Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) là nguồn quỹ tài chính lớn nhất trong nền kinh tế, đóng vai trò then chốt trong hệ thống tài chính quốc gia. Trong đó, chi ngân sách Nhà nước bao gồm chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, với chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn nhất và có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội. Tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) Bỉm Sơn, công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN đã đạt được nhiều thành tựu, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đảm bảo chi đúng mục đích, đúng chế độ và hạn chế thất thoát, lãng phí. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như việc sử dụng ngân sách chưa hiệu quả, công tác kiểm soát còn phân tán, chồng chéo, thiếu cơ chế quy trách nhiệm rõ ràng, và trình độ cán bộ kiểm soát chưa đồng đều.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Bỉm Sơn trong giai đoạn 2017-2019, nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện những hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Mục tiêu cụ thể là phân tích các quy trình, cơ chế kiểm soát chi, đánh giá hiệu quả và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng kiểm soát chi thường xuyên tại địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao kỷ cương, kỷ luật tài chính, tăng cường minh bạch và hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Thanh Hóa nói chung và thị xã Bỉm Sơn nói riêng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách Nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách trong việc phân bổ nguồn lực, đảm bảo các chức năng quản lý kinh tế - xã hội của Nhà nước, đồng thời đề cao nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả và minh bạch trong chi tiêu.
  • Mô hình kiểm soát chi ngân sách Nhà nước: Tập trung vào các nguyên tắc kiểm soát chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước, bao gồm kiểm soát trước, trong và sau khi cấp phát, đảm bảo các khoản chi đúng mục đích, đúng chế độ, tiêu chuẩn định mức.
  • Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên ngân sách Nhà nước, kiểm soát chi thường xuyên, dự toán ngân sách, mục lục ngân sách, định mức chi ngân sách, và cơ chế thanh toán trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp so sánh: So sánh số liệu chi thường xuyên NSNN qua KBNN Bỉm Sơn trong giai đoạn 2017-2019 để đánh giá sự biến động và hiệu quả kiểm soát.
  • Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Tổng hợp các văn bản pháp luật, quy định về quản lý và kiểm soát chi NSNN, làm cơ sở lý luận cho nghiên cứu.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích các quy trình, thủ tục kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN Bỉm Sơn, đánh giá thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng.
  • Phương pháp thống kê: Thu thập, xử lý và phân tích số liệu chi ngân sách, số liệu từ chối thanh toán, xử phạt hành chính, nhằm rút ra nhận xét khách quan.
  • Phương pháp tổng hợp: Kết hợp các kết quả phân tích để đưa ra đánh giá tổng thể và đề xuất giải pháp hoàn thiện.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu chi thường xuyên NSNN qua KBNN Bỉm Sơn trong 3 năm (2017-2019), với các báo cáo chi tiết về chi thanh toán cá nhân, chi nghiệp vụ chuyên môn, chi mua sắm sửa chữa tài sản, và các khoản chi khác. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ dữ liệu thực tế nhằm đảm bảo tính đại diện và chính xác. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ đầu năm 2019 đến giữa năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi thường xuyên qua KBNN Bỉm Sơn: Tổng chi thường xuyên NSNN qua KBNN Bỉm Sơn giai đoạn 2017-2019 tăng khoảng 15% mỗi năm, phản ánh sự mở rộng quy mô chi tiêu theo yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Cơ cấu chi chủ yếu tập trung vào chi tiền lương, chi mua sắm vật tư và chi nghiệp vụ chuyên môn, chiếm trên 70% tổng chi.

  2. Hiệu quả kiểm soát chi: Tỷ lệ hồ sơ chi bị từ chối thanh toán do không đủ điều kiện chi chiếm khoảng 3-5% tổng số hồ sơ, cho thấy công tác kiểm soát đã phát hiện và ngăn chặn kịp thời các khoản chi sai mục đích hoặc không đúng chế độ. Số tiền bị từ chối thanh toán chiếm khoảng 2% tổng chi thường xuyên, góp phần giảm thất thoát ngân sách.

  3. Tình hình xử phạt hành chính: Trong giai đoạn nghiên cứu, KBNN Bỉm Sơn đã thực hiện xử phạt hành chính đối với các vi phạm trong chi tiêu NSNN với số tiền phạt tăng trung bình 10% mỗi năm, thể hiện sự siết chặt kỷ cương tài chính.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin: Việc triển khai dịch vụ công trực tuyến và Kho bạc điện tử đã giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ chi, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch trong công tác kiểm soát chi. Tỷ lệ giao dịch điện tử đạt trên 80% trong năm 2019.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Bỉm Sơn đã có những bước tiến rõ rệt về quy mô và chất lượng. Việc tăng trưởng chi thường xuyên phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời công tác kiểm soát đã góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, giảm thiểu các khoản chi sai mục đích và thất thoát.

So với một số nghiên cứu trong ngành tài chính công, tỷ lệ từ chối thanh toán và xử phạt hành chính tại Bỉm Sơn tương đối thấp, phản ánh sự tuân thủ ngày càng nghiêm ngặt của các đơn vị sử dụng ngân sách. Việc ứng dụng công nghệ thông tin cũng là nhân tố quan trọng giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát, phù hợp với xu hướng hiện đại hóa quản lý tài chính công.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế như trình độ cán bộ kiểm soát chưa đồng đều, quy trình kiểm soát còn phức tạp, một số khoản chi chưa có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, và việc phối hợp giữa các cơ quan liên quan chưa thực sự hiệu quả. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ chi theo nhóm mục chi, tỷ lệ từ chối thanh toán theo năm, và mức độ ứng dụng công nghệ sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng kiểm soát chi, và đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ KBNN Bỉm Sơn. Mục tiêu đạt 100% cán bộ được đào tạo trong vòng 12 tháng tới.

  2. Đơn giản hóa quy trình kiểm soát chi thường xuyên: Rà soát, điều chỉnh các thủ tục hành chính, loại bỏ các bước chồng chéo, áp dụng quy trình kiểm soát điện tử để rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, tăng tính minh bạch và hiệu quả. Thực hiện trong 6 tháng tới với sự phối hợp của các phòng ban liên quan.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa KBNN, cơ quan tài chính, các đơn vị sử dụng ngân sách và các cơ quan kiểm tra, thanh tra để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi, đặc biệt trong các khoản chi phức tạp hoặc có nguy cơ sai phạm cao. Triển khai ngay trong năm tài chính tiếp theo.

  4. Mở rộng ứng dụng công nghệ thông tin 4.0: Đẩy mạnh triển khai Kho bạc điện tử, tích hợp hệ thống quản lý dự toán, thanh toán và kiểm soát chi tự động, sử dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện các khoản chi bất thường. Mục tiêu hoàn thành trong vòng 24 tháng, góp phần nâng cao hiệu quả và minh bạch trong quản lý ngân sách.

  5. Hoàn thiện cơ chế xử lý vi phạm: Tăng cường chế tài xử phạt hành chính đối với các vi phạm trong chi tiêu NSNN, đồng thời xây dựng cơ chế trách nhiệm rõ ràng cho các cá nhân, đơn vị liên quan. Thực hiện song song với các giải pháp nâng cao chất lượng kiểm soát.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và kiểm soát ngân sách tại Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu cung cấp các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên, giúp cải tiến quy trình nghiệp vụ và nâng cao năng lực chuyên môn.

  2. Cơ quan tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách: Hiểu rõ hơn về quy trình, nguyên tắc và các yêu cầu trong kiểm soát chi thường xuyên, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và phối hợp hiệu quả với KBNN.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Kế toán, Tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách Nhà nước, đặc biệt là công tác kiểm soát chi thường xuyên qua Kho bạc Nhà nước.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm toán Nhà nước: Tham khảo để đánh giá, giám sát và đề xuất chính sách hoàn thiện công tác quản lý, kiểm soát chi ngân sách Nhà nước tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách Nhà nước là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên NSNN là quá trình KBNN thẩm định, kiểm tra các khoản chi nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, đúng chế độ, tiêu chuẩn định mức theo quy định pháp luật. Ví dụ, KBNN kiểm tra hồ sơ chi tiền lương, chi mua sắm vật tư trước khi thanh toán.

  2. Tại sao phải kiểm soát chi thường xuyên qua Kho bạc Nhà nước?
    Việc kiểm soát qua KBNN giúp đảm bảo tính minh bạch, kỷ cương tài chính, ngăn ngừa thất thoát, lãng phí ngân sách. KBNN có quyền từ chối thanh toán các khoản chi không hợp lệ, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Những khó khăn thường gặp trong công tác kiểm soát chi thường xuyên?
    Khó khăn gồm hồ sơ chứng từ không đầy đủ, quy trình kiểm soát phức tạp, áp lực thời gian cao, trình độ cán bộ chưa đồng đều, và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan.

  4. Công nghệ thông tin hỗ trợ công tác kiểm soát chi như thế nào?
    Công nghệ giúp tự động hóa quy trình kiểm soát, giảm thiểu sai sót, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, tăng tính minh bạch và khả năng giám sát. Ví dụ, Kho bạc điện tử cho phép giao dịch trực tuyến, theo dõi số liệu tức thời.

  5. Giải pháp nào hiệu quả để nâng cao công tác kiểm soát chi thường xuyên?
    Các giải pháp gồm đào tạo cán bộ, đơn giản hóa quy trình, tăng cường phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ 4.0, và hoàn thiện cơ chế xử lý vi phạm. Những giải pháp này đã được áp dụng thành công tại KBNN Bỉm Sơn.

Kết luận

  • Công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Bỉm Sơn trong giai đoạn 2017-2019 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Tỷ lệ từ chối thanh toán và xử phạt hành chính cho thấy sự siết chặt kỷ cương, kỷ luật tài chính tại địa phương.
  • Việc ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là Kho bạc điện tử, đã tạo bước đột phá trong nâng cao hiệu quả kiểm soát chi.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về trình độ cán bộ, quy trình kiểm soát và phối hợp liên ngành cần được cải thiện.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng kiểm soát chi thường xuyên, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Thanh Hóa.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các chính sách, công nghệ mới để hoàn thiện công tác kiểm soát chi ngân sách Nhà nước.