế và các địa phương khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần phát triển kinh tế bền vững và đảm bảo nguồn thu ngân sách ổn định cho địa phương.