Giảm Nghèo Bền Vững Tại Thái Nguyên: Nghiên Cứu Tình Hình và Giải Pháp

Giảm nghèo bền vững là quá trình liên tục, không chỉ tập trung vào việc tăng thu nhập mà còn đảm bảo khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản như giáo dục, y tế, nước sạch, vệ sinh môi trường. Các tiêu chí đánh giá bao gồm thu nhập bình quân đầu người, tỷ lệ hộ nghèo, khả năng tiếp cận dịch vụ, mức độ tham gia vào các hoạt động kinh tế - xã hội, và khả năng chống chịu trước các rủi ro. Theo Nguyễn Thị Bình và cộng sự (2006), nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người mà các nhu cầu này đã được xã hội thừa nhận tùy theo trình độ phát triển kinh tế xã hội và phong tục tập quán của từng địa phương.

Phát triển kinh tế xã hội đóng vai trò then chốt trong giảm nghèo. Tăng trưởng kinh tế tạo ra việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống vật chất cho người dân. Đồng thời, phát triển xã hội đảm bảo mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận giáo dục, y tế, văn hóa, thông tin, tạo điều kiện để họ phát huy tiềm năng, tham gia vào quá trình phát triển. Cần có sự kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế và xã hội để đảm bảo giảm nghèo một cách bền vững, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Nghèo đói ở vùng DTTS có nhiều nguyên nhân, cả khách quan và chủ quan. Về khách quan, điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, đất đai cằn cỗi, khí hậu thất thường, thiên tai thường xuyên xảy ra, gây thiệt hại lớn cho sản xuất và đời sống. Về chủ quan, trình độ dân trí còn thấp, tập quán canh tác lạc hậu, thiếu kiến thức khoa học kỹ thuật, thiếu vốn sản xuất, thiếu thông tin thị trường, thiếu kỹ năng quản lý kinh tế. Ngoài ra, còn có yếu tố văn hóa, tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của nhà nước, chưa chủ động vươn lên thoát nghèo.

Các chính sách giảm nghèo hiện hành đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo, cải thiện đời sống người dân. Tuy nhiên, hiệu quả còn hạn chế, chưa thực sự bền vững. Một số chính sách còn mang tính chất hỗ trợ trực tiếp, chưa tạo ra động lực để người dân tự vươn lên thoát nghèo. Một số chính sách chưa phù hợp với đặc điểm, điều kiện của từng vùng, từng nhóm đối tượng. Cần có sự đánh giá, rà soát, điều chỉnh, bổ sung các chính sách để nâng cao hiệu quả, đảm bảo giảm nghèo một cách bền vững.

Bất bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản là một vấn đề đáng quan tâm. Người nghèo, người DTTS, người dân ở vùng sâu, vùng xa thường gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận giáo dục, y tế, nước sạch, vệ sinh môi trường, thông tin. Điều này làm hạn chế khả năng phát triển của họ, làm gia tăng nguy cơ tái nghèo. Cần có những giải pháp để thu hẹp khoảng cách bất bình đẳng, đảm bảo mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, tạo điều kiện để họ phát triển toàn diện.

Hỗ trợ sinh kế là một giải pháp quan trọng để giảm nghèo. Cần tạo điều kiện để người nghèo tiếp cận vốn, kỹ thuật, thông tin, thị trường, giúp họ phát triển sản xuất, kinh doanh, tạo thu nhập ổn định. Phát triển nông nghiệp bền vững là một hướng đi phù hợp với điều kiện của Thái Nguyên. Cần khuyến khích người dân áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường. Cần xây dựng các chuỗi giá trị nông sản, kết nối sản xuất với thị trường, đảm bảo đầu ra ổn định cho người dân.

Giáo dục và đào tạo nghề đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực cho người nghèo. Cần nâng cao chất lượng giáo dục ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS, đảm bảo mọi trẻ em đều được đến trường, được học tập. Cần tăng cường đào tạo nghề, trang bị cho người lao động những kỹ năng cần thiết để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Cần có sự liên kết giữa các cơ sở đào tạo nghề với các doanh nghiệp, tạo cơ hội thực tập, làm việc cho học viên sau khi tốt nghiệp.

Phát triển du lịch cộng đồng là một hướng đi tiềm năng để giảm nghèo. Cần khai thác các tiềm năng du lịch của Thái Nguyên, như cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, di tích lịch sử văn hóa, bản sắc văn hóa độc đáo của các dân tộc. Cần khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động du lịch, như cung cấp dịch vụ lưu trú, ăn uống, vận chuyển, hướng dẫn du lịch, bán hàng thủ công mỹ nghệ. Cần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, tạo ra những sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn du khách.

Mô hình hợp tác xã nông nghiệp đã chứng minh được hiệu quả trong việc nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh cho người nông dân. Hợp tác xã giúp người dân tiếp cận vốn, kỹ thuật, thông tin, thị trường, giảm chi phí sản xuất, tăng giá trị sản phẩm. Cần khuyến khích thành lập các hợp tác xã nông nghiệp, hỗ trợ các hợp tác xã hoạt động hiệu quả, góp phần vào sự phát triển của ngành nông nghiệp tỉnh.

Chương trình hỗ trợ khởi nghiệp cho thanh niên DTTS là một sáng kiến quan trọng để tạo cơ hội việc làm, tăng thu nhập cho thanh niên. Chương trình cung cấp vốn, kiến thức, kỹ năng, tư vấn, hỗ trợ thanh niên DTTS khởi nghiệp, phát triển kinh doanh. Cần mở rộng chương trình, tạo điều kiện để nhiều thanh niên DTTS được tham gia, phát huy tinh thần sáng tạo, khởi nghiệp, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Chương trình 135 đã có những tác động tích cực đến vùng khó khăn, góp phần cải thiện cơ sở hạ tầng, nâng cao đời sống người dân. Tuy nhiên, hiệu quả còn hạn chế, chưa thực sự bền vững. Cần có sự đánh giá, rà soát, điều chỉnh, bổ sung chương trình để nâng cao hiệu quả, đảm bảo giảm nghèo một cách bền vững. Cần tăng cường sự tham gia của người dân vào quá trình lập kế hoạch, thực hiện, giám sát, đánh giá chương trình.

Hệ thống an sinh xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ người nghèo, người yếu thế trước các rủi ro. Cần hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội, đảm bảo mọi người dân đều được hưởng các quyền lợi cơ bản, như bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, trợ cấp xã hội. Cần mở rộng đối tượng thụ hưởng, nâng cao mức trợ cấp, đơn giản hóa thủ tục, tạo điều kiện để người dân dễ dàng tiếp cận các dịch vụ an sinh xã hội.

Vùng DTTS cần được ưu tiên đầu tư để phát triển kinh tế - xã hội, thu hẹp khoảng cách với các vùng khác. Cần tăng cường nguồn lực đầu tư cho giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất, bảo tồn văn hóa. Cần có cơ chế phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo nguồn lực được sử dụng hiệu quả, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân.

Cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong công tác giảm nghèo. Cần phát huy vai trò của cộng đồng trong việc lập kế hoạch, thực hiện, giám sát, đánh giá các chương trình, dự án giảm nghèo. Cần tạo điều kiện để người dân tham gia vào quá trình ra quyết định, đảm bảo các quyết định phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng của người dân. Cần khuyến khích các tổ chức cộng đồng tham gia vào các hoạt động giảm nghèo, phát huy tinh thần đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau.

Chuyển đổi số mang lại nhiều cơ hội để giảm nghèo cho vùng nông thôn. Chuyển đổi số giúp người dân tiếp cận thông tin, thị trường, kỹ thuật, giảm chi phí sản xuất, tăng giá trị sản phẩm. Cần đẩy mạnh chuyển đổi số trong nông nghiệp, du lịch, thương mại, dịch vụ, tạo ra những sản phẩm, dịch vụ mới, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Cần trang bị cho người dân những kỹ năng số cần thiết để họ tham gia vào quá trình chuyển đổi số.

Hợp tác công tư là một hình thức hợp tác hiệu quả để huy động nguồn lực đầu tư cho phát triển kinh tế. Cần khuyến khích hợp tác công tư trong các lĩnh vực như cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, du lịch. Cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng, minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư tham gia vào các dự án hợp tác công tư.