Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động cho vay trung và dài hạn đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNVVN) đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và quốc gia. Tại Việt Nam, DNVVN chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp, đóng góp khoảng 40% GDP và sử dụng 51% lực lượng lao động xã hội. Tuy nhiên, theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chỉ khoảng 32% DNVVN có khả năng tiếp cận vốn ngân hàng, trong khi 35% gặp khó khăn và 33% không thể tiếp cận được nguồn vốn. Tại tỉnh Bình Định, DNVVN chiếm tỷ lệ tương tự và đóng góp trên 60% tổng sản phẩm địa phương, nhưng phần lớn gặp khó khăn trong việc mở rộng quy mô do hạn chế về vốn đầu tư công nghệ và tài sản bảo đảm.

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) - Chi nhánh Phú Tài là một trong những tổ chức tín dụng chủ lực hỗ trợ DNVVN tại Bình Định. Giai đoạn 2016-2018, dư nợ cho vay trung và dài hạn đối với DNVVN tại chi nhánh tăng từ 536,2 tỷ đồng lên 589,4 tỷ đồng, tuy nhiên vẫn chưa đạt kế hoạch đề ra và tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng vượt mức 1%. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng hoạt động cho vay trung và dài hạn đối với DNVVN tại BIDV Phú Tài, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm mở rộng tín dụng và kiểm soát rủi ro hiệu quả.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động cho vay trung và dài hạn đối với DNVVN tại BIDV Phú Tài trong giai đoạn 2016-2018. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho ngân hàng trong việc nâng cao chất lượng tín dụng, hỗ trợ phát triển DNVVN, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương và ổn định xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết về doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNVVN): Định nghĩa và phân loại DNVVN theo Luật Hỗ trợ DNVVN 2017 và Nghị định 39/2018/NĐ-CP, với các tiêu chí về quy mô vốn, doanh thu và số lao động. Đặc điểm cơ bản của DNVVN bao gồm quy mô nhỏ, tính linh hoạt trong quản lý, hạn chế về vốn và công nghệ, vai trò quan trọng trong nền kinh tế.

  • Lý thuyết về cho vay trung và dài hạn: Phân biệt cho vay trung hạn (trên 12 đến 60 tháng) và dài hạn (trên 60 tháng), mục đích sử dụng vốn chủ yếu để đầu tư tài sản cố định, mở rộng sản xuất kinh doanh. Các hình thức cho vay phổ biến gồm cho vay kỳ hạn, cho vay dự án đầu tư, cho vay hợp vốn.

  • Mô hình đánh giá hoạt động cho vay: Bao gồm các chỉ tiêu về quy mô (dư nợ, số lượng khách hàng, dư nợ bình quân), cơ cấu cho vay (theo kỳ hạn, ngành nghề, hình thức bảo đảm), chất lượng tín dụng (tỷ lệ nợ xấu, dự phòng rủi ro), hiệu quả sinh lời (thu nhập từ hoạt động cho vay).

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay: Phân loại thành nhân tố bên trong (uy tín ngân hàng, chính sách cho vay, năng lực cán bộ tín dụng, công nghệ, quản trị rủi ro, nguồn vốn khả dụng) và nhân tố bên ngoài (môi trường kinh tế vĩ mô, chính trị pháp luật, uy tín và năng lực của DNVVN, tài sản bảo đảm, hiệu quả sử dụng vốn).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính, báo cáo tín dụng của BIDV Phú Tài giai đoạn 2016-2018; các văn bản pháp luật liên quan; tài liệu nghiên cứu, bài báo khoa học và các nguồn tin cậy khác. Đồng thời thu thập dữ liệu sơ cấp qua phỏng vấn chuyên viên tín dụng, trưởng phòng quan hệ khách hàng và khảo sát nhanh một số DNVVN vay vốn tại chi nhánh.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp so sánh (số tuyệt đối, số tương đối, so sánh với bình quân ngành) để đánh giá biến động dư nợ, tỷ lệ nợ xấu, cơ cấu cho vay. Phân tích định tính qua phỏng vấn nhằm làm rõ nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn trực tiếp 15 cán bộ tín dụng và quản lý tại các phòng ban liên quan, khảo sát nhanh khoảng 30 DNVVN vay vốn. Mẫu được chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các đối tượng có kinh nghiệm và liên quan trực tiếp đến hoạt động cho vay trung và dài hạn.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong khoảng thời gian từ tháng 1/2019 đến tháng 6/2019, tập trung đánh giá giai đoạn 2016-2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dư nợ cho vay trung và dài hạn: Dư nợ cho vay trung và dài hạn đối với DNVVN tại BIDV Phú Tài tăng từ 536,2 tỷ đồng năm 2016 lên 589,4 tỷ đồng năm 2018, tương đương mức tăng khoảng 9,9% trong 3 năm. Tuy nhiên, mức tăng này thấp hơn kế hoạch đề ra và chưa đáp ứng nhu cầu vốn thực tế của DNVVN trên địa bàn.

  2. Cơ cấu dư nợ: Phần lớn dư nợ tập trung vào các khoản vay có kỳ hạn trên 12 tháng, chiếm hơn 75% tổng dư nợ cho vay trung và dài hạn. Về ngành nghề, các khoản vay chủ yếu tập trung vào lĩnh vực sản xuất, xuất khẩu dăm gỗ, đá granite, may mặc và thủy sản, phù hợp với thế mạnh kinh tế địa phương.

  3. Chất lượng tín dụng: Tỷ lệ nợ xấu trong cho vay trung và dài hạn đối với DNVVN có xu hướng tăng, vượt mức 1% mục tiêu của ngân hàng. Tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro cũng tăng theo, phản ánh rủi ro tín dụng gia tăng trong giai đoạn nghiên cứu.

  4. Nguồn vốn huy động: Nguồn vốn huy động tại BIDV Phú Tài tăng trưởng ổn định với mức tăng bình quân 3,05%/năm, chủ yếu từ tiền gửi cá nhân chiếm trên 75% tổng nguồn vốn. Tiền gửi có kỳ hạn trên 12 tháng chiếm tỷ trọng lớn, phù hợp với nhu cầu cho vay trung và dài hạn.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng dư nợ cho vay trung và dài hạn tuy tích cực nhưng chưa đạt kỳ vọng do nhiều nguyên nhân. Một phần do hạn chế về nguồn vốn dài hạn của ngân hàng, phần khác do rủi ro tín dụng cao từ đặc thù DNVVN quy mô nhỏ, năng lực tài chính hạn chế, tài sản bảo đảm thấp. Tỷ lệ nợ xấu tăng cao hơn mục tiêu 1% cho thấy công tác thẩm định và quản lý rủi ro còn nhiều điểm cần cải thiện.

So sánh với các nghiên cứu tại các chi nhánh ngân hàng khác cho thấy BIDV Phú Tài có mức tăng trưởng dư nợ tương đối ổn định nhưng chất lượng tín dụng cần được nâng cao hơn. Việc tập trung vào các ngành kinh tế chủ lực của địa phương giúp ngân hàng khai thác hiệu quả tiềm năng thị trường, tuy nhiên cũng cần đa dạng hóa danh mục cho vay để giảm thiểu rủi ro tập trung.

Nguồn vốn huy động chủ yếu từ tiền gửi cá nhân và có kỳ hạn dài là điểm mạnh giúp ngân hàng đảm bảo thanh khoản và đáp ứng nhu cầu cho vay trung và dài hạn. Tuy nhiên, việc tăng cường huy động vốn dài hạn hơn nữa sẽ giúp ngân hàng chủ động hơn trong việc mở rộng tín dụng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng dư nợ, bảng phân tích cơ cấu dư nợ theo ngành và kỳ hạn, biểu đồ tỷ lệ nợ xấu qua các năm để minh họa rõ nét xu hướng và chất lượng tín dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nguồn vốn dài hạn: Ngân hàng cần đẩy mạnh huy động vốn có kỳ hạn dài hơn, đa dạng hóa các kênh huy động để đảm bảo nguồn vốn ổn định phục vụ cho vay trung và dài hạn. Mục tiêu tăng trưởng nguồn vốn dài hạn ít nhất 5% mỗi năm, thực hiện trong vòng 2 năm tới.

  2. Nâng cao năng lực thẩm định và quản lý rủi ro: Đào tạo chuyên sâu cho cán bộ tín dụng về đánh giá dự án, phân tích tài chính và quản trị rủi ro tín dụng. Áp dụng công nghệ thông tin hiện đại hỗ trợ thẩm định và giám sát khoản vay. Chủ thể thực hiện là phòng quản lý tín dụng và phòng quản lý rủi ro, hoàn thành trong 12 tháng.

  3. Đa dạng hóa sản phẩm cho vay: Thiết kế các sản phẩm tín dụng linh hoạt, phù hợp với đặc thù ngành nghề và quy mô DNVVN, như cho vay theo chu kỳ sản xuất, cho vay dự án đầu tư công nghệ mới. Mục tiêu tăng số lượng sản phẩm cho vay trung và dài hạn thêm ít nhất 3 loại trong 18 tháng.

  4. Tăng cường hỗ trợ và tư vấn cho DNVVN: Phối hợp với các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp để nâng cao năng lực quản trị, lập dự án và báo cáo tài chính cho DNVVN, giúp họ tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Ngân hàng phối hợp với phòng quan hệ khách hàng và các đối tác, triển khai trong 24 tháng.

  5. Kiểm soát chặt chẽ nợ xấu: Xây dựng quy trình giám sát, phân loại nợ và xử lý nợ xấu hiệu quả, áp dụng hệ thống cảnh báo sớm rủi ro tín dụng. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ xấu xuống dưới 1% trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại: Các phòng ban quản lý tín dụng, quản lý rủi ro và phát triển sản phẩm có thể áp dụng các phân tích và giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay trung và dài hạn đối với DNVVN.

  2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa: Các DNVVN có thể hiểu rõ hơn về các tiêu chí, quy trình và yêu cầu khi tiếp cận vốn vay trung và dài hạn, từ đó chuẩn bị tốt hơn hồ sơ và phương án kinh doanh.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước: Các đơn vị hoạch định chính sách hỗ trợ DNVVN và phát triển tín dụng ngân hàng có thể tham khảo để xây dựng các chính sách phù hợp, thúc đẩy tiếp cận vốn cho DNVVN.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên: Đây là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu về tài chính doanh nghiệp, ngân hàng và phát triển kinh tế địa phương, đặc biệt trong lĩnh vực tín dụng DNVVN.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao DNVVN khó tiếp cận vốn vay trung và dài hạn?
    DNVVN thường thiếu tài sản bảo đảm, báo cáo tài chính chưa minh bạch và quy mô nhỏ, khiến ngân hàng gặp khó khăn trong thẩm định và quản lý rủi ro. Ví dụ, tại Bình Định, trên 95% DNVVN thiếu vốn đầu tư công nghệ do hạn chế tài sản thế chấp.

  2. Ngân hàng BIDV Phú Tài đã đạt được những thành tựu gì trong cho vay DNVVN?
    BIDV Phú Tài đã tăng dư nợ cho vay trung và dài hạn từ 536,2 tỷ đồng năm 2016 lên 589,4 tỷ đồng năm 2018, chiếm khoảng 24% tổng dư nợ của ngân hàng, đồng thời duy trì vị thế dẫn đầu thị phần cho vay DNVVN tại địa phương.

  3. Các rủi ro chính trong cho vay trung và dài hạn đối với DNVVN là gì?
    Rủi ro tín dụng do thời gian vay dài, khả năng trả nợ của DNVVN hạn chế, biến động thị trường và tài sản bảo đảm thấp. Tỷ lệ nợ xấu tăng cao là biểu hiện rõ nhất của rủi ro này.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng tín dụng cho vay trung và dài hạn?
    Cần nâng cao năng lực thẩm định, áp dụng công nghệ hỗ trợ, đa dạng hóa sản phẩm, tăng cường giám sát và xử lý nợ xấu kịp thời. Đồng thời hỗ trợ DNVVN nâng cao năng lực quản trị và lập dự án.

  5. Vai trò của chính sách nhà nước trong hỗ trợ cho vay DNVVN?
    Chính sách ưu đãi, hỗ trợ tài chính và pháp lý giúp ngân hàng giảm rủi ro, tạo điều kiện thuận lợi cho DNVVN tiếp cận vốn. Ví dụ, Luật Hỗ trợ DNVVN 2017 đã quy định tiêu chí và chính sách hỗ trợ cụ thể cho nhóm doanh nghiệp này.

Kết luận

  • DNVVN là đối tượng ưu tiên trong hoạt động cho vay trung và dài hạn của BIDV Phú Tài, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế địa phương.
  • Dư nợ cho vay trung và dài hạn tăng trưởng ổn định nhưng chưa đạt kế hoạch, tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng cần được kiểm soát chặt chẽ.
  • Các nhân tố ảnh hưởng bao gồm nguồn vốn huy động, năng lực cán bộ tín dụng, chính sách cho vay và môi trường kinh tế vĩ mô.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường nguồn vốn dài hạn, nâng cao năng lực thẩm định, đa dạng hóa sản phẩm và hỗ trợ DNVVN nâng cao năng lực quản trị.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để đánh giá hiệu quả các giải pháp, đồng thời kêu gọi sự phối hợp giữa ngân hàng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhằm phát triển bền vững hoạt động cho vay trung và dài hạn đối với DNVVN.

Call-to-action: Các đơn vị liên quan nên áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để nâng cao hiệu quả tín dụng, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách phù hợp nhằm hỗ trợ phát triển DNVVN bền vững.