Giữ Gìn và Phát Huy Bản Sắc Văn Hóa Dân Tộc Tày Trong Kinh Tế Thị Trường Ở Đông Bắc Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

MỞ ĐẦU

0.1. Lý do chọn đề tài

0.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

0.4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

0.5. Đóng góp mới của luận án

0.6. Ý nghĩa của luận án

0.7. Kết cấu của luận án

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

1.1. Những công trình nghiên cứu về văn hóa, bản sắc văn hóa dân tộc, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

1.2. Những công trình nghiên cứu liên quan đến bản sắc văn hóa dân tộc Tày

1.2.1. Những công trình nghiên cứu liên quan đến kinh tế thị trường và giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường

1.2.2. Các công trình nghiên cứu về kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay

1.2.3. Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng, giải pháp giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường

1.3. Đánh giá chung

1.3.1. Đánh giá kết quả đạt được của các công trình nghiên cứu

1.3.2. Một số vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án

1.4. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1

2. CHƯƠNG 2: GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC TÀY TRONG ĐIỀU KIỆN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở MỘT SỐ TỈNH ĐÔNG BẮC VIỆT NAM HIỆN NAY: THỰC TRẠNG VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA

2.1. Thực trạng giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường ở một số tỉnh Đông Bắc Việt Nam hiện nay

2.2. Những thành tựu trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày ở một số tỉnh Đông Bắc

2.3. Những hạn chế của việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày ở một số tỉnh Đông Bắc

2.4. Nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày ở một số tỉnh Đông Bắc

2.5. Một số vấn đề đặt ra từ thực trạng giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường ở một số tỉnh Đông Bắc Việt Nam hiện nay

2.6. Mâu thuẫn giữa trình độ nhận thức của đồng bào còn hạn chế với yêu cầu nâng cao hiệu quả giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường ở một số tỉnh Đông Bắc

2.6.1. Mâu thuẫn giữa bảo tồn yếu tố văn hóa cũ với tiếp thu yếu tố văn hóa mới khi thực hiện giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường ở một số tỉnh Đông Bắc

2.6.2. Mâu thuẫn giữa sự thiếu hụt, hạn chế về điều kiện vật chất với đảm bảo hiệu quả của việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày ở một số tỉnh Đông Bắc

2.7. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2

3. CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC TÀY TRONG ĐIỀU KIỆN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở MỘT SỐ TỈNH ĐÔNG BẮC VIỆT NAM HIỆN NAY

3.1. Quan điểm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường ở một số tỉnh Đông Bắc Việt Nam

3.2. Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường ở một số tỉnh Đông Bắc Việt Nam phải đi đôi với đấu tranh khắc phục những yếu tố văn hóa lạc hậu

3.3. Đảm bảo thực hiện mối quan hệ biện chứng giữa phát triển kinh tế thị trường và giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày ở một số tỉnh Đông Bắc Việt Nam

3.4. Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường ở một số tỉnh Đông Bắc Việt Nam cần đảm bảo sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại

3.5. Giải pháp giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày trong điều kiện kinh tế thị trường ở một số tỉnh Đông Bắc Việt Nam hiện nay

3.5.1. Tăng cường sự lãnh đạo, quản lý của cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương trên lĩnh vực văn hóa

3.5.2. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa cho đồng bào dân tộc Tày ở một số tỉnh Đông Bắc

3.5.3. Đẩy mạnh phát triển kinh tế ở một số tỉnh Đông Bắc nhằm nâng cao đời sống vật chất cho đồng bào, từ đó tạo điều kiện để giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày có hiệu quả

3.5.4. Tích cực ngăn ngừa, khắc phục và chống mọi biểu hiện phi văn hóa

3.5.5. Tăng cường xây dựng thiết chế văn hoá cơ sở tại các bản, làng, thôn, xóm, đến vùng sâu, vùng xa của dân tộc Tày ở một số tỉnh Đông Bắc Việt Nam

3.5.6. Đẩy mạnh công tác điều tra, sưu tầm, kiểm kê lại toàn bộ di sản văn hoá vật thể và phi vật thể của dân tộc Tày ở một số tỉnh Đông Bắc

3.6. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3

4. CHƯƠNG 4

4.1. TIỂU KẾT CHƯƠNG 4

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Bản Sắc Văn Hóa Tày Trong Kinh Tế Thị Trường

Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn sau hơn 30 năm đổi mới. Thành quả này có được trong điều kiện kinh tế thị trường, nhờ vào bản sắc văn hóa Việt Nam và con người Việt Nam. Nhà nước ta đề cao vai trò của bản sắc văn hóa dân tộc. Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là nhu cầu khách quan. Khi phát triển kinh tế thị trường, mục tiêu là xây dựng Việt Nam thành một nước xã hội chủ nghĩa giàu mạnh và văn minh. Cần quan tâm xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội. Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử vạch ra qui luật khách quan: đời sống vật chất quy định đời sống tinh thần. Phát triển kinh tế thị trường gắn liền với văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội. Văn hóa là linh hồn của một dân tộc, gắn với những giá trị truyền thống tốt đẹp.

1.1. Vai trò của Văn Hóa trong Phát triển Kinh tế Xã hội

Văn hóa là mục tiêu và động lực của phát triển kinh tế - xã hội. Phát triển văn hóa xây dựng và bồi dưỡng nguồn lực con người về trí tuệ và tâm hồn, năng lực, đạo đức, nhân cách, lối sống. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII nhấn mạnh xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện. Sự phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta cần tìm mục tiêu, động lực không chỉ ở yếu tố kinh tế mà còn ở các yếu tố văn hóa. Văn hóa được coi là nền tảng tinh thần của xã hội.

1.2. Đa dạng Văn hóa Việt Nam và Vị trí của Dân tộc Tày

Văn hóa Việt Nam luôn mở cửa đón nhận những yếu tố mới, hội nhập với thế giới. Văn hóa Việt Nam là nền văn hóa thống nhất trên cơ sở đa dạng sắc thái văn hóa của 54 dân tộc. Vùng Đông Bắc Việt Nam có nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó cộng đồng dân tộc Tày đông thứ hai sau dân tộc Kinh. Văn hóa truyền thống của dân tộc Tày ở một số tỉnh Đông Bắc luôn là di sản quý giá, góp phần làm nên sự phong phú, đa dạng và thống nhất của nền văn hóa dân tộc.

II. Thách Thức Bản Sắc Văn Hóa Tày Trong Bối Cảnh Hội Nhập

Phát triển kinh tế thị trường tạo cơ hội để tôn tạo, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa Tày, nhưng cũng khó tránh khỏi sự thay đổi. Có những thay đổi dẫn tới pha tạp, làm giảm giá trị, xuất hiện xu hướng “Kinh hóa” có nguy cơ đánh mất bản sắc riêng. Trước sự biến động đó cần thiết phải quan tâm, nghiên cứu, đề xuất những quan điểm, giải pháp kịp thời. Mặc dù đã có nhiều công trình nghiên cứu về giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày, nhưng chưa có công trình mang tính toàn diện, cụ thể về việc này trong điều kiện kinh tế thị trường ở một số tỉnh Đông Bắc.

2.1. Tác động của Kinh tế Thị trường đến Văn hóa Truyền thống Tày

Kinh tế thị trường mang lại cơ hội phát triển kinh tế, cải thiện đời sống vật chất cho đồng bào Tày. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra thách thức lớn đối với việc bảo tồn văn hóa truyền thống. Sự du nhập của văn hóa ngoại lai, lối sống tiêu dùng có thể làm xói mòn các giá trị văn hóa bản địa.

2.2. Nguy cơ Kinh hóa và Sự mai một Bản Sắc Văn Hóa Tày

Sự giao lưu văn hóa mạnh mẽ trong bối cảnh kinh tế thị trường có thể dẫn đến tình trạng “Kinh hóa”, khi các yếu tố văn hóa Kinh (văn hóa của người Kinh) dần thay thế hoặc lấn át các yếu tố văn hóa Tày. Điều này đe dọa sự tồn tại và phát triển của bản sắc văn hóa Tày.

III. Cách Giữ Gìn Phát Huy Giá Trị Văn Hóa Tày Trong Kinh Tế

Việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày cần tiếp cận một cách chủ động và sáng tạo. Cần khai thác các giá trị văn hóa truyền thống để tạo ra các sản phẩm và dịch vụ độc đáo, có giá trị kinh tế. Du lịch văn hóa, nghề thủ công truyền thống, ẩm thực Tày có thể trở thành những nguồn thu quan trọng, đồng thời góp phần quảng bá và bảo tồn văn hóa. Cần có sự đầu tư và hỗ trợ từ nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng để phát triển các ngành kinh tế dựa trên văn hóa Tày.

3.1. Phát triển Du lịch Văn hóa Cộng đồng gắn với Bản Sắc Tày

Du lịch văn hóa có thể mang lại nguồn thu nhập quan trọng cho cộng đồng địa phương, đồng thời giúp bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Phát triển du lịch cộng đồng, trong đó người dân địa phương tham gia trực tiếp vào việc cung cấp dịch vụ du lịch, là một hướng đi hiệu quả.

3.2. Khôi phục và Phát triển Nghề Thủ Công Truyền Thống của người Tày

Nghề thủ công truyền thống Tày, như dệt thổ cẩm, làm giấy, đan lát, có giá trị văn hóa và kinh tế cao. Cần có chính sách hỗ trợ, đào tạo nghề, tìm kiếm thị trường để khôi phục và phát triển các nghề này.

3.3. Nâng cao Giá trị Sản phẩm Nông nghiệp Ẩm thực Tày

Các sản phẩm nông nghiệp đặc trưng của vùng, như gạo nếp, chè, măng, có thể được chế biến thành các sản phẩm đặc sản, mang đậm bản sắc văn hóa Tày. Ẩm thực Tày với các món ăn truyền thống cũng là một yếu tố thu hút khách du lịch và tạo ra giá trị kinh tế.

IV. Giải Pháp Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Văn Hóa Tày Bền Vững

Cần có chính sách hỗ trợ toàn diện từ nhà nước để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày. Chính sách này cần tập trung vào việc bảo tồn các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, hỗ trợ các hoạt động văn hóa cộng đồng, đào tạo đội ngũ cán bộ văn hóa, tăng cường tuyên truyền, giáo dục về văn hóa Tày. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban, ngành, địa phương và cộng đồng để đảm bảo tính hiệu quả và bền vững của các chính sách.

4.1. Đầu tư vào Bảo tồn Di sản Văn hóa Vật thể và Phi vật thể

Cần tăng cường đầu tư vào việc bảo tồn và phục dựng các di tích lịch sử, văn hóa, các công trình kiến trúc truyền thống của người Tày. Đồng thời, cần chú trọng bảo tồn các văn hóa phi vật thể Tày, như ngôn ngữ, chữ viết, phong tục tập quán, lễ hội, nghệ thuật biểu diễn.

4.2. Hỗ trợ các Hoạt động Văn hóa Cộng đồng và Lễ hội Truyền thống

Nhà nước cần hỗ trợ các hoạt động văn hóa cộng đồng, như các câu lạc bộ văn nghệ, các đội văn nghệ quần chúng. Các lễ hội truyền thống Tày cần được khôi phục, tổ chức và quảng bá rộng rãi.

4.3. Tăng cường Giáo dục và Tuyên truyền về Văn hóa Tày

Cần đưa văn hóa Tày vào chương trình giáo dục ở các trường học, từ cấp mầm non đến đại học. Đồng thời, cần tăng cường tuyên truyền, quảng bá về văn hóa Tày trên các phương tiện truyền thông đại chúng.

V. Nghiên Cứu Thực Trạng Giải Pháp Giữ Gìn Văn Hóa Tày

Các nghiên cứu về bản sắc văn hóa dân tộc Tày cần tập trung vào việc đánh giá thực trạng bảo tồn và phát huy văn hóa, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa Tày trong bối cảnh kinh tế thị trường, và đề xuất các giải pháp phù hợp. Các nghiên cứu này cần có sự tham gia của các nhà khoa học, các nhà quản lý, các nghệ nhân và cộng đồng địa phương. Kết quả nghiên cứu cần được công bố rộng rãi và ứng dụng vào thực tiễn.

5.1. Đánh giá Thực trạng Bảo tồn và Phát huy Văn hóa Tày

Cần đánh giá một cách khách quan và toàn diện thực trạng bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của dân tộc Tày. Xác định những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế.

5.2. Xác định Yếu tố ảnh hưởng đến Văn hóa Tày trong KT Thị trường

Phân tích các tác động tích cực và tiêu cực của kinh tế thị trường đến văn hóa Tày. Xác định các yếu tố kinh tế, xã hội, văn hóa có ảnh hưởng lớn đến việc bảo tồn và phát huy văn hóa Tày.

5.3. Đề xuất Giải pháp Bảo tồn và Phát huy Văn hóa Tày

Đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc Tày.

VI. Tương Lai Phát Triển Bền Vững Văn Hóa Tày Trong Hội Nhập

Việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày không chỉ là trách nhiệm của nhà nước và cộng đồng địa phương, mà còn là cơ hội để phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững. Cần xây dựng một chiến lược phát triển văn hóa Tày dài hạn, có tầm nhìn xa, kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, giữa truyền thống và hiện đại. Phát triển bền vững văn hóa Tày sẽ góp phần làm phong phú thêm nền văn hóa Việt Nam, đồng thời nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào Tày.

6.1. Xây dựng Chiến lược Phát triển Văn hóa Tày Dài hạn

Cần có một chiến lược phát triển văn hóa Tày dài hạn, có mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế và xu hướng phát triển của xã hội.

6.2. Kết hợp Hài hòa giữa Bảo tồn và Phát triển Văn hóa

Cần tìm ra sự cân bằng giữa việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống và phát triển các yếu tố văn hóa mới, phù hợp với xu thế hội nhập và phát triển.

6.3. Phát triển Bền vững Kinh tế Xã hội gắn với Văn hóa Tày

Sử dụng các giá trị văn hóa Tày để phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững, tạo ra những sản phẩm và dịch vụ độc đáo, có giá trị gia tăng cao.

Giữ Gìn và Phát Huy Bản Sắc Văn Hóa Dân Tộc Tày Trong Điều Kiện Kinh Tế Thị Trường Ở Một Số Tỉnh Đông Bắc Việt Nam