Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, công tác quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN) và điều tiết kinh tế vĩ mô. Tại huyện Thanh Trì, Hà Nội, sự phát triển nhanh chóng của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DN NQD) đặt ra nhiều thách thức trong quản lý thuế TNDN, đặc biệt trong giai đoạn 2017-2020. Tổng thu ngân sách của huyện tăng từ khoảng 104 tỷ đồng năm 2017 lên gần 793 tỷ đồng năm 2020, trong đó thuế TNDN chiếm tỷ trọng lớn, khoảng 30% tổng thu nội địa. Tuy nhiên, tốc độ tăng thuế TNDN còn thấp, chỉ đạt từ 3,21% đến 7,33% qua các năm, phản ánh những khó khăn trong công tác quản lý và thu thuế. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý thuế TNDN đối với các DN NQD tại Chi cục Thuế huyện Thanh Trì, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả thu thuế, đảm bảo thu đúng, thu đủ, góp phần phát triển kinh tế địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý thuế TNDN của các DN ngoài quốc doanh trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2017-2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ cơ quan thuế địa phương nâng cao năng lực quản lý, đồng thời giúp các DN hiểu rõ và tuân thủ pháp luật thuế, góp phần ổn định nguồn thu NSNN và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thuế và kinh tế vĩ mô, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Quản lý thuế được hiểu là hoạt động tổ chức, điều hành và giám sát của cơ quan thuế nhằm đảm bảo người nộp thuế thực hiện đúng nghĩa vụ theo quy định pháp luật. Quản lý thuế TNDN có đặc thù là thuế trực thu, phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, đòi hỏi sự phối hợp giữa các cơ quan và áp dụng các biện pháp hành chính, tuyên truyền, khuyến khích.

  • Lý thuyết hiệu quả kinh tế và xã hội: Hiệu quả quản lý thuế được đánh giá qua hiệu quả kinh tế (tỷ lệ thuế thu được so với chi phí quản lý) và hiệu quả xã hội (tính công khai, minh bạch, công bằng trong quản lý thuế).

  • Mô hình quản lý thuế theo chức năng: Bao gồm các chức năng lập kế hoạch thu, đăng ký thuế, kê khai, nộp thuế, thanh tra, kiểm tra, xử lý nợ thuế và cưỡng chế thuế.

Các khái niệm chính bao gồm: thuế thu nhập doanh nghiệp, doanh nghiệp ngoài quốc doanh, quản lý thuế, hiệu quả quản lý thuế, nợ thuế, cưỡng chế thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để phân tích thực tiễn quản lý thuế TNDN tại Chi cục Thuế huyện Thanh Trì giai đoạn 2017-2020. Phương pháp nghiên cứu bao gồm:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Số liệu thu ngân sách, số lượng doanh nghiệp, kết quả thanh tra, kiểm tra, nợ thuế từ báo cáo của Chi cục Thuế huyện Thanh Trì và các văn bản pháp luật liên quan.

  • Phân tích thống kê và tổng hợp: Sử dụng các chỉ tiêu định lượng như tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế, tỷ lệ nợ thuế, tốc độ tăng thuế TNDN để đánh giá thực trạng.

  • So sánh và đối chiếu: So sánh kết quả thu thuế qua các năm, so sánh với các địa phương khác như Chi cục Thuế huyện Gia Lâm để rút ra bài học kinh nghiệm.

  • Khảo sát thực tế và phỏng vấn: Thu thập ý kiến từ cán bộ thuế và doanh nghiệp nhằm đánh giá hiệu quả công tác tuyên truyền, hỗ trợ và quản lý thuế.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn huyện Thanh Trì trong giai đoạn 2017-2020, với hơn 3.800 doanh nghiệp đang hoạt động. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ đối tượng nghiên cứu nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2020, phù hợp với dữ liệu thu thập và bối cảnh kinh tế xã hội địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng doanh nghiệp và nguồn thu thuế TNDN: Số lượng doanh nghiệp ngoài quốc doanh tăng từ 419 năm 2017 lên 3.831 năm 2020, tương ứng với tổng thu ngân sách tăng từ khoảng 104 tỷ đồng lên gần 793 tỷ đồng. Thuế TNDN chiếm tỷ trọng khoảng 30% tổng thu nội địa, với số thu tăng từ 30,203 triệu đồng năm 2017 lên 260 triệu đồng năm 2020.

  2. Hiệu quả thực hiện dự toán thuế TNDN: Tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế TNDN luôn vượt mức 100%, cụ thể năm 2017 đạt 117,9%, năm 2020 đạt 123,4%. Điều này cho thấy công tác lập và thực hiện dự toán thuế có sự chủ động và nỗ lực của cơ quan thuế.

  3. Tình hình nợ thuế và cưỡng chế thuế còn nhiều khó khăn: Nợ thuế có khả năng thu tăng mạnh, từ 9.067 triệu đồng năm 2017 lên mức cao hơn trong các năm tiếp theo, trong đó nợ khó thu cũng tăng khoảng 13,2% năm 2020 so với năm 2019. Các biện pháp cưỡng chế thuế như phong tỏa tài khoản, kê biên tài sản gặp nhiều vướng mắc do DN cố tình né tránh hoặc thủ tục phức tạp.

  4. Công tác tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế được đẩy mạnh nhưng chưa đều: Số buổi tuyên truyền, tập huấn và tài liệu hỗ trợ tăng qua các năm, năm 2020 tổ chức 18 lớp tập huấn cho hơn 3.700 doanh nghiệp. Tuy nhiên, hoạt động tuyên truyền chủ yếu tập trung vào các tháng đầu năm, chưa thường xuyên và liên tục.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự phát triển nhanh chóng của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại Thanh Trì đã tạo ra nguồn thu thuế TNDN quan trọng, góp phần nâng cao nguồn thu NSNN. Việc hoàn thành vượt dự toán thuế TNDN phản ánh sự nỗ lực của Chi cục Thuế trong công tác quản lý và thu thuế. Tuy nhiên, tốc độ tăng thuế còn thấp do đặc điểm kinh tế địa phương chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ, vốn hạn chế, công nghệ sản xuất chưa hiện đại, dẫn đến lợi nhuận thấp và khó khăn trong việc tăng thuế.

Tình trạng nợ thuế tăng cao và khó thu hồi cho thấy các biện pháp cưỡng chế hiện nay chưa đủ mạnh và hiệu quả, đồng thời còn tồn tại các hạn chế về chính sách và năng lực cán bộ thuế. So với một số địa phương như huyện Gia Lâm, Thanh Trì cần học hỏi kinh nghiệm trong việc ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường thanh tra, kiểm tra.

Công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế dù được chú trọng nhưng chưa đạt tính liên tục và toàn diện, ảnh hưởng đến nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật thuế của doanh nghiệp. Việc đa dạng hóa hình thức tuyên truyền và tăng cường đối thoại sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng doanh nghiệp, biểu đồ tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế qua các năm, bảng phân loại nợ thuế và biểu đồ số buổi tuyên truyền, tập huấn để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế

    • Mục tiêu: Nâng cao hiệu quả quản lý thông tin người nộp thuế, giảm sai sót và tăng cường kiểm soát rủi ro.
    • Thời gian: Triển khai trong 1-2 năm tới.
    • Chủ thể: Chi cục Thuế huyện Thanh Trì phối hợp với Tổng cục Thuế.

  2. Cải cách thủ tục hành chính thuế theo hướng đơn giản, minh bạch

    • Mục tiêu: Rút ngắn thời gian kê khai, nộp thuế, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, tăng tỷ lệ tuân thủ.
    • Thời gian: Thực hiện ngay và hoàn thiện trong 1 năm.
    • Chủ thể: Cơ quan thuế phối hợp với các sở, ngành liên quan.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nợ thuế

    • Mục tiêu: Phát hiện kịp thời các hành vi gian lận, trốn thuế, giảm tỷ lệ nợ thuế khó thu.
    • Thời gian: Thường xuyên, ưu tiên các doanh nghiệp có rủi ro cao.
    • Chủ thể: Đội kiểm tra thuế, phối hợp với các cơ quan chức năng.

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức người nộp thuế

    • Mục tiêu: Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế, giảm vi phạm và sai sót trong kê khai.
    • Thời gian: Tổ chức liên tục hàng năm, đặc biệt trước các kỳ quyết toán thuế.
    • Chủ thể: Đội tuyên truyền - hỗ trợ người nộp thuế.

  5. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thuế

    • Mục tiêu: Đào tạo chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp để đáp ứng yêu cầu quản lý thuế hiện đại.
    • Thời gian: Lập kế hoạch đào tạo định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế, phối hợp với các cơ sở đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế địa phương

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp quản lý thuế TNDN, áp dụng cải tiến quy trình quản lý phù hợp.

  2. Doanh nghiệp ngoài quốc doanh, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ

    • Lợi ích: Nắm bắt chính sách thuế, quy trình kê khai, nộp thuế, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế, tránh vi phạm.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước về thuế

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn để điều chỉnh chính sách thuế, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

  4. Các nhà nghiên cứu, học viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn về quản lý thuế doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp ngoài quốc doanh có điểm gì đặc biệt?
    Quản lý thuế TNDN ngoài quốc doanh phức tạp do đa dạng loại hình doanh nghiệp, quy mô nhỏ, ý thức chấp hành pháp luật chưa cao và nhiều thủ đoạn trốn thuế tinh vi. Cơ quan thuế cần kết hợp biện pháp hành chính, tuyên truyền và kiểm tra để quản lý hiệu quả.

  2. Tại sao tỷ lệ nợ thuế TNDN tại Thanh Trì còn cao?
    Nguyên nhân gồm năng lực cán bộ thuế hạn chế, thủ tục cưỡng chế phức tạp, doanh nghiệp cố tình chây ỳ, và hệ thống thông tin chưa đồng bộ. Ví dụ, việc phong tỏa tài khoản gặp khó khăn do doanh nghiệp không cung cấp thông tin đầy đủ.

  3. Công tác tuyên truyền thuế được thực hiện như thế nào?
    Chi cục Thuế tổ chức đa dạng hình thức như phát sóng truyền thanh, tập huấn, phát tài liệu, đối thoại doanh nghiệp. Năm 2020 có 18 lớp tập huấn cho hơn 3.700 doanh nghiệp, giúp nâng cao nhận thức và hỗ trợ kê khai thuế chính xác.

  4. Làm thế nào để cải thiện hiệu quả lập dự toán thuế?
    Cần áp dụng phương pháp phân tích dự báo dựa trên dữ liệu kinh tế xã hội, số lượng doanh nghiệp, chính sách thuế mới, thay vì chỉ dựa vào số liệu năm trước. Việc này giúp dự toán sát thực tế, tránh sai lệch và chủ động trong điều hành thu ngân sách.

  5. Các biện pháp cưỡng chế thuế hiện nay có hiệu quả không?
    Các biện pháp như phong tỏa tài khoản, kê biên tài sản, thu hồi giấy phép có hiệu quả nhưng còn nhiều hạn chế do thủ tục phức tạp, doanh nghiệp né tránh, và thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan. Cần hoàn thiện chính sách và tăng cường năng lực thực thi.

Kết luận

  • Quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại Chi cục Thuế huyện Thanh Trì có vai trò quan trọng trong đảm bảo nguồn thu NSNN và phát triển kinh tế địa phương.
  • Số lượng doanh nghiệp và tổng thuế TNDN tăng nhanh, tuy nhiên tốc độ tăng thuế còn thấp và tỷ lệ nợ thuế cao gây khó khăn cho công tác quản lý.
  • Công tác lập dự toán thuế và thực hiện dự toán đạt kết quả tích cực nhưng còn tồn tại sai lệch do phương pháp thủ công.
  • Các biện pháp quản lý, thanh tra, kiểm tra và cưỡng chế thuế cần được nâng cao hiệu quả, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý thuế TNDN, góp phần nâng cao hiệu quả thu ngân sách và hỗ trợ phát triển doanh nghiệp bền vững.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng quản lý thuế.

Call to action: Các cơ quan thuế địa phương và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ, nâng cao nhận thức và năng lực quản lý để thực hiện hiệu quả nghĩa vụ thuế, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.