Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Thanh Hóa hiện có 4 nhà máy sản xuất xi măng với tổng công suất thiết kế đạt khoảng 16,61 triệu tấn/năm. Năm 2018, các nhà máy này sản xuất hơn 9 triệu tấn xi măng, đạt doanh thu trên 12.000 tỷ đồng, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động trực tiếp và gián tiếp. Tuy nhiên, hoạt động sản xuất xi măng cũng gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường và chất lượng cuộc sống của người lao động cũng như cư dân xung quanh, như ô nhiễm khói bụi và tiếng ồn. Do đó, phát triển bền vững trở thành yêu cầu cấp thiết đối với ngành xi măng nói chung và Công ty xi măng Nghi Sơn nói riêng.

Luận văn tập trung nghiên cứu hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ (HTKSNB) tại Công ty xi măng Nghi Sơn theo định hướng phát triển bền vững trong giai đoạn 2018-2020. Mục tiêu chính là đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả HTKSNB nhằm đảm bảo sự phát triển kinh tế hài hòa với bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị, giảm thiểu rủi ro và đáp ứng các tiêu chuẩn quản lý quốc tế, từ đó tăng cường sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn sử dụng khung lý thuyết về hệ thống kiểm soát nội bộ theo mô hình COSO, bao gồm năm thành phần chính: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và truyền thông, giám sát. Các khái niệm chính được làm rõ gồm:

  • Môi trường kiểm soát: Nền tảng văn hóa và đạo đức của tổ chức, ảnh hưởng đến ý thức kiểm soát của toàn bộ thành viên.
  • Đánh giá rủi ro: Nhận diện và phân tích các rủi ro kinh tế, xã hội và môi trường có thể ảnh hưởng đến mục tiêu doanh nghiệp.
  • Hoạt động kiểm soát: Các chính sách, thủ tục nhằm ngăn ngừa và phát hiện sai phạm, bảo vệ tài sản và đảm bảo hiệu quả hoạt động.
  • Hệ thống thông tin và truyền thông: Cung cấp thông tin chính xác, kịp thời phục vụ quản lý và ra quyết định.
  • Giám sát: Đánh giá liên tục và định kỳ để đảm bảo hệ thống kiểm soát nội bộ vận hành hiệu quả.

Ngoài ra, luận văn cũng dựa trên các chuẩn mực kế toán và kiểm toán Việt Nam, đặc biệt là Chuẩn mực kiểm toán số 315 và Luật Kế toán số 88/2015/QH13, để làm rõ các yêu cầu pháp lý liên quan đến HTKSNB.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp bao gồm các báo cáo, quy chế, văn bản pháp luật liên quan đến hoạt động của Công ty xi măng Nghi Sơn và ngành xi măng. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bằng phiếu điều tra với 112 phiếu phát ra, thu về 94 phiếu, trong đó 80 phiếu hợp lệ, đại diện cho khoảng 13% tổng số lao động của công ty (612 người). Cỡ mẫu được xác định theo công thức Slovin với sai số 10%.

Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, so sánh, đối chiếu các dữ liệu thu thập được để đánh giá thực trạng HTKSNB và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong giai đoạn 2018-2020, tập trung tại Công ty xi măng Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát có nền tảng đạo đức vững chắc: 81,25% người lao động biết rõ về các quy định về tính trung thực và đạo đức trong công ty, 87,5% nhận thức được mục tiêu phát triển bền vững của doanh nghiệp, và 75% hiểu rõ các hành vi được chấp nhận và không được chấp nhận liên quan đến đạo đức nghề nghiệp.

  2. Đánh giá rủi ro môi trường được ưu tiên hàng đầu: Công ty đang khai thác nguyên liệu tại mỏ Hoàng Mai (Nghệ An) với ảnh hưởng đáng kể đến môi trường xung quanh. Các biện pháp kiểm soát bụi, khí thải và xử lý chất thải được thực hiện nghiêm ngặt, với kết quả phân tích khí thải đạt tiêu chuẩn theo quy định.

  3. Hoạt động kiểm soát nội bộ còn nhiều hạn chế: Mặc dù có hệ thống văn bản và quy trình kiểm soát, nhưng việc thực thi chưa đồng đều giữa các phòng ban. Một số quy trình kiểm soát chưa được cập nhật kịp thời theo yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập kinh tế.

  4. Hệ thống thông tin và truyền thông hiệu quả nhưng cần cải thiện: Công ty sử dụng phần mềm kế toán và quản lý hiện đại, tuy nhiên việc truyền thông nội bộ về các chính sách kiểm soát và phát triển bền vững chưa được thực hiện thường xuyên và sâu rộng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy Công ty xi măng Nghi Sơn đã xây dựng được môi trường kiểm soát với nền tảng đạo đức và văn hóa doanh nghiệp khá vững chắc, góp phần quan trọng vào việc thực hiện mục tiêu phát triển bền vững. Điều này phù hợp với quan điểm của COSO về vai trò của môi trường kiểm soát trong HTKSNB.

Việc ưu tiên kiểm soát rủi ro môi trường phản ánh nhận thức đúng đắn về tác động của ngành xi măng đến môi trường và cộng đồng. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, đây là điểm mạnh giúp công ty duy trì uy tín và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.

Tuy nhiên, hạn chế trong hoạt động kiểm soát và truyền thông nội bộ cho thấy cần có sự cải tiến để đảm bảo hệ thống kiểm soát nội bộ vận hành hiệu quả hơn, nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế và cạnh tranh ngày càng gay gắt. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ nhận thức và thực thi các quy trình kiểm soát giữa các phòng ban có thể minh họa rõ nét hơn sự phân bố hiệu quả kiểm soát nội bộ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về HTKSNB và phát triển bền vững

    • Mục tiêu: Đạt 95% nhân viên hiểu và thực hiện đúng các quy định kiểm soát nội bộ.
    • Thời gian: Triển khai trong 12 tháng tới.
    • Chủ thể: Phòng Tổ chức Lao động phối hợp Phòng Đào tạo.

  2. Cập nhật và hoàn thiện hệ thống quy trình, thủ tục kiểm soát nội bộ

    • Mục tiêu: Hoàn thiện 100% quy trình kiểm soát phù hợp với định hướng phát triển bền vững.
    • Thời gian: 6 tháng.
    • Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Kế hoạch và Phòng Kiểm soát nội bộ.

  3. Nâng cao hiệu quả hệ thống thông tin và truyền thông nội bộ

    • Mục tiêu: Tăng cường truyền thông định kỳ về các chính sách kiểm soát và phát triển bền vững, đạt 90% nhân viên tiếp nhận thông tin đầy đủ.
    • Thời gian: Liên tục hàng quý.
    • Chủ thể: Phòng Truyền thông và Phòng Hành chính.

  4. Tăng cường giám sát và đánh giá định kỳ hệ thống kiểm soát nội bộ

    • Mục tiêu: Thực hiện đánh giá định kỳ 2 lần/năm, phát hiện và xử lý kịp thời các khiếm khuyết.
    • Thời gian: Bắt đầu từ quý tiếp theo.
    • Chủ thể: Ban Kiểm soát và Phòng Kiểm toán nội bộ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất xi măng

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và cách thức hoàn thiện HTKSNB theo định hướng phát triển bền vững, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị và giảm thiểu rủi ro.

  2. Chuyên viên kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ

    • Lợi ích: Áp dụng các mô hình và phương pháp đánh giá rủi ro, thiết kế quy trình kiểm soát phù hợp với đặc thù ngành xi măng.

  3. Nhà quản lý ngành công nghiệp và môi trường

    • Lợi ích: Nắm bắt các giải pháp kiểm soát rủi ro môi trường trong sản xuất xi măng, góp phần xây dựng chính sách phát triển bền vững.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành Kinh doanh và Quản lý

    • Lợi ích: Tham khảo nghiên cứu thực tiễn về HTKSNB trong doanh nghiệp sản xuất, kết hợp lý thuyết và ứng dụng trong bối cảnh phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. HTKSNB là gì và tại sao lại quan trọng đối với doanh nghiệp xi măng?
    HTKSNB là hệ thống các chính sách, thủ tục nhằm đảm bảo hoạt động doanh nghiệp hiệu quả, tuân thủ pháp luật và bảo vệ tài sản. Đối với doanh nghiệp xi măng, HTKSNB giúp kiểm soát rủi ro môi trường, tài chính và vận hành, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Phát triển bền vững được hiểu như thế nào trong bối cảnh doanh nghiệp xi măng?
    Phát triển bền vững là sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội. Doanh nghiệp xi măng cần đảm bảo sản xuất hiệu quả đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và cộng đồng.

  3. Các yếu tố cấu thành của HTKSNB theo mô hình COSO là gì?
    Bao gồm: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và truyền thông, giám sát. Mỗi yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hệ thống kiểm soát toàn diện.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của HTKSNB trong doanh nghiệp?
    Hiệu quả được đánh giá qua việc hệ thống kiểm soát có vận hành đúng thiết kế, giảm thiểu sai sót và gian lận, đảm bảo tuân thủ pháp luật và đạt được mục tiêu kinh doanh. Đánh giá thường xuyên qua giám sát nội bộ và kiểm toán.

  5. Những thách thức chính khi triển khai HTKSNB theo định hướng phát triển bền vững là gì?
    Bao gồm: sự thay đổi liên tục của môi trường kinh doanh, chi phí đầu tư cho hệ thống kiểm soát, nhận thức và cam kết của nhân viên, cũng như việc cập nhật các quy định pháp luật và tiêu chuẩn quốc tế.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về HTKSNB và phát triển bền vững, làm cơ sở cho nghiên cứu thực trạng tại Công ty xi măng Nghi Sơn.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy công ty đã xây dựng môi trường kiểm soát đạo đức vững chắc, ưu tiên kiểm soát rủi ro môi trường nhưng còn tồn tại hạn chế trong hoạt động kiểm soát và truyền thông.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, hoàn thiện quy trình, tăng cường truyền thông và giám sát HTKSNB.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao năng lực quản trị và phát triển bền vững cho doanh nghiệp xi măng.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động ngay hôm nay để hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, góp phần xây dựng doanh nghiệp xi măng phát triển bền vững và cạnh tranh hiệu quả trên thị trường!