I. Tổng Quan Hệ Thống Kiểm Soát Nội Bộ BHXH Quy Nhơn
Kiểm soát luôn là yếu tố then chốt trong mọi quy trình quản trị. Các nhà quản lý luôn chú trọng xây dựng và duy trì các hoạt động kiểm soát để đạt mục tiêu tổ chức. Cùng với sự phát triển của thực tiễn quản lý, khái niệm kiểm soát nội bộ đã hình thành và phát triển thành hệ thống lý luận về kiểm soát trong tổ chức, quản lý. Nó không chỉ phục vụ cho công việc của kiểm toán viên mà còn liên quan mật thiết đến vấn đề quản trị doanh nghiệp. Để thực hiện tốt chức năng của mình, các nhà quản trị đã sử dụng công cụ chủ yếu là KSNB. Hình thức ban đầu của KSNB là kiểm soát tiền và bắt đầu bằng cuộc cách mạng công nghiệp. Thuật ngữ Kiểm soát nội bộ bắt đầu từ giai đoạn này. Năm 1929, Thuật ngữ Kiểm soát nội bộ được đề cập chính thức trong một công bố của Cục Dự trữ Liên ban Hoa Kỳ (Federal Reserve Bulletin) - tiền thân của chuẩn mực kiểm toán Hoa Kỳ, và được định nghĩa là một công cụ để bảo vệ tiền và các tài sản khác đồng thời thúc đẩy nâng cao hiệu quả hoạt động, và đây là một cơ sở để phục vụ cho việc lấy mẫu thử nghiệm của kiểm toán viên.
1.1. Lịch Sử Hình Thành và Phát Triển KSNB BHXH
Năm 1936, Hiệp hội kế toán viên công chứng Hoa kỳ (AICPA - American Institute of Certified Public Accountants) đã định nghĩa “Kiểm soát nội bộ là các biện pháp và cách thức được chấp nhận và được thực hiện trong một tổ chức để bảo vệ tiền và các tài sản khác, cũng như kiểm tra sự chính xác trong ghi chép của sổ sách”. Từ thập niên 1940, các tổ chức kế toán công và kiểm toán nội bộ Hoa Kỳ đã xuất bản một loạt các báo cáo, hướng dẫn và tiêu chuẩn về tìm hiểu KSNB. Tuy nhiên trên thực tế, vào năm 1949, Hiệp hội kế toán viên công chứng Hoa Kỳ (AICPA) đã công bố công trình nghiên cứu đầu tiên về KSNB với nhan đề “Kiểm soát nội bộ, các nhân tố cấu thành và tầm quan trọng đối với việc quản trị doanh nghiệp và đối với kiểm toán viên độc lập”. Trong báo cáo này, AICPA đã định nghĩa “Kiểm soát nội bộ là cơ cấu tổ chức và các biện pháp, cách thức liên quan được chấp nhận và thực hiện trong một tổ chức để bảo vệ tài sản, kiểm tra sự chính xác và đáng tin cậy của số liệu kế toán, thúc đẩy hoạt động có hiệu quả, khuyến khích sự tuân thủ các chính sách của người quản lý”.
1.2. Vai Trò của KSNB trong Quản Lý Quỹ BHXH Quy Nhơn
Để thực hiện tốt chức năng của mình, các nhà quản trị đã sử dụng công cụ chủ yếu là KSNB. Hình thức ban đầu của KSNB là kiểm soát tiền và bắt đầu bằng cuộc cách mạng công nghiệp. Thuật ngữ Kiểm soát nội bộ bắt đầu từ giai đoạn này. Năm 1929, Thuật ngữ Kiểm soát nội bộ được đề cập chính thức trong một công bố của Cục Dự trữ Liên ban Hoa Kỳ (Federal Reserve Bulletin) - tiền thân của chuẩn mực kiểm toán Hoa Kỳ, và được định nghĩa là một công cụ để bảo vệ tiền và các tài sản khác đồng thời thúc đẩy nâng cao hiệu quả hoạt động, và đây là một cơ sở để phục vụ cho việc lấy mẫu thử nghiệm của kiểm toán viên.
II. Thách Thức và Rủi Ro trong Thu Chi BHXH Tại Quy Nhơn
Năm 1958, Ủy ban thủ tục kiểm toán (CAP - Committee on Auditing Procedure) trực thuộc AICPA ban hành báo cáo về thủ tục kiểm toán SAP 29 (SAP - Statement on Auditing Procedure) về “Phạm vi xem xét KSNB của kiểm toán viên độc lập” trong đó lần đầu tiên phân biệt kiểm soát nội bộ về quản lý và kiểm soát nội bộ về kế toán. Năm 1962, CAP tiếp tục ban hành Báo cáo về thủ tục kiểm toán 33 (SAP 33) nhằm làm rõ khái niệm về kiểm soát kế toán và kiểm soát quản lý. Năm 1972, CAP tiếp tục ban hành Báo cáo về thủ tục kiểm toán 54 (SAP 54) “Tìm hiểu và đánh giá kiểm soát nội bộ”, trong đó đưa ra bốn thủ tục kiểm soát kế toán, đó là đảm bảo nghiệp vụ chỉ được thực hiện khi đã được phê chuẩn, ghi nhận đúng đắn mọi nghiệp vụ để lập báo cáo, hạn chế sự tiếp cận tài sản và kiểm kê.
2.1. Các Hành Vi Vi Phạm và Chế Tài Xử Phạt BHXH Quy Nhơn
Đặc biệt vào năm 1977, khái niệm KSNB xuất hiện trong một văn bản luật - Luật về chống hối lộ nước ngoài - trong đó nhấn mạnh vai trò của KSNB nhằm ngăn ngừa những khoản thanh toán bất hợp pháp. Các b...
2.2. Rủi Ro Tiềm Ẩn Trong Hoạt Động Tài Chính BHXH Quy Nhơn
Năm 1973, AICPA ban hành Chuẩn mực kiểm toán 1 (SAS - Statement on Auditing Standard) duyệt xét lại SAP 54 và đưa ra các định nghĩa về kiểm soát quản lý và kiểm soát kế toán. Các định nghĩa đã khẳng định sự quan tâm của nghề nghiệp kiểm toán đối với các bộ phận (yếu tố) cấu thành KSNB.
2.3. Gian Lận và Sai Sót Trong Quy Trình Thu Chi BHXH
Năm 1958, Ủy ban thủ tục kiểm toán (CAP - Committee on Auditing Procedure) trực thuộc AICPA ban hành báo cáo về thủ tục kiểm toán SAP 29 (SAP - Statement on Auditing Procedure) về “Phạm vi xem xét KSNB của kiểm toán viên độc lập” trong đó lần đầu tiên phân biệt kiểm soát nội bộ về quản lý và kiểm soát nội bộ về kế toán.
III. Phương Pháp Hoàn Thiện Kiểm Soát Nội Bộ BHXH Quy Nhơn
Cũng như các doanh nghiệp, các đơn vị sản xuất kinh doanh điều kiện đầu tiên mà các nhà quản lý luôn quan tâm đến là kiểm soát nội bộ (KSNB) thì hệ thống ngành Bảo hiểm xã hội nói chung và cơ quan Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn nói riêng - là đơn vị sự nghiệp hoạt động trong hệ thống chính sách pháp lý của Việt Nam thì việc nghiên cứu để xây dựng một hệ thống kiểm soát nội bộ là việc làm còn mới và ít được đề cập. Một trong những hoạt động quan trọng của ngành Bảo hiểm xã hội là hoạt động thu và chi bảo hiểm xã hội. Vì thế đòi hỏi cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ là một trong những yêu cầu quan trọng nhất nhằm ngăn ngừa, phát hiện các sai phạm và yếu kém, giảm thiểu tổn thất, nâng cao hiệu quả nhằm giúp tổ chức đạt được mục tiêu đề ra.
3.1. Xây Dựng Quy Trình Kiểm Toán Nội Bộ BHXH Hiệu Quả
Từ những lý do trên đòi hỏi Bảo hiểm xã hội Việt Nam nói chung và Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn nói riêng phải có một hệ thống kiểm soát nội bộ hữu hiệu, hoạt động thực sự có hiệu quả. Do vậy việc nghiên cứu lý thuyết hiện đại về kiểm soát nội bộ để hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn là hết sức cần thiết.
3.2. Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Trong KSNB BHXH
Cũng như các doanh nghiệp, các đơn vị sản xuất kinh doanh điều kiện đầu tiên mà các nhà quản lý luôn quan tâm đến là kiểm soát nội bộ (KSNB) thì hệ thống ngành Bảo hiểm xã hội nói chung và cơ quan Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn nói riêng - là đơn vị sự nghiệp hoạt động trong hệ thống chính sách pháp lý của Việt Nam thì việc nghiên cứu để xây dựng một hệ thống kiểm soát nội bộ là việc làm còn mới và ít được đề cập.
3.3. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Kiểm Soát BHXH Quy Nhơn
Một trong những hoạt động quan trọng của ngành Bảo hiểm xã hội là hoạt động thu và chi bảo hiểm xã hội. Vì thế đòi hỏi cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ là một trong những yêu cầu quan trọng nhất nhằm ngăn ngừa, phát hiện các sai phạm và yếu kém, giảm thiểu tổn thất, nâng cao hiệu quả nhằm giúp tổ chức đạt được mục tiêu đề ra.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn KSNB và Đánh Giá Hiệu Quả Tại Quy Nhơn
Đã có nhiều công trình nghiên cứu của các cán bộ lãnh đạo, quản lý, các chuyên gia trong và ngoài ngành, từ đề tài cấp bộ, luận văn tiến sĩ, luận văn thạc sĩ nghiên cứu về các vấn đề về BHXH, BHYT. Điển hình là các đề tài nghiên cứu sau: - “Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội và các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác thu bảo hiểm xã hội”, do TS. Nguyễn Văn Châu, cố Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam làm chủ nhiệm đề tài, bảo vệ năm 1996. Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm quản lý thu BHXH của một số nước trên thế giới và tổng kết hoạt động thực tiễn của quản lý thu BHXH ở Việt Nam trước năm 1995 và đến năm 1996, tác giả đã làm rõ thực trạng hoạt động BHXH đặc biệt là công tác thu BHXH trong thời gian qua, nhằm phân tích khả năng thu BHXH để bù đắp các chế độ BHXH, thay thế dần nguồn chi lấy từ ngân sách Nhà nước, đồng thời đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu ở Việt Nam.
4.1. Phân Tích Hoạt Động Thu Chi BHXH Thực Tế Tại TP Quy Nhơn
- “Cơ sở khoa học hoàn thiện quy trình quản lý thu bảo hiểm xã hội”, do TS. Dương Xuân Triệu, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu khoa học Bảo hiểm xã hội Việt Nam làm chủ nhiệm đề tài, bảo vệ năm 1999. Trên cơ sở nghiên cứu 05 mô hình quản lý thu BHXH ở các nước trong khu vực và trên thế giới, tác giả đã làm rõ một số khái niệm xung quanh vấn đề thu BHXH, thực trạng quản lý thu BHXH, đồng thời đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình quản lý thu, phù hợp với từng loại đối tượng ở Việt Nam.
4.2. Đánh Giá Hiệu Quả KSNB Đối Với Hoạt Động BHXH Quy Nhơn
- “Hoàn thiện quản lý thu bảo hiểm xã hội khu vực ngoài quốc doanh ở Việt Nam”, đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Trần Quốc Túy, Ban Tuyên truyền - Bảo hiểm xã hội Việt Nam, bảo vệ năm 2000. Đề tài nghiên cứu quá trình tổ chức thực hiện thu BHXH khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh từ năm 1995 đến năm 2000, làm rõ thêm cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu trong khu vực này; thực trạng và giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình quản lý thu BHXH khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh ở Việt Nam.
V. Giải Pháp Hoàn Thiện KSNB Trong Hoạt Động BHXH Quy Nhơn
Đề tài “Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hoạt động thu - chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn” tác giả đi sâu vào việc nghiên cứu lĩnh vực KSNB đối với hoạt động thu - chi bảo hiểm xã hội (BHXH, BHYT, BHTN). Phân tích thực trạng và các nhân tố tác động đến hệ thống kiểm soát nội bộ. Và trên cơ sở khoa học và thực tiễn, đề tài sẽ đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hoạt động thu - chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn.
5.1. Kiến Nghị Đối Với Nhà Nước Về Chính Sách BHXH
Mục tiêu nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về KSNB ở các đơn vị sự nghiệp nói chung, về Bảo hiểm xã hội và hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hoạt động thu - chi bảo hiểm xã hội trong ngành Bảo hiểm xã hội ở Việt Nam.
5.2. Giải Pháp Cho Cơ Quan BHXH và Đơn Vị Sử Dụng Lao Động
Phân tích, đánh giá thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hoạt động thu - chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn.
5.3. Nâng Cao Nhận Thức Cho Người Lao Động Về BHXH
Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hoạt động thu - chi bảo hiểm xã hội nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tại Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn.
VI. Kết Luận và Tương Lai Kiểm Soát Nội Bộ BHXH Quy Nhơn
Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về hệ thống kiểm soát nội bộ tại Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn, trong đó quan tâm đến hai hoạt động chính là thu và chi BHXH (BHXH, BHYT, BHTN) Phạm vi nghiên cứu: Đề tài đi sâu nghiên cứu về hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hoạt động thu - chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội thành phố Quy Nhơn.
6.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu Về KSNB BHXH
Luận văn vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, tiếp cận một cách có hệ thống để phân tích rõ thực trạng và nghiên cứu cách giải quyết vấn đề.
6.2. Hướng Phát Triển KSNB BHXH Trong Tương Lai
Luận văn thực hiện dựa trên phương pháp thu thập tài liệu, phân tích, tổng hợp, so sánh, sử dụng các câu hỏi khảo sát đối với những người liên quan như: Giám đốc, các Phó Giám đốc, các cán bộ thu, kế toán, chế độ, cấp sổ thẻ, tiếp nhận hồ sơ, giám định,…
