Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, đầu tư xây dựng cơ bản đóng vai trò chiến lược nhằm hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ và hiện đại. Tại thành phố Bắc Kạn, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Từ năm 2017 đến 2019, Ban Quản lý dự án Đầu tư và Xây dựng (Ban QLDA ĐT&XD) thành phố Bắc Kạn đã quản lý nhiều dự án với tổng mức đầu tư hàng trăm tỷ đồng, góp phần nâng cao chất lượng công trình và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy công tác quản lý dự án còn tồn tại nhiều hạn chế như tiến độ thi công kéo dài, chất lượng công trình chưa đồng đều, công tác giải phóng mặt bằng gặp khó khăn, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA ĐT&XD thành phố Bắc Kạn trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư công trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước do Ban QLDA ĐT&XD thành phố làm đại diện chủ đầu tư, với số liệu sơ cấp thu thập từ khảo sát cán bộ, lãnh đạo và nhà thầu liên quan trong khoảng thời gian tháng 5-6/2020. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Bắc Kạn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án là quá trình lập kế hoạch, điều phối nguồn lực và giám sát nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Chu trình quản lý dự án gồm ba giai đoạn chính: lập kế hoạch, điều phối thực hiện và giám sát.

  • Mô hình chu trình quản lý dự án: Bao gồm các bước lập kế hoạch mục tiêu, dự tính nguồn lực, xây dựng kế hoạch, giám sát tiến độ, đo lường kết quả và điều chỉnh kế hoạch nhằm đảm bảo hiệu quả dự án.

  • Khái niệm dự án đầu tư xây dựng: Theo Luật Xây dựng, dự án đầu tư xây dựng là tập hợp các đề xuất sử dụng vốn để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo công trình nhằm phát triển và nâng cao chất lượng công trình trong thời gian và chi phí xác định.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự án đầu tư xây dựng, quản lý dự án, vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước, tiến độ thi công, chất lượng công trình, lựa chọn nhà thầu, giải phóng mặt bằng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:

    • Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tổng kết, báo cáo vốn, kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2017-2019 của Ban QLDA ĐT&XD thành phố Bắc Kạn.
    • Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp 20 cán bộ, lãnh đạo, nhà thầu và các phòng ban liên quan trong tháng 5-6/2020.

  • Phương pháp chọn mẫu:
    Lựa chọn mẫu phi xác suất theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, tập trung vào các đối tượng có liên quan trực tiếp và am hiểu về công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA ĐT&XD thành phố.

  • Phương pháp phân tích:

    • Thống kê mô tả để phân tích thực trạng công tác quản lý dự án, bao gồm phân bổ vốn, tiến độ, chất lượng, lựa chọn nhà thầu.
    • Phân tích tỷ lệ phần trăm để đánh giá hiệu quả công tác quản lý dự án.
    • So sánh số liệu theo thời gian và giữa các dự án để nhận diện tồn tại, hạn chế.
    • Sử dụng thang đo Likert 5 điểm để thu thập ý kiến đánh giá của các đối tượng khảo sát về các khía cạnh quản lý dự án.

  • Timeline nghiên cứu:
    Nghiên cứu sử dụng số liệu giai đoạn 2017-2019 làm cơ sở phân tích thực trạng, khảo sát sơ cấp tháng 5-6/2020, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý dự án đầu tư xây dựng:

    • Trong giai đoạn 2017-2019, Ban QLDA ĐT&XD thành phố Bắc Kạn quản lý khoảng 40 dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước với tổng mức đầu tư trên 300 tỷ đồng.
    • Tỷ lệ giải ngân vốn trung bình hàng năm đạt khoảng 85%, tuy nhiên tiến độ thi công nhiều dự án bị chậm từ 10-20% so với kế hoạch.
    • Công tác lập dự án, thẩm định và phê duyệt dự án được thực hiện đúng quy trình, nhưng còn tồn tại sai sót trong hồ sơ thiết kế và dự toán với tỷ lệ khoảng 15%.
    • Lựa chọn nhà thầu tuân thủ quy định đấu thầu, nhưng năng lực nhà thầu tư vấn và thi công còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ dự án.

  2. Quản lý chất lượng và tiến độ thi công:

    • Khoảng 70% dự án được giám sát chặt chẽ về chất lượng, tuy nhiên vẫn có 20% công trình gặp phải các sai sót kỹ thuật cần khắc phục.
    • Tiến độ thi công bị ảnh hưởng chủ yếu do công tác giải phóng mặt bằng chậm, chiếm khoảng 30% nguyên nhân kéo dài thời gian dự án.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án:

    • Nhân tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý dự án, chất lượng nhà thầu, sự phối hợp giữa các bên được đánh giá ở mức khá (trung bình 3,2 trên thang Likert 5).
    • Nhân tố khách quan như điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và chính sách pháp luật có tác động lớn đến hiệu quả quản lý dự án.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA ĐT&XD thành phố Bắc Kạn đã đạt được những kết quả tích cực trong việc đảm bảo chất lượng công trình và sử dụng hiệu quả nguồn vốn ngân sách. Tuy nhiên, tiến độ thi công bị kéo dài do công tác giải phóng mặt bằng còn nhiều khó khăn, tương tự như các dự án lớn tại Hà Nội và Cao Bằng, nơi cũng gặp phải tình trạng chậm bàn giao mặt bằng từ 4 đến 8 tháng. Ngoài ra, năng lực nhà thầu tư vấn và thi công còn hạn chế, dẫn đến sai sót trong thiết kế và thi công, ảnh hưởng đến chất lượng công trình.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, các tồn tại tại Bắc Kạn tương đồng với các địa phương khác như Hà Nội và Cao Bằng, đặc biệt là về công tác giải phóng mặt bằng và năng lực quản lý dự án. Việc áp dụng các quy định pháp luật về quản lý dự án và đấu thầu đã góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả, nhưng vẫn cần hoàn thiện hơn về mặt tổ chức và năng lực cán bộ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ giải ngân vốn hàng năm, bảng đánh giá chất lượng dự án theo từng năm và biểu đồ phân tích nguyên nhân chậm tiến độ để minh họa rõ hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực và trình độ cán bộ quản lý dự án

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ thuật xây dựng và pháp luật đầu tư cho cán bộ Ban QLDA ĐT&XD.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2023.
    • Chủ thể thực hiện: Ban QLDA phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu.

  2. Cải thiện công tác lựa chọn nhà thầu tư vấn và thi công

    • Áp dụng tiêu chí đánh giá năng lực nhà thầu chặt chẽ hơn, ưu tiên nhà thầu có kinh nghiệm và uy tín.
    • Thời gian thực hiện: ngay trong các gói thầu từ 2021 trở đi.
    • Chủ thể thực hiện: Ban QLDA, các cơ quan quản lý đầu tư.

  3. Đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng

    • Tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương và các bên liên quan để tháo gỡ vướng mắc, vận động người dân bàn giao mặt bằng đúng tiến độ.
    • Thời gian thực hiện: 2020-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban QLDA, UBND thành phố, các phòng ban liên quan.

  4. Nâng cao chất lượng công tác khảo sát, thiết kế và giám sát thi công

    • Tăng cường kiểm tra, nghiệm thu các bước khảo sát, thiết kế; áp dụng công nghệ thông tin trong giám sát thi công.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban QLDA, các đơn vị tư vấn, nhà thầu giám sát.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát cộng đồng

    • Thực hiện thanh tra định kỳ, giám sát cộng đồng nhằm phát hiện sớm sai phạm, nâng cao tính minh bạch.
    • Thời gian thực hiện: liên tục trong giai đoạn 2020-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban QLDA, các cơ quan thanh tra, HĐND thành phố.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng

    • Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các giải pháp thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý dự án.

  2. Lãnh đạo UBND thành phố và các phòng ban liên quan

    • Làm cơ sở tham khảo để xây dựng chính sách, chỉ đạo điều hành công tác đầu tư xây dựng hiệu quả hơn.

  3. Nhà thầu tư vấn và thi công xây dựng

    • Hiểu rõ các yêu cầu quản lý, nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn kỹ thuật và tiến độ.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng

    • Tài liệu tham khảo bổ ích về thực trạng và giải pháp quản lý dự án đầu tư xây dựng tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Bắc Kạn hiện nay có những khó khăn gì?
    Khó khăn chính là tiến độ thi công bị kéo dài do công tác giải phóng mặt bằng chậm, năng lực nhà thầu tư vấn và thi công còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ dự án.

  2. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng?
    Cần nâng cao năng lực cán bộ quản lý, cải thiện quy trình lựa chọn nhà thầu, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng và tăng cường giám sát chất lượng thi công.

  3. Vai trò của công tác giám sát trong quản lý dự án là gì?
    Giám sát giúp kiểm tra tiến độ, chất lượng thi công, phát hiện sớm sai sót để kịp thời xử lý, đảm bảo dự án hoàn thành đúng yêu cầu kỹ thuật và tiến độ.

  4. Tại sao công tác giải phóng mặt bằng lại ảnh hưởng lớn đến tiến độ dự án?
    Vì mặt bằng thi công là điều kiện tiên quyết để triển khai xây dựng, nếu chậm bàn giao sẽ làm gián đoạn thi công, kéo dài thời gian hoàn thành dự án.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu?
    Các giải pháp được đề xuất thực hiện trong giai đoạn 2020-2025, nhằm hoàn thiện công tác quản lý dự án và nâng cao hiệu quả đầu tư công tại Bắc Kạn.

Kết luận

  • Công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA ĐT&XD thành phố Bắc Kạn đã đạt được nhiều kết quả tích cực về chất lượng công trình và sử dụng vốn.
  • Tiến độ thi công bị ảnh hưởng chủ yếu bởi công tác giải phóng mặt bằng và năng lực nhà thầu còn hạn chế.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện lựa chọn nhà thầu, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng và tăng cường giám sát thi công.
  • Các giải pháp được kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công giai đoạn 2020-2025 tại Bắc Kạn.
  • Đề nghị các cơ quan chức năng và Ban QLDA ĐT&XD thành phố triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp để phát huy tối đa hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích tham khảo và áp dụng các kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại địa phương.