Tổng quan nghiên cứu

Nghệ thuật opera đã tồn tại hơn bốn thế kỷ và giữ vị trí quan trọng trong sự phát triển của nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp. Trong đó, aria là phần biểu diễn nổi bật nhất, thể hiện sâu sắc tâm trạng, tính cách nhân vật qua giọng hát đơn ca với phần đệm dàn nhạc giao hưởng. Giọng Baritone, nằm giữa Tenor và Bass, có âm sắc dày, ấm và đặc biệt ở âm khu trung, được sử dụng rộng rãi trong các vai diễn chính của opera, thể hiện đa dạng tính cách từ anh chàng phóng đãng đến người cha trung thực. Tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Nha Trang, giảng dạy aria cho giọng Baritone gặp nhiều khó khăn do chương trình đào tạo chưa phù hợp, số lượng aria dành cho Baritone còn ít, phương pháp giảng dạy chưa chuyên sâu và đội ngũ giảng viên chưa có trình độ cao. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng giảng dạy aria cho giọng Baritone, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo thanh nhạc bậc cao đẳng tại trường trong giai đoạn 2011-2015. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển kỹ thuật thanh nhạc cho sinh viên Baritone, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu xã hội về nguồn nhân lực âm nhạc chuyên nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về nghệ thuật opera, vai trò của aria trong opera, đặc điểm kỹ thuật và phân loại giọng Baritone. Opera được xem là thể loại nghệ thuật tổng hợp, kết hợp âm nhạc, kịch, thơ ca và nghệ thuật sân khấu. Aria là tiết mục đơn ca có kết cấu nghệ thuật hoàn chỉnh, thể hiện nội tâm và tính cách nhân vật qua kỹ thuật thanh nhạc điêu luyện. Giọng Baritone được phân thành hai loại chính: Baritone trữ tình (lyrique) với âm sắc mềm mại, linh hoạt và Baritone kịch tính (basse-baritone) với âm sắc mạnh mẽ, hùng tráng. Các khái niệm chính bao gồm: âm vực giọng Baritone (từ A2 đến F4), kỹ thuật thanh nhạc (legato, staccato, luyến, chạy nốt), và phương pháp phát âm tiếng nước ngoài trong thanh nhạc cổ điển.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tài liệu để thu thập, phân tích các nguồn lý luận, văn bản pháp luật và tài liệu chuyên ngành liên quan đến giảng dạy aria và giọng Baritone. Phương pháp thực nghiệm được áp dụng qua khảo sát thực tế, dự giờ giảng dạy, phỏng vấn giảng viên và sinh viên tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Nha Trang. Thực nghiệm sư phạm được tiến hành bằng cách giảng dạy thử nghiệm một số aria cho sinh viên Baritone nhằm đánh giá hiệu quả. Phương pháp phi thực nghiệm bao gồm thống kê kết quả học tập, phân tích chương trình đào tạo và tổng kết kinh nghiệm giảng dạy. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 7 giảng viên thanh nhạc và khoảng 30 sinh viên Baritone các khóa K31-K33. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp so sánh tỷ lệ phần trăm, đánh giá định tính và định lượng kết quả học tập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân bố aria không đồng đều: Tỷ lệ aria dành cho giọng Baritone trong chương trình học kỳ I năm thứ ba chiếm khoảng 25,65%, thấp hơn so với soprano (31,1%) và tương đương tenor (24,15%). Ở học kỳ II năm thứ ba, aria cho Baritone chỉ chiếm 25,5%, trong khi tenor chiếm tới 41,5%, mezzo-soprano chỉ 9,5%. Sự phân bố này chưa hợp lý, gây khó khăn cho sinh viên Baritone trong việc phát triển kỹ thuật.

  2. Chương trình và giáo trình chưa phù hợp: Trường chưa có giáo trình thanh nhạc bậc cao đẳng riêng biệt, chương trình chi tiết môn thanh nhạc chưa khoa học, số lượng aria cho Baritone quá ít và nhiều bài quá khó so với trình độ sinh viên. Ví dụ, aria Papageno Ein Madchen oder (Cây sáo thần) và aria Nhớ núi ngũ hành (Người tạc tượng) được phân bổ ở học kỳ I năm thứ ba, trong khi đây là những tác phẩm đòi hỏi kỹ thuật cao, không phù hợp với sinh viên mới tiếp xúc aria.

  3. Đội ngũ giảng viên còn hạn chế: 100% giảng viên thanh nhạc tại trường chưa có trình độ thạc sĩ chuyên ngành thanh nhạc, phần lớn còn trẻ, kinh nghiệm giảng dạy và kỹ năng biểu diễn hạn chế. Phương pháp giảng dạy chưa chuyên sâu, chưa có sự thống nhất, thường áp dụng chung cho tất cả các loại giọng, không có phương pháp riêng cho Baritone.

  4. Kết quả học tập thấp: Kết quả học tập của sinh viên Baritone qua các khóa K31-K33 thấp hơn so với các giọng khác, không có sinh viên Baritone đạt điểm 9-10. Nguyên nhân chính là do năng khiếu đầu vào hạn chế, phương pháp giảng dạy chưa phù hợp và thiếu giáo trình chuyên biệt.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên bắt nguồn từ việc xây dựng chương trình và giáo trình chưa phù hợp với đặc thù đào tạo thanh nhạc bậc cao đẳng tại trường địa phương. Việc phân bố aria không khoa học dẫn đến sinh viên Baritone phải tiếp xúc với các tác phẩm quá khó ngay từ đầu, gây áp lực và ảnh hưởng đến kỹ thuật thanh nhạc. Đội ngũ giảng viên trẻ, chưa có trình độ cao và kinh nghiệm hạn chế cũng làm giảm hiệu quả giảng dạy. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc thiếu giáo trình chuyên biệt và phương pháp giảng dạy riêng cho Baritone là điểm yếu chung của nhiều trường địa phương. Việc cải thiện phát âm tiếng nước ngoài, đặc biệt là tiếng Ý, Đức trong aria cũng là thách thức lớn do đặc điểm vùng miền của sinh viên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố aria theo giọng và bảng so sánh kết quả học tập giữa các giọng để minh họa rõ hơn sự chênh lệch.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện giáo trình thanh nhạc chuyên biệt cho giọng Baritone: Thiết kế giáo trình phù hợp với trình độ sinh viên cao đẳng, phân bổ aria từ dễ đến khó theo từng học kỳ, ưu tiên aria thời kỳ Baroque và cổ điển có kỹ thuật vừa phải. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể: Khoa Âm nhạc phối hợp với chuyên gia thanh nhạc.

  2. Đào tạo nâng cao trình độ giảng viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, đào tạo thạc sĩ chuyên ngành thanh nhạc cho giảng viên, tập trung vào phương pháp giảng dạy aria và kỹ thuật thanh nhạc Baritone. Thời gian: 2-3 năm. Chủ thể: Ban giám hiệu nhà trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo.

  3. Đổi mới phương pháp giảng dạy: Áp dụng phương pháp luyện thanh riêng biệt cho Baritone, kết hợp luyện phát âm tiếng nước ngoài chuẩn, sử dụng mẫu luyện thanh chuyên biệt và phương pháp Vaccaj. Thời gian: áp dụng ngay và liên tục. Chủ thể: Giảng viên thanh nhạc.

  4. Sắp xếp lại chương trình đào tạo: Phân bổ hợp lý số tiết lý thuyết và thực hành, tăng cường tiếp xúc aria từ học kỳ IV thay vì học kỳ V, giảm tải aria khó ở học kỳ đầu năm thứ ba. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Hội đồng khoa học nhà trường.

  5. Tăng cường hỗ trợ học tập cho sinh viên: Tổ chức các lớp phụ đạo, luyện tập phát âm, kỹ thuật thanh nhạc và biểu diễn aria cho sinh viên Baritone, đặc biệt chú trọng sinh viên vùng miền có phát âm khó. Thời gian: liên tục trong khóa học. Chủ thể: Khoa Âm nhạc, giảng viên thanh nhạc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên thanh nhạc các trường cao đẳng, nhạc viện: Nghiên cứu giúp cải tiến phương pháp giảng dạy aria cho giọng Baritone, xây dựng giáo trình phù hợp với trình độ sinh viên.

  2. Sinh viên chuyên ngành thanh nhạc: Tài liệu tham khảo để hiểu rõ đặc điểm kỹ thuật, phân loại giọng Baritone và cách thể hiện aria phù hợp, nâng cao kỹ năng biểu diễn.

  3. Nhà quản lý giáo dục âm nhạc: Cơ sở để điều chỉnh chương trình đào tạo, chính sách phát triển đội ngũ giảng viên và nâng cao chất lượng đào tạo thanh nhạc tại các trường địa phương.

  4. Các chuyên gia nghiên cứu âm nhạc và nghệ thuật biểu diễn: Tham khảo về vai trò aria trong opera, đặc điểm kỹ thuật giọng Baritone và thực trạng đào tạo thanh nhạc tại Việt Nam, từ đó phát triển các đề tài nghiên cứu sâu hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giọng Baritone lại quan trọng trong opera?
    Giọng Baritone có âm sắc dày, ấm, nằm giữa Tenor và Bass, thể hiện đa dạng tính cách nhân vật từ anh chàng phóng đãng đến người cha trung thực, mở rộng phạm vi phân vai truyền thống trong opera.

  2. Những khó khăn chính khi giảng dạy aria cho giọng Baritone là gì?
    Khó khăn gồm chương trình đào tạo chưa phù hợp, số lượng aria ít và quá khó, phương pháp giảng dạy chưa chuyên sâu, đội ngũ giảng viên trẻ, thiếu kinh nghiệm và trình độ cao.

  3. Làm thế nào để chọn aria phù hợp cho sinh viên Baritone?
    Cần chọn aria phù hợp với loại Baritone (trữ tình hay kịch tính), khả năng kỹ thuật, âm vực và nội dung dễ hiểu, ưu tiên aria thời kỳ Baroque và cổ điển có kỹ thuật vừa phải.

  4. Phương pháp luyện thanh nào hiệu quả cho giọng Baritone?
    Sử dụng các mẫu luyện thanh riêng biệt, kết hợp luyện phát âm tiếng nước ngoài chuẩn, áp dụng phương pháp Vaccaj và chú trọng phát triển hơi thở, vị trí âm thanh và kỹ thuật chuyển giọng.

  5. Làm sao nâng cao trình độ giảng viên thanh nhạc tại các trường địa phương?
    Tổ chức các khóa đào tạo thạc sĩ, bồi dưỡng chuyên môn, trao đổi kinh nghiệm với các học viện lớn, đồng thời khuyến khích nghiên cứu và áp dụng phương pháp giảng dạy mới.

Kết luận

  • Aria giữ vai trò trung tâm trong opera, đặc biệt với giọng Baritone có tính đa dạng và kỹ thuật phức tạp.
  • Thực trạng giảng dạy aria cho giọng Baritone tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Nha Trang còn nhiều hạn chế về chương trình, giáo trình và phương pháp.
  • Đội ngũ giảng viên trẻ, chưa có trình độ thạc sĩ chuyên ngành thanh nhạc, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.
  • Đề xuất xây dựng giáo trình chuyên biệt, đào tạo nâng cao trình độ giảng viên, đổi mới phương pháp giảng dạy và sắp xếp lại chương trình đào tạo.
  • Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện và áp dụng các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy aria cho giọng Baritone, góp phần phát triển nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp tại Việt Nam.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị đào tạo cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời giám sát, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Giảng viên và sinh viên nên chủ động tiếp cận phương pháp mới, nâng cao kỹ năng và kiến thức chuyên môn.