I. Tổng Quan Quản Lý Chi Ngân Sách Nhà Nước Huyện Đông Sơn
Quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đòi hỏi Nhà nước sử dụng hiệu quả các công cụ tài chính, đặc biệt là chính sách chi NSNN. Điều này giúp khắc phục khuyết tật của cơ chế thị trường và quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia. NSNN là khâu tài chính quan trọng nhất, giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính, quyết định sự phát triển kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, NSNN là công cụ điều tiết vĩ mô quan trọng để đảm bảo hiệu quả, công bằng và ổn định. Nhà nước sử dụng NSNN để tạo hành lang phát triển kinh tế - xã hội, duy trì bộ máy quản lý, giữ vững an ninh quốc phòng, xây dựng cơ sở hạ tầng và giải quyết các vấn đề dân sinh. Trong bối cảnh nhu cầu chi ngày càng tăng, quản lý hiệu quả các khoản chi là rất quan trọng.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của chi NSNN
Chi NSNN là việc phân phối và sử dụng quỹ ngân sách Nhà nước để thực hiện chức năng của Nhà nước theo nguyên tắc nhất định. Quá trình này bao gồm cấp phát kinh phí và trực tiếp chi dùng. Đặc điểm của chi NSNN là gắn chặt với nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội, không hoàn trả trực tiếp, liên quan đến nhiều đối tượng và được thực hiện trong phạm vi rộng lớn. Tính hiệu quả của các khoản chi cần được xem xét ở tầm vĩ mô, đánh giá dựa trên tác động đến các hoạt động kinh tế - xã hội trong thời gian dài.
1.2. Vai trò của chi NSNN trong phát triển kinh tế xã hội
Chi NSNN đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực kinh tế, góp phần điều chỉnh cơ cấu kinh tế phát triển theo định hướng Nhà nước. Thông qua các khoản chi gián tiếp, đặc biệt là xây dựng cơ sở hạ tầng, chi NSNN góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế. Đồng thời, chi NSNN còn góp phần thực hiện các chính sách xã hội, thúc đẩy sự phát triển của văn hóa, giáo dục, y tế. Quá trình chi NSNN cần được nghiên cứu đầy đủ và phải có sự thống nhất giữa chính sách và biện pháp thực hiện.
II. Thách Thức Quản Lý Chi Ngân Sách Huyện Đông Sơn Hiện Nay
Trong hệ thống NSNN, ngân sách cấp huyện có vai trò cung cấp phương tiện vật chất cho sự tồn tại và hoạt động của chính quyền huyện và cấp chính quyền cơ sở. Đồng thời, nó là công cụ để chính quyền cấp huyện thực hiện quản lý toàn diện các hoạt động kinh tế - xã hội trên địa bàn. Tuy nhiên, do là cấp ngân sách trung gian, ngân sách cấp huyện chưa thể hiện đầy đủ vai trò đối với phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Thực tế tại huyện Đông Sơn, công tác quản lý chi ngân sách còn nhiều bất cập, tỉnh phải trợ cấp cân đối, làm cho vấn đề tăng cường quản lý chi ngân sách trở nên cấp bách.
2.1. Thực trạng quản lý chi ngân sách huyện Đông Sơn
Thực tế tại huyện Đông Sơn tỉnh Thanh Hóa, công tác quản lý chi ngân sách huyện đã đạt được những kết quả khả quan. Bên cạnh đó công tác chi ngân sách huyện còn nhiều bất cập, tỉnh phải trợ cấp cân đối thì vấn đề tăng cường quản lý chi ngân sách huyện càng trở nên cấp bách. Điều này đòi hỏi cần có một ngân sách cấp huyện đủ mạnh và phù hợp là một đòi hỏi thiết thực, là một mục tiêu phấn đấu đối với cấp huyện.
2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến chi NSNN cấp huyện
Nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn đến chi NSNN. Các khoản chi NSNN sẽ tăng lên khi đất nước rơi vào khủng hoảng kinh tế cần sự trợ giúp của chính phủ để kích thích sự tăng trưởng và ổn định nền kinh tế. Khả năng tích tụ và tích lũy của nền kinh tế cũng ảnh hưởng đến mức chi của ngân sách. Ngoài ra, các yếu tố tự nhiên như hạn hán, động đất, dịch bệnh cũng có thể làm tăng chi NSNN để trợ cấp cho những gia đình gặp khó khăn và khắc phục hậu quả.
III. Cách Hoàn Thiện Quy Trình Lập Dự Toán Chi Ngân Sách
Lập dự toán chi NSNN là một khâu quan trọng trong quản lý chi ngân sách. Các dự án đầu tư từ NSNN chỉ được ghi vốn kế hoạch khi đủ các điều kiện theo quy định hiện hành của Nhà nước về quản lý đầu tư và xây dựng. Trong thời gian lập dự toán ngân sách hàng năm, căn cứ vào tiến độ và mục tiêu của dự án, chủ đầu tư lập kế hoạch vốn đầu tư của dự án gửi cơ quan quản lý cấp trên để tổng hợp vào dự toán ngân sách theo quy định của luật NSNN.
3.1. Quy trình lập dự toán chi đầu tư phát triển
Sau khi dự toán NSNN được Quốc hội quyết định, trên cơ sở đề nghị của Bộ Kế hoạch - Đầu tư, Bộ tài chính, Thủ tướng Chính phủ giao UBND Tỉnh, Thành phố trực thuộc trung ương lập phương án phân bổ vốn đầu tư thuộc địa phương quản lý trình thường trực HĐND cùng cấp quyết định. Thực hiện nghị quyết của HĐND, UBND phân bổ và quyết định giao kế hoạch vốn đầu tư cho từng dự án đã đủ điều kiện đầu tư thuộc phạm vi quản lý đảm bảo ngành kinh tế.
3.2. Phân bổ vốn đầu tư cho các dự án cấp huyện
Đối với cấp huyện thì phòng Tài chính - Kế hoạch chủ trì, phối hợp với các cơ quan của huyện tham mưu cho UBND cấp huyện phân bổ vốn đầu tư cho từng dự án huyện quản lý. Sau khi phân bổ UBND huyện gửi kế hoạch vốn đầu tư cho Sở Tài chính. Thông báo kế hoạch thanh toán vốn đầu tư XDCB hàng năm. Đối với các dự án do huyện quản lý, sở Tài chính hoặc phòng Tài chính - Kế hoạch huyện thông báo kế hoạch thanh toán vốn đầu tư cho KBNN cùng cấp để làm căn cứ thanh toán vốn cho các dự án đồng thời gửi cho các ngành để theo dõi quản lý.
IV. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Kiểm Soát Chi Ngân Sách
Quản lý chi NSNN là quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước trên cơ sở sử dụng hệ thống chính sách, pháp luật. Chi NSNN mới thực hiện ở khâu phân bổ ngân sách còn hiệu quả sử dụng ngân sách như thế nào thì phải thông qua các biện pháp quản lý. Rõ ràng quản lý chi NSNN sẽ quyết định hiệu quả sử dụng vốn ngân sách.
4.1. Tăng cường kiểm tra giám sát các khoản chi
Quản lý chi NSNN là quá trình thực hiện có hệ thống các biện pháp phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và thực hiện các chức năng của Nhà nước. Thực chất, quản lý chi NSNN là quá trình sử dụng các nguồn vốn chi tiêu của Nhà nước từ khâu lập kế hoạch đến khâu sử dụng ngân sách đó nhằm đảm bảo quá trình chi tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với yêu cầu của thực tế đang đặt ra theo đúng chính sách chế độ của Nhà nước phục vụ các mục tiêu kinh tế xã hội.
4.2. Phân cấp quản lý chi ngân sách hợp lý
Vấn đề quan trọng trong quản lý chi NSNN là việc tổ chức quản lý giám sát các khoản chi sao cho tiết kiệm và có hiệu quả cao, muốn vậy cần phải quan tâm các mặt sau: Quản lý chi phải gắn chặt với việc bố trí các khoản chi làm cơ sở cho việc quản lý xây dựng quy chế kiểm tra, kiểm soát. Bảo đảm yêu cầu tiết kiệm và hiệu quả trong việc bố trí và quản lý các khoản chi tiêu ngân sách Nhà nước.
V. Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Quản Lý Chi Ngân Sách
Nguyên tắc công khai minh bạch được thực hiện trong suốt chi trình ngân sách. Nhà nước là cơ quan công quyền, sử dụng các nguồn lực của nhân dân thực hiện các mục tiêu đề ra. Đây là nguyên tắc yêu cầu về trách nhiệm của các đơn vị, cá nhân trong quá trình quản lý chi ngân sách, bao gồm: Quy trách nhiệm việc giải trình các về các hoạt động chi ngân sách, chịu trách nhiệm về các quyết định chi ngân sách của mình.
5.1. Số hóa quy trình quản lý ngân sách
Thực hiện nguyên tắc quản lý này sẽ đảm bảo tính bình đẳng, công bằng, đảm bảo có hiệu quả, hạn chế những tiêu cực và những rủi ro, nhất là rủi ro có tính chất chủ quan khi quyết định các khoản chi tiêu. Một ngân sách tốt là một ngân sách phản ánh lợi ích của các tầng lớp, các bộ phận, các cộng đồng người trong các chính sách, các hoạt động thu, chi ngân sách.
5.2. Xây dựng hệ thống báo cáo tài chính trực tuyến
Sự tham gia của xã hội, công chúng được thực hiện trong suốt chu trình ngân sách, từ lập dự toán, chấp hành đến quyết toán ngân sách, thể hiện nguyên tắc dân chủ trong quản lý ngân sách. Sự tham gia của người dân sẽ làm cho ngân sách minh bạch hơn, các thông tin ngân sách trung thực, chính xác hơn.
VI. Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Chi Ngân Sách Huyện Đông Sơn
Phân cấp quản lý NSNN là việc xử lý các mối quan hệ giữa các cấp chính quyền Nhà nước từ trung ương đến địa phương trong hoạt động của NSNN, từ đó cho phép hình thành một cơ chế phân chia ranh giới quyền lực về quản lý NSNN giữa các cấp chính quyền. Vì vậy, nội dung phân cấp quản lý chi NSNN về cơ bản gồm 3 nội dung chủ yếu sau: Một là, phân cấp ban hành chế độ, chính sách, tiêu chuẩn, định mức.
6.1. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả chi tiêu công
Trong quản lý chi NSNN, chế độ, chính sách, tiêu chuẩn, định mức có vai trò và vị trí hết sức quan trọng. Đó không chỉ là một trong những căn cứ quan trọng để xây dựng dự toán, phân bổ ngân sách và kiểm tra chi tiêu, mà còn là một trong những tiêu chuẩn đánh giá chất lượng quản lý và điều hành ngân sách của các cấp chính quyền.
6.2. So sánh với các huyện khác trong tỉnh Thanh Hóa
Thông qua việc phân cấp nhằm làm rõ vấn đề cơ quan Nhà nước nào có thẩm quyền ban hành ra các chế độ, chính sách, định mức, tiêu chuẩn, phạm vi, mức độ của mỗi cấp chính quyền. Cơ sở pháp lý này được xây dựng dựa trên hiến pháp hoặc các đạo luật tổ chức hành chính, từ đó định ra hành lang pháp lý cho việc chuyển giao các thẩm quyền gắn với các trách nhiệm tương ứng với quyền lực đã được phân cấp, đảm bảo tính ổn định, tính pháp lý, không gây sự rối loạn trong quản lý NSNN.
