Tổng quan nghiên cứu

Công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp, đặc biệt là tại các cơ quan bảo hiểm xã hội, đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời phục vụ công tác quản lý và ra quyết định. Tại tỉnh Bình Định, với hơn 6.223 người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) bắt buộc, tỷ lệ bao phủ BHYT đạt 89,44% dân số, số thu BHXH, BHYT, BHTN năm 2018 đạt 2.664 tỷ đồng, tăng 121 lần so với năm 1995. Tuy nhiên, công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính và cung cấp thông tin cho lãnh đạo.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định trong năm 2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán, đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính và hỗ trợ ra quyết định hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định, sử dụng số liệu thu thập từ năm 2018, với phương pháp kết hợp định tính và định lượng.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp đặc thù, góp phần hoàn thiện hệ thống kế toán theo các quy định hiện hành như Thông tư 107/2017/TT-BTC và Thông tư 102/2018/TT-BTC, đồng thời hỗ trợ BHXH tỉnh Bình Định thực hiện tốt chức năng quản lý quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là các quy định pháp luật về kế toán hành chính sự nghiệp và kế toán BHXH. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Cơ chế quản lý tài chính đối với đơn vị sự nghiệp: Dựa trên Thông tư 145/2017/TT-BTC và Nghị định 141/2016/NĐ-CP, nghiên cứu phân tích quy trình lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán thu chi ngân sách tại các đơn vị sự nghiệp, nhấn mạnh yêu cầu kế toán phải đảm bảo tính chính xác, kịp thời và minh bạch.

  2. Nguyên tắc và quy trình công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp: Áp dụng Thông tư 107/2017/TT-BTC và Thông tư 102/2018/TT-BTC, nghiên cứu hệ thống hóa các nguyên tắc kế toán, quy trình lập, kiểm tra, lưu trữ chứng từ kế toán, tổ chức hệ thống tài khoản, sổ kế toán và lập báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách.

Các khái niệm chuyên ngành trọng tâm bao gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, dự toán ngân sách, chứng từ kế toán, tài khoản kế toán BHXH, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng:

  • Phương pháp định tính: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, chế độ kế toán hành chính sự nghiệp và kế toán BHXH; khảo sát thực tế công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định; phỏng vấn và thu thập ý kiến từ cán bộ kế toán và lãnh đạo phòng Kế hoạch Tài chính.

  • Phương pháp định lượng: Thu thập số liệu kế toán năm 2018 của BHXH tỉnh Bình Định, bao gồm số liệu thu, chi BHXH, BHYT, BHTN và chi phí quản lý; khảo sát 40 kế toán viên tại các phòng chức năng và BHXH cấp huyện, sử dụng kỹ thuật thống kê mô tả để đánh giá ưu điểm và tồn tại trong công tác kế toán.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 40 nhân viên kế toán được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, đảm bảo phản ánh đa dạng các phần hành kế toán. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2018, tập trung vào đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu, chi BHXH, BHYT, BHTN tăng trưởng mạnh: Số thu BHXH, BHYT, BHTN năm 2018 đạt 2.664 tỷ đồng, tăng 121 lần so với năm 1995. Chi phí quản lý BHXH, BHYT, BHTN năm 2018 là 127 tỷ đồng, tăng 31% so với năm 2016 (97 tỷ đồng). Điều này phản ánh quy mô và khối lượng công tác kế toán ngày càng phức tạp.

  2. Công tác chứng từ kế toán được thực hiện tương đối đầy đủ: Quy trình luân chuyển chứng từ tuân thủ 4 bước chuẩn: lập, kiểm tra ký duyệt, phân loại ghi sổ và lưu trữ bảo quản. Việc sử dụng phần mềm kế toán giúp giảm thiểu sai sót trong lập chứng từ.

  3. Hệ thống tài khoản kế toán được áp dụng đúng quy định: BHXH tỉnh Bình Định sử dụng hệ thống tài khoản kế toán hành chính sự nghiệp theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, bổ sung các tài khoản đặc thù như TK 139, 175, 335, 339, 342, 343 để phản ánh chính xác các nghiệp vụ bảo hiểm xã hội.

  4. Báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách được lập đầy đủ, đúng hạn: BHXH tỉnh lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách hàng quý, năm theo đúng mẫu biểu quy định, đảm bảo tính chính xác và kịp thời, phục vụ công tác quản lý và giám sát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những tồn tại trong công tác kế toán chủ yếu do quy mô hoạt động ngày càng mở rộng, số lượng đối tượng tham gia tăng nhanh, trong khi nguồn nhân lực kế toán còn hạn chế về trình độ và công nghệ thông tin. So với các nghiên cứu tại các đơn vị sự nghiệp khác như bệnh viện, trường học, BHXH tỉnh Bình Định có đặc thù phức tạp hơn do phải quản lý nhiều quỹ bảo hiểm và thực hiện nhiều nghiệp vụ đa dạng.

Dữ liệu thu chi qua các năm có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện sự tăng trưởng số thu và chi, đồng thời bảng tổng hợp chi tiết các khoản chi quản lý bộ máy giúp minh họa rõ ràng hiệu quả sử dụng kinh phí. Việc áp dụng phần mềm kế toán và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình chứng từ góp phần nâng cao độ tin cậy của số liệu kế toán.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện công tác kế toán nhằm cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời, hỗ trợ lãnh đạo BHXH tỉnh Bình Định trong việc ra quyết định quản lý hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu của các cơ quan quản lý nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực đội ngũ kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về kế toán hành chính sự nghiệp và phần mềm kế toán cho cán bộ kế toán tại BHXH tỉnh và các đơn vị trực thuộc, nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, chủ thể thực hiện là phòng Tổ chức cán bộ phối hợp phòng Kế hoạch Tài chính.

  2. Hoàn thiện quy trình lập và kiểm tra chứng từ kế toán: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, tăng cường kiểm soát nội bộ trong việc lập, kiểm tra, ký duyệt và lưu trữ chứng từ kế toán, đảm bảo tính chính xác và hợp pháp của các chứng từ. Thời gian triển khai 6 tháng, do phòng Kế hoạch Tài chính chủ trì.

  3. Cải tiến hệ thống phần mềm kế toán: Đề xuất nâng cấp hoặc lựa chọn phần mềm kế toán phù hợp hơn với đặc thù nghiệp vụ BHXH, tích hợp các chức năng tự động hóa, báo cáo đa chiều, giúp giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả xử lý số liệu. Thời gian thực hiện 18 tháng, chủ thể là phòng Công nghệ thông tin phối hợp phòng Kế hoạch Tài chính.

  4. Tăng cường công tác giám sát, đánh giá và báo cáo: Thiết lập hệ thống giám sát định kỳ, đánh giá chất lượng công tác kế toán và báo cáo tài chính, đồng thời xây dựng các báo cáo phân tích chuyên sâu phục vụ lãnh đạo và các cơ quan quản lý. Thời gian thực hiện liên tục, do phòng Thanh tra Kiểm tra phối hợp phòng Kế hoạch Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập: Nghiên cứu cung cấp kiến thức chuyên sâu về công tác kế toán hành chính sự nghiệp, giúp nâng cao kỹ năng nghiệp vụ và áp dụng hiệu quả các quy định hiện hành.

  2. Lãnh đạo và quản lý BHXH các cấp: Tham khảo để hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp hoàn thiện công tác kế toán, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và ra quyết định.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán – Kiểm toán: Cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn về kế toán trong đơn vị sự nghiệp đặc thù, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực kế toán công.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và bảo hiểm xã hội: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp, đảm bảo tuân thủ pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định có những đặc thù gì?
    Công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định phải quản lý nhiều quỹ bảo hiểm khác nhau (BHXH, BHYT, BHTN), áp dụng các tài khoản kế toán đặc thù và tuân thủ các chế độ kế toán hành chính sự nghiệp riêng biệt, đồng thời xử lý khối lượng nghiệp vụ lớn và phức tạp.

  2. Phần mềm kế toán hiện tại có đáp ứng được yêu cầu không?
    Phần mềm kế toán do BHXH Việt Nam quy định cơ bản đáp ứng yêu cầu về hình thức kế toán Nhật ký – Sổ cái, tuy nhiên còn hạn chế về tính năng tự động hóa và báo cáo phân tích, cần được nâng cấp để phù hợp với khối lượng công việc ngày càng tăng.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công tác chứng từ kế toán?
    Cần xây dựng quy trình chuẩn hóa, tăng cường kiểm tra, ký duyệt chứng từ, đào tạo cán bộ kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin để giảm thiểu sai sót và đảm bảo tính hợp pháp, chính xác của chứng từ.

  4. Các khó khăn chính trong công tác lập dự toán thu chi tại BHXH Bình Định là gì?
    Khó khăn gồm việc dự báo chính xác số lượng đối tượng tham gia, biến động mức đóng, thay đổi chính sách bảo hiểm, cũng như việc phối hợp giữa các phòng ban trong lập dự toán và điều chỉnh kịp thời dự toán chi.

  5. Tại sao việc hoàn thiện công tác kế toán lại quan trọng đối với BHXH tỉnh?
    Hoàn thiện công tác kế toán giúp cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời, hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định quản lý hiệu quả, đảm bảo sử dụng nguồn kinh phí đúng mục đích, minh bạch và tuân thủ pháp luật, góp phần nâng cao uy tín và hiệu quả hoạt động của BHXH tỉnh.

Kết luận

  • Công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định có quy mô lớn, phức tạp với số thu năm 2018 đạt 2.664 tỷ đồng và chi phí quản lý 127 tỷ đồng, đòi hỏi hệ thống kế toán phải hoàn thiện và chuyên nghiệp.
  • Quy trình chứng từ, hệ thống tài khoản và báo cáo tài chính cơ bản tuân thủ đúng các quy định hiện hành, nhưng còn tồn tại hạn chế về năng lực nhân sự và công nghệ.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực kế toán, hoàn thiện quy trình chứng từ, cải tiến phần mềm kế toán và tăng cường giám sát, đánh giá công tác kế toán.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, nâng cấp phần mềm và xây dựng hệ thống giám sát định kỳ trong vòng 12-18 tháng tới.
  • Kêu gọi các đơn vị liên quan phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán, góp phần phát triển bền vững hệ thống BHXH tỉnh Bình Định.