I. Lý do chọn đề tài
Bốn thành tố quan trọng trong quá trình dạy học là mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học và kết quả. Một quá trình dạy học chỉ đạt hiệu quả và chất lượng khi có một nội dung tốt được gắn liền với mối quan hệ hữu cơ của ba thành tố còn lại. Tiêu chí quan trọng của nội dung là phải đáp ứng những yêu cầu của mục tiêu, đồng thời là điều kiện tốt cho các phương pháp dạy học được thực thi theo cách hiệu quả nhất. Đổi mới phương pháp dạy học là nhu cầu tất yếu của giáo viên, bởi vì đổi mới là sự cải tiến, nâng cao chất lượng phương pháp dạy học đang sử dụng. HS lớp 12 không những cần phải nắm vững kiến thức cơ bản của chương trình để thi tốt nghiệp mà còn có cả những kiến thức nâng cao để thi vào đại học, cao đẳng. Việc dạy và học phần kim loại trong chương trình lớp 12 có ý nghĩa thiết thực đối với HS vì cung cấp cho HS những kiến thức khoa học chuyên ngành và giáo dục cho HS việc bảo vệ môi trường xanh và sạch.
II. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu là xây dựng hệ thống bài tập hóa học lớp 12 chương trình nâng cao với các phương pháp giải tự luận và phương pháp giải trắc nghiệm. Điều này nhằm giúp cho HS nắm vững kiến thức khoa học, tiến đến phát huy năng lực vận dụng kiến thức, khả năng nhận thức và tư duy hóa học. Hệ thống bài tập này không chỉ giúp HS củng cố kiến thức mà còn phát triển tư duy logic, biện chứng, khái quát, độc lập và tích cực sáng tạo. Việc áp dụng hệ thống bài tập này sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn hóa học trong trường THPT.
III. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm việc đọc và nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài, điều tra thực trạng sử dụng bài tập hóa học phần kim loại trong trường THPT, xây dựng hệ thống các dạng bài tập phần kim loại trong chương trình hóa học 12 THPT, và thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của việc áp dụng hệ thống bài tập. Đặc biệt, việc đề xuất các biện pháp sử dụng hệ thống bài tập hóa học phần kim loại lớp 12 trung học phổ thông chương trình nâng cao là rất cần thiết để hỗ trợ quá trình tổ chức hoạt động dạy học theo xu hướng đổi mới trong giáo dục hiện nay.
IV. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là việc xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học lớp 12 THPT chương trình nâng cao. Khách thể nghiên cứu là quá trình dạy học môn hóa học ở trường THPT. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn ở nội dung xây dựng hệ thống bài tập hóa học phần kim loại lớp 12 chương trình nâng cao, địa bàn nghiên cứu là lớp 12 THPT tại TP Hồ Chí Minh, và thời gian nghiên cứu từ năm 2009 đến 2010. Việc nghiên cứu này sẽ giúp giáo viên có thêm công cụ để nâng cao chất lượng dạy học.
V. Giả thuyết khoa học
Giả thuyết khoa học được đưa ra là nếu giáo viên xây dựng và sử dụng tốt hệ thống bài tập hóa học phần kim loại theo hướng củng cố và phát triển tư duy, thì sẽ phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của HS. Điều này sẽ gây hứng thú học tập cho HS, từ đó nâng cao hiệu quả của việc dạy và học môn hóa. Việc áp dụng giả thuyết này sẽ giúp giáo viên có những phương pháp dạy học hiệu quả hơn, đồng thời tạo ra môi trường học tập tích cực cho HS.
VI. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận được sử dụng trong nghiên cứu này là quan điểm tiếp cận hệ thống và phép duy vật biện chứng. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận bao gồm phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa lý thuyết về phân loại và xây dựng hệ thống bài tập. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn bao gồm điều tra cơ bản để tìm hiểu thực trạng việc sử dụng bài tập hóa học trong trường THPT, và thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả. Phương pháp toán học cũng được áp dụng để xử lý số liệu thực nghiệm bằng thống kê toán học.
VII. Đóng góp mới của đề tài
Đề tài nghiên cứu đã xây dựng và lựa chọn được hệ thống bài tập hóa học (tự luận và trắc nghiệm) phần kim loại lớp 12 THPT theo chương trình nâng cao. Hệ thống bài tập này không chỉ phong phú về nội dung mà còn kết hợp các dạng bài tập có hình vẽ, đồ thị, thực nghiệm, môi trường nhằm giáo dục bảo vệ môi trường xanh và sạch. Đề tài cũng đã minh chứng được luận điểm rằng bài tập hóa học được xem như là một phương pháp dạy học cơ bản, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn hóa học trong trường THPT.
