Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa, việc triển khai các dự án đầu tư hạ tầng như khu công nghiệp, khu công nghệ cao, hệ thống giao thông, y tế, giáo dục ngày càng gia tăng. Theo ước tính, công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) chiếm vai trò then chốt trong việc đảm bảo tiến độ và hiệu quả của các dự án này. Tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, Trung tâm Phát triển Quỹ đất là đơn vị chủ chốt thực hiện công tác bồi thường, GPMB cho nhiều dự án quan trọng như Nhà máy điện mặt trời Mỹ Hiệp, cụm công nghiệp Diểm Tiêu. Tuy nhiên, thực trạng kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng tại đây còn nhiều hạn chế, dẫn đến việc chi trả chậm trễ, không đồng bộ, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ dự án và đời sống người dân.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Phù Mỹ, đánh giá ưu nhược điểm và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát nội bộ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng tại Trung tâm trong giai đoạn gần đây, với dữ liệu thu thập thực tế tại địa phương.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, đảm bảo tiến độ và chất lượng các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội tại Bình Định, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân bị thu hồi đất. Các chỉ số như tỷ lệ chi trả đúng hạn, mức độ tuân thủ quy trình kiểm soát nội bộ và mức độ hài lòng của người dân được kỳ vọng cải thiện rõ rệt sau khi áp dụng các giải pháp đề xuất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai mô hình kiểm soát nội bộ tiêu biểu là COSO (Committee of Sponsoring Organizations) và hướng dẫn của INTOSAI (Tổ chức quốc tế các cơ quan kiểm toán tối cao). COSO định nghĩa kiểm soát nội bộ (KSNB) là một quá trình do Ban quản trị, Ban giám đốc và các cá nhân trong đơn vị thiết kế và thực hiện nhằm đảm bảo đạt được các mục tiêu về hiệu quả hoạt động, độ tin cậy báo cáo tài chính và tuân thủ pháp luật. Mô hình COSO gồm 5 thành phần chính: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát.

INTOSAI tập trung vào kiểm soát nội bộ trong khu vực công, nhấn mạnh vai trò của môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và truyền thông, cùng công tác giám sát nhằm bảo vệ tài sản công và đảm bảo hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: chi giải phóng mặt bằng, dự toán kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư, quy trình kiểm soát nội bộ chi ngân sách nhà nước, và các yếu tố ảnh hưởng đến môi trường kiểm soát như triết lý quản lý, cơ cấu tổ chức, chính sách nhân sự.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp nghiên cứu lý thuyết và khảo sát thực tiễn tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Phù Mỹ. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu chi giải phóng mặt bằng, báo cáo kiểm soát nội bộ, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Đất đai 2013, Thông tư 74/2015/TT-BTC, Quyết định 1776/QĐ-UBND tỉnh Bình Định.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh, đối chiếu thực trạng với chuẩn mực COSO và INTOSAI, đồng thời sử dụng phương pháp suy luận để đánh giá nguyên nhân và đề xuất giải pháp. Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ cán bộ công chức liên quan đến công tác chi giải phóng mặt bằng tại Trung tâm, với hơn 50 phiếu khảo sát và phỏng vấn sâu.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong khoảng 12 tháng, từ thu thập số liệu, phân tích thực trạng, đến đề xuất và hoàn thiện giải pháp kiểm soát nội bộ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát còn yếu kém: Khoảng 65% cán bộ công chức đánh giá môi trường kiểm soát tại Trung tâm chưa tạo được sự đồng thuận và kỷ luật cao, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát nội bộ. Cơ cấu tổ chức chưa phân công rõ ràng trách nhiệm, dẫn đến chồng chéo và thiếu minh bạch.

  2. Đánh giá rủi ro chưa toàn diện: Chỉ khoảng 40% các rủi ro liên quan đến chi giải phóng mặt bằng được nhận diện và đánh giá đầy đủ. Việc thiếu cập nhật thường xuyên các rủi ro mới làm tăng nguy cơ sai phạm và thất thoát ngân sách.

  3. Hoạt động kiểm soát chưa đồng bộ: Các thủ tục ủy quyền, phê duyệt và kiểm tra chi trả chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến 30% trường hợp chi trả chậm hoặc sai quy trình. Kiểm soát tiếp cận tài sản và sổ sách còn lỏng lẻo, dễ phát sinh gian lận.

  4. Thông tin và truyền thông chưa hiệu quả: Hệ thống thông tin kế toán và truyền thông nội bộ chưa đảm bảo tính kịp thời và chính xác, gây khó khăn trong việc theo dõi tiến độ chi trả và xử lý vướng mắc. Khoảng 55% cán bộ cho biết chưa nhận được đầy đủ thông tin liên quan đến quy trình chi giải phóng mặt bằng.

  5. Giám sát chưa thường xuyên: Công tác giám sát định kỳ và giám sát thường xuyên chưa được thực hiện đầy đủ, dẫn đến việc phát hiện sai phạm chậm trễ, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát nội bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của kiểm soát nội bộ trong khu vực công, đặc biệt là trong lĩnh vực chi giải phóng mặt bằng. So với các nghiên cứu trong ngành kế toán công tại các huyện khác, tỷ lệ chi trả chậm và sai quy trình tại Phù Mỹ cao hơn khoảng 15%, phản ánh sự cần thiết phải cải thiện môi trường kiểm soát và quy trình nghiệp vụ.

Việc thiếu đồng bộ trong hoạt động kiểm soát và truyền thông thông tin làm giảm khả năng phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, từ đó ảnh hưởng đến tiến độ dự án và quyền lợi người dân. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ chi trả đúng hạn và mức độ hài lòng của người dân trước và sau khi áp dụng giải pháp kiểm soát nội bộ sẽ minh họa rõ nét hiệu quả của các biện pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng môi trường kiểm soát nội bộ vững chắc, đánh giá rủi ro toàn diện, đồng bộ hóa hoạt động kiểm soát, nâng cao chất lượng thông tin và tăng cường giám sát nhằm đảm bảo hiệu quả chi giải phóng mặt bằng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và củng cố môi trường kiểm soát: Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức cho cán bộ công chức về vai trò và trách nhiệm trong kiểm soát nội bộ. Rà soát, điều chỉnh cơ cấu tổ chức để phân công rõ ràng, minh bạch quyền hạn và trách nhiệm. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban lãnh đạo Trung tâm phối hợp với Sở Nội vụ.

  2. Hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro: Thiết lập hệ thống đánh giá rủi ro định kỳ, cập nhật các rủi ro mới phát sinh trong quá trình chi giải phóng mặt bằng. Áp dụng công cụ phân tích định lượng để ưu tiên xử lý rủi ro trọng yếu. Thời gian: 4 tháng; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện phối hợp Trung tâm.

  3. Đồng bộ hóa hoạt động kiểm soát: Xây dựng quy trình ủy quyền, phê duyệt, kiểm tra chi trả chặt chẽ, có tài liệu hóa và giám sát thực hiện nghiêm túc. Áp dụng công nghệ thông tin để quản lý chứng từ, sổ sách và kiểm soát tiếp cận tài sản. Thời gian: 8 tháng; Chủ thể: Trung tâm Phát triển Quỹ đất.

  4. Nâng cao hiệu quả thông tin và truyền thông: Phát triển hệ thống thông tin kế toán tích hợp, đảm bảo tính chính xác, kịp thời và bảo mật. Tăng cường truyền thông nội bộ, tổ chức các buổi họp định kỳ để cập nhật tiến độ và giải quyết vướng mắc. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Trung tâm phối hợp Phòng Tài chính.

  5. Tăng cường công tác giám sát: Thiết lập kế hoạch giám sát thường xuyên và định kỳ, kết hợp kiểm toán nội bộ để phát hiện sớm sai phạm. Báo cáo kết quả giám sát định kỳ lên cấp trên để có biện pháp xử lý kịp thời. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban Giám đốc Trung tâm và các cơ quan quản lý cấp huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công tại các Trung tâm phát triển quỹ đất: Giúp nâng cao năng lực kiểm soát nội bộ, hoàn thiện quy trình chi giải phóng mặt bằng, đảm bảo tuân thủ pháp luật và hiệu quả sử dụng ngân sách.

  2. Lãnh đạo UBND cấp huyện và các phòng ban liên quan: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, giám sát và điều phối công tác bồi thường, GPMB, góp phần thúc đẩy tiến độ các dự án đầu tư.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực kế toán công và quản lý nhà nước: Tham khảo mô hình kiểm soát nội bộ áp dụng trong khu vực công, đặc biệt trong lĩnh vực chi ngân sách và giải phóng mặt bằng.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành kế toán, quản lý công: Là tài liệu tham khảo thực tiễn quý giá về ứng dụng lý thuyết kiểm soát nội bộ trong quản lý tài chính công và các dự án phát triển kinh tế - xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng là gì?
    Kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng là hệ thống các chính sách, thủ tục và hoạt động nhằm đảm bảo việc chi trả bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được thực hiện đúng quy định, hiệu quả và minh bạch, góp phần bảo vệ tài sản nhà nước và quyền lợi người dân.

  2. Tại sao kiểm soát nội bộ lại quan trọng trong công tác giải phóng mặt bằng?
    Kiểm soát nội bộ giúp ngăn ngừa sai phạm, gian lận, đảm bảo chi trả kịp thời, đúng đối tượng, từ đó thúc đẩy tiến độ dự án và giảm thiểu tranh chấp, khiếu kiện liên quan đến đất đai.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát nội bộ?
    Bao gồm môi trường kiểm soát (văn hóa tổ chức, chính sách nhân sự), đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát (ủy quyền, phân nhiệm), hệ thống thông tin và truyền thông, cùng công tác giám sát thường xuyên và định kỳ.

  4. Làm thế nào để đánh giá rủi ro trong chi giải phóng mặt bằng?
    Đánh giá rủi ro bao gồm nhận diện các yếu tố có thể gây tổn thất, phân tích mức độ ảnh hưởng và khả năng xảy ra, từ đó xác định biện pháp kiểm soát phù hợp nhằm giảm thiểu rủi ro ở mức chấp nhận được.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Phù Mỹ?
    Các giải pháp gồm củng cố môi trường kiểm soát, hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro, đồng bộ hóa hoạt động kiểm soát, nâng cao hệ thống thông tin và truyền thông, cùng tăng cường công tác giám sát định kỳ và thường xuyên.

Kết luận

  • Kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng là yếu tố then chốt đảm bảo tiến độ và hiệu quả các dự án đầu tư tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định.
  • Thực trạng kiểm soát nội bộ hiện còn nhiều hạn chế về môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin truyền thông và giám sát.
  • Luận văn đã đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, góp phần nâng cao hiệu quả chi giải phóng mặt bằng.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp trong vòng 6-8 tháng, đồng thời xây dựng kế hoạch giám sát và đánh giá hiệu quả định kỳ.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, Trung tâm Phát triển Quỹ đất và các bên liên quan phối hợp chặt chẽ để thực hiện các khuyến nghị, đảm bảo quyền lợi người dân và thành công của các dự án phát triển kinh tế - xã hội.