Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách xã là công cụ tài chính quan trọng giúp chính quyền cấp xã thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, đồng thời phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và nhân dân tại cấp cơ sở. Trên địa bàn huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định, với 18 đơn vị hành chính gồm 1 thị trấn và 17 xã, công tác kế toán ngân sách xã đóng vai trò then chốt trong quản lý tài chính, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Giai đoạn 2016-2018, tổng thu ngân sách các xã, thị trấn trên địa bàn tăng từ 246.421 triệu đồng lên 371.719 triệu đồng, tương đương mức tăng hơn 50% trong ba năm. Tuy nhiên, tỷ trọng nguồn thu chủ yếu vẫn phụ thuộc vào ngân sách cấp trên, chiếm khoảng 74%, trong khi thu hưởng 100% chỉ chiếm khoảng 20%. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu chi, đảm bảo tính minh bạch và công bằng xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán ngân sách xã, phân tích thực trạng công tác kế toán trên địa bàn huyện Phù Cát trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính ngân sách xã. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ các xã, thị trấn thuộc huyện Phù Cát, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách và các chứng từ kế toán liên quan. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao chất lượng công tác kế toán ngân sách xã mà còn hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc ra quyết định điều hành, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán ngân sách nhà nước, trong đó tập trung vào:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước theo Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13.

  • Lý thuyết kế toán ngân sách xã: Kế toán ngân sách xã là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, giám sát và cung cấp thông tin về hoạt động thu, chi ngân sách và các hoạt động tài chính khác của xã, theo nguyên tắc kế toán kép và các nguyên tắc thống nhất, phù hợp, tuân thủ, tiết kiệm và hiệu quả.

  • Khái niệm chính: Nguyên tắc thống nhất trong kế toán, nguyên tắc phù hợp với đặc điểm đơn vị, nguyên tắc tuân thủ các quy định pháp luật, nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý tài chính.

  • Mô hình quản lý ngân sách xã: Bao gồm quy trình lập dự toán ngân sách, xử lý chứng từ kế toán, hạch toán thu chi ngân sách, lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách xã.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo quyết toán ngân sách xã, báo cáo tài chính, chứng từ kế toán của 18 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Phù Cát giai đoạn 2016-2018; các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước, Nghị định 130/2005/NĐ-CP, Thông tư 344/2016/TT-BTC.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ trọng các khoản thu chi ngân sách qua các năm; phương pháp so sánh, đối chiếu thực trạng với các quy định pháp luật và chuẩn mực kế toán hiện hành; tổng hợp, đánh giá các mặt đạt được và tồn tại trong công tác kế toán ngân sách xã.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ 18 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Phù Cát được khảo sát nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho nghiên cứu.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu trong giai đoạn 2016-2018, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã trong giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu ngân sách xã phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên: Tỷ trọng thu bổ sung từ ngân sách cấp trên chiếm khoảng 68-75% tổng thu ngân sách xã trong giai đoạn 2016-2018, trong khi thu hưởng 100% chỉ chiếm khoảng 20%, thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm chiếm 5-8%. Tổng thu ngân sách xã tăng từ 246.421 triệu đồng năm 2016 lên 371.719 triệu đồng năm 2018, tương đương mức tăng hơn 50%.

  2. Cơ cấu chi ngân sách chủ yếu là chi thường xuyên: Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách xã, bao gồm chi cho hoạt động các cơ quan nhà nước, tiền lương, phụ cấp, chi an ninh quốc phòng, giáo dục, y tế và các hoạt động văn hóa xã hội. Chi đầu tư phát triển chiếm tỷ lệ thấp hơn, chủ yếu từ nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản và các chương trình mục tiêu quốc gia.

  3. Thực trạng công tác kế toán ngân sách xã còn nhiều hạn chế: Việc lập dự toán ngân sách chưa đồng bộ, chứng từ kế toán chưa đầy đủ và kịp thời, hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán chưa được áp dụng thống nhất và hiện đại hóa. Bộ máy kế toán xã còn nhỏ, chưa phân công rõ ràng giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị, dẫn đến thông tin kế toán chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu quản lý.

  4. Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách xã chưa phản ánh chính xác và kịp thời: Số liệu báo cáo còn sai lệch, chưa đầy đủ, ảnh hưởng đến việc tổng hợp và đánh giá tình hình thu chi ngân sách, gây khó khăn cho công tác kiểm tra, giám sát và ra quyết định của chính quyền địa phương.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những tồn tại trên xuất phát từ việc chưa hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách xã, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận liên quan và hạn chế về nguồn nhân lực kế toán có trình độ chuyên môn cao. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác cho thấy tình trạng phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên là phổ biến, tuy nhiên, huyện Phù Cát cần tăng cường khai thác nguồn thu nội địa để nâng cao tính tự chủ tài chính.

Việc áp dụng phương pháp kế toán kép và hệ thống tài khoản theo quy định đã được thực hiện nhưng chưa đồng bộ và chưa tận dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong quản lý kế toán ngân sách xã. Điều này dẫn đến việc xử lý chứng từ, ghi sổ và lập báo cáo còn chậm trễ, thiếu chính xác. Các biểu đồ thể hiện tỷ trọng các khoản thu và chi qua các năm sẽ minh họa rõ sự biến động và cơ cấu ngân sách xã, giúp đánh giá hiệu quả quản lý tài chính.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tính minh bạch, công khai và phục vụ tốt hơn cho công tác điều hành, phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách xã: Tăng cường phối hợp giữa bộ phận tài chính, kế toán xã và các đơn vị sử dụng ngân sách để xây dựng dự toán chính xác, phù hợp với thực tế nguồn thu và nhiệm vụ chi. Thời gian thực hiện: ngay trong các kỳ lập dự toán hàng năm. Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại trong công tác kế toán ngân sách xã: Triển khai phần mềm kế toán chuyên dụng, đào tạo cán bộ kế toán sử dụng thành thạo để nâng cao hiệu quả xử lý chứng từ, ghi sổ và lập báo cáo tài chính. Thời gian thực hiện: trong vòng 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, UBND xã.

  3. Tăng cường quản lý công tác kế toán thu - chi ngân sách xã: Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ, kiểm soát chặt chẽ các khoản thu chi, đảm bảo chứng từ kế toán đầy đủ, hợp pháp và kịp thời. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: UBND xã, bộ phận kế toán xã.

  4. Chú trọng khâu lập báo cáo quyết toán ngân sách xã: Đảm bảo số liệu báo cáo chính xác, trung thực, phản ánh đầy đủ tình hình thu chi ngân sách, phục vụ công tác kiểm tra, giám sát và công khai tài chính. Thời gian thực hiện: hàng năm sau khi kết thúc năm ngân sách. Chủ thể thực hiện: Bộ phận kế toán xã, Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện.

  5. Nâng cao năng lực và phân công bộ máy kế toán hợp lý: Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ kế toán, phân công rõ ràng giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị để đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính hiện đại. Thời gian thực hiện: trong 1-3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, UBND xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán ngân sách xã, thị trấn: Nâng cao kiến thức chuyên môn, áp dụng các quy trình, nguyên tắc kế toán ngân sách xã hiệu quả, cải thiện công tác thu chi và lập báo cáo tài chính.

  2. Lãnh đạo UBND xã, thị trấn: Hiểu rõ cơ chế quản lý ngân sách xã, từ đó ra quyết định điều hành phù hợp, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách địa phương.

  3. Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hướng dẫn, kiểm tra, giám sát công tác kế toán ngân sách xã, đồng thời đề xuất chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý tài chính cấp xã.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành Kế toán, Tài chính công: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và các giải pháp thực tiễn trong công tác kế toán ngân sách xã tại địa phương, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán ngân sách xã có vai trò gì trong quản lý tài chính địa phương?
    Công tác kế toán ngân sách xã giúp thu thập, xử lý và cung cấp thông tin chính xác về thu chi ngân sách, hỗ trợ lãnh đạo xã ra quyết định quản lý tài chính hiệu quả, đảm bảo minh bạch và công khai tài chính.

  2. Nguồn thu ngân sách xã chủ yếu đến từ đâu?
    Nguồn thu chủ yếu là từ ngân sách cấp trên bổ sung, chiếm khoảng 70-75%, bên cạnh đó có các khoản thu hưởng 100% và thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm từ các khoản thu địa phương.

  3. Những khó khăn chính trong công tác kế toán ngân sách xã hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm việc lập dự toán chưa chính xác, chứng từ kế toán chưa đầy đủ, hệ thống tài khoản và sổ sách chưa đồng bộ, thiếu ứng dụng công nghệ thông tin và bộ máy kế toán còn hạn chế về nhân lực.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kế toán ngân sách xã?
    Cần hoàn thiện quy trình lập dự toán, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường quản lý thu chi, chú trọng lập báo cáo quyết toán chính xác và nâng cao năng lực cán bộ kế toán.

  5. Báo cáo tài chính ngân sách xã có ý nghĩa gì đối với chính quyền địa phương?
    Báo cáo tài chính cung cấp thông tin tổng quát về tình hình thu chi, giúp đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách, phục vụ công tác kiểm tra, giám sát và lập kế hoạch tài chính cho các năm tiếp theo.

Kết luận

  • Ngân sách xã là cấp ngân sách cơ sở quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong phát triển kinh tế - xã hội và an ninh chính trị địa phương.
  • Công tác kế toán ngân sách xã tại huyện Phù Cát giai đoạn 2016-2018 đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về quy trình, hệ thống chứng từ, bộ máy kế toán và ứng dụng công nghệ.
  • Nguồn thu ngân sách xã phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên, trong khi thu nội địa còn hạn chế, ảnh hưởng đến tính tự chủ tài chính của xã.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã bao gồm hoàn thiện quy trình lập dự toán, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường quản lý thu chi và nâng cao năng lực cán bộ kế toán.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo, áp dụng phần mềm kế toán hiện đại và xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính ngân sách xã.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng công tác kế toán ngân sách xã, góp phần phát triển bền vững địa phương!