Tổng quan nghiên cứu

Kiệt sức nghề nghiệp (KSNN) là một vấn đề ngày càng nghiêm trọng trong ngành điều dưỡng, đặc biệt tại các bệnh viện chuyên khoa đầu ngành như Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình Thành phố Hồ Chí Minh (BVCTCH). Theo báo cáo của ngành y tế, tỷ lệ KSNN ở điều dưỡng tại các bệnh viện cấp cứu tuyến cuối tại TP.HCM lên đến 78,3%, trong khi đó các nghiên cứu trên thế giới cũng ghi nhận tỷ lệ KSNN ở điều dưỡng dao động từ 20% đến gần 70% tùy theo địa điểm và phương pháp đánh giá. KSNN ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng chăm sóc bệnh nhân, hiệu suất làm việc và sức khỏe tinh thần của nhân viên y tế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả thực trạng KSNN và các yếu tố liên quan ở điều dưỡng BVCTCH, đồng thời đánh giá hiệu quả của can thiệp giảm KSNN bằng yoga. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 10/2021 đến tháng 9/2023 tại BVCTCH, nơi có hơn 500 giường bệnh và hơn 300 điều dưỡng đang công tác. Việc áp dụng yoga như một biện pháp can thiệp được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tình trạng KSNN, nâng cao sức khỏe tinh thần và hiệu quả công việc của điều dưỡng.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh áp lực công việc tăng cao do quá tải bệnh nhân và ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, đồng thời góp phần xây dựng các chính sách quản lý nhân lực y tế hiệu quả, cải thiện môi trường làm việc và nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết Maslach về Kiệt sức nghề nghiệp: Định nghĩa KSNN gồm ba khía cạnh chính là kiệt sức cảm xúc, thái độ tiêu cực và thành tích cá nhân suy giảm. Đây là cơ sở để đánh giá tình trạng KSNN qua thang đo Maslach Burnout Inventory - Human Services Survey (MBI-HSS).

  • Mô hình Area of Worklife (AWS): Đánh giá các điều kiện làm việc gồm kiểm soát công việc, khối lượng công việc, sự công bằng, ghi nhận, quan hệ trong môi trường làm việc và giá trị cá nhân. Mô hình này giúp phân tích các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến KSNN.

  • Khái niệm chánh niệm (mindfulness) và can thiệp yoga: Yoga được xem là một phương pháp chánh niệm giúp giảm căng thẳng, cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất, từ đó giảm thiểu KSNN.

Các khái niệm chính bao gồm: kiệt sức cảm xúc, thái độ tiêu cực, thành tích cá nhân suy giảm, kiểm soát công việc, khối lượng công việc, sự công bằng, ghi nhận, chánh niệm, yoga.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm khảo sát cắt ngang và thử nghiệm can thiệp:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 276 điều dưỡng đang công tác tại BVCTCH thông qua bảng câu hỏi MBI-HSS để đánh giá KSNN và AWS để đánh giá điều kiện làm việc. Dữ liệu về đặc điểm nhân khẩu, công việc và mức độ hài lòng cũng được thu thập.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, phân tích hồi quy logistic đa biến để xác định các yếu tố liên quan đến KSNN. Đánh giá hiệu quả can thiệp yoga bằng mô hình hồi quy hỗn hợp (Logistic Mixed effect model) so sánh điểm KSNN trước, ngay sau và 3 tháng sau can thiệp.

  • Timeline nghiên cứu: Giai đoạn khảo sát thực trạng từ tháng 10/2021 đến tháng 3/2022; giai đoạn can thiệp yoga kéo dài 8 tuần với 1-2 buổi tập mỗi tuần; đánh giá hiệu quả can thiệp ngay sau và 3 tháng sau can thiệp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: 276 điều dưỡng được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, đảm bảo đại diện cho các khoa phòng và đặc điểm nhân khẩu đa dạng tại BVCTCH.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ KSNN cao ở điều dưỡng BVCTCH: Tỷ lệ điều dưỡng mắc KSNN mức độ trung bình trở lên là khoảng 75,2%, trong đó kiệt sức cảm xúc chiếm 46,4%, thái độ tiêu cực 61,4%, thành tích cá nhân suy giảm 45,8%. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ này thuộc nhóm cao, phản ánh áp lực công việc lớn tại BVCTCH.

  2. Các yếu tố liên quan đến KSNN: Phân tích đa biến cho thấy các yếu tố như tuổi trẻ (dưới 30 tuổi), thâm niên làm việc dưới 10 năm, khối lượng công việc cao (trên 15 bệnh nhân mỗi ngày), thời gian làm việc dài (trên 60 giờ/tuần), mức độ hài lòng thấp về lương và môi trường làm việc có liên quan chặt chẽ đến tình trạng KSNN (p < 0,05). Ví dụ, điều dưỡng chăm sóc trên 15 bệnh nhân/ngày có nguy cơ thái độ tiêu cực cao gấp 2,57 lần so với nhóm chăm sóc dưới 5 bệnh nhân/ngày.

  3. Hiệu quả can thiệp yoga: Sau 8 tuần tập yoga (1-2 buổi/tuần), điểm KSNN theo thang MBI-HSS giảm đáng kể ở cả ba khía cạnh: kiệt sức cảm xúc giảm từ 2,43 xuống 1,68 điểm (p < 0,01), thái độ tiêu cực giảm từ 4,05 xuống 2,5 điểm (p < 0,01), thành tích cá nhân tăng từ 21,3 lên 23,9 điểm (p < 0,05). Hiệu quả này duy trì ít nhất 3 tháng sau can thiệp.

  4. Khả năng áp dụng yoga trong môi trường bệnh viện: Yoga được điều dưỡng BVCTCH đón nhận tích cực với tỷ lệ tham gia tập luyện trên 75%. Các bài tập Hatha Yoga nhẹ nhàng, dễ thực hiện phù hợp với điều kiện không gian hạn chế và áp lực công việc cao tại bệnh viện.

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ KSNN cao tại BVCTCH phản ánh thực trạng quá tải nhân lực và áp lực công việc nghiêm trọng, nhất là trong bối cảnh dịch COVID-19 kéo dài. Kết quả phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, khẳng định KSNN là vấn đề phổ biến và cần được ưu tiên giải quyết.

Các yếu tố liên quan như tuổi trẻ, thâm niên thấp, khối lượng công việc lớn và mức độ hài lòng thấp cho thấy cần có chính sách quản lý nhân sự phù hợp, cải thiện điều kiện làm việc và hỗ trợ tinh thần cho điều dưỡng. Việc sử dụng mô hình AWS giúp phân tích sâu sắc các khía cạnh môi trường làm việc ảnh hưởng đến KSNN.

Can thiệp yoga cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc giảm KSNN, nhất là kiệt sức cảm xúc và thái độ tiêu cực, đồng thời cải thiện thành tích cá nhân. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu RCT trên thế giới, khẳng định yoga là biện pháp can thiệp cá nhân hiệu quả, dễ áp dụng và phù hợp với điều kiện bệnh viện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm MBI-HSS trước và sau can thiệp, bảng phân tích hồi quy đa biến các yếu tố liên quan, giúp minh họa rõ ràng tác động của các biến và hiệu quả can thiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai chương trình tập yoga định kỳ cho điều dưỡng: Tổ chức các lớp yoga 1-2 buổi/tuần kéo dài ít nhất 8 tuần, ưu tiên cho điều dưỡng có nguy cơ KSNN cao. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc BVCTCH phối hợp với phòng đào tạo và các chuyên gia yoga.

  2. Cải thiện điều kiện làm việc và giảm tải công việc: Xem xét tăng cường nhân lực, phân bổ lại khối lượng bệnh nhân hợp lý, giảm số bệnh nhân chăm sóc mỗi điều dưỡng xuống dưới 15 người/ngày. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể: Ban giám đốc, phòng nhân sự.

  3. Tăng cường hỗ trợ tinh thần và đào tạo kỹ năng quản lý căng thẳng: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng giao tiếp, quản lý stress, nhận thức về KSNN cho điều dưỡng. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Phòng đào tạo, phòng tâm lý bệnh viện.

  4. Xây dựng chính sách lương thưởng và ghi nhận công bằng: Cải thiện chế độ đãi ngộ, tăng cường sự công bằng và ghi nhận đóng góp của điều dưỡng để nâng cao sự hài lòng và giảm KSNN. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Ban giám đốc, phòng tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo bệnh viện và phòng nhân sự: Để hiểu rõ thực trạng KSNN, các yếu tố ảnh hưởng và áp dụng các giải pháp can thiệp hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng nhân lực và dịch vụ.

  2. Điều dưỡng và nhân viên y tế: Nhận thức về KSNN, cách phòng tránh và tham gia các chương trình can thiệp như yoga để cải thiện sức khỏe tinh thần và hiệu quả công việc.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên y tế công cộng: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và mô hình can thiệp để phát triển các nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng trong đào tạo.

  4. Chuyên gia tư vấn sức khỏe tâm thần và quản lý căng thẳng: Áp dụng các kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình hỗ trợ nhân viên y tế, đặc biệt trong bối cảnh áp lực công việc tăng cao.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiệt sức nghề nghiệp là gì và tại sao điều dưỡng dễ mắc?
    KSNN là trạng thái căng thẳng mãn tính liên quan đến công việc, gồm kiệt sức cảm xúc, thái độ tiêu cực và giảm thành tích cá nhân. Điều dưỡng dễ mắc do áp lực công việc cao, tiếp xúc nhiều với bệnh nhân và môi trường căng thẳng.

  2. Yoga có thể giúp giảm KSNN như thế nào?
    Yoga giúp giảm căng thẳng, cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất thông qua các bài tập thở, thiền và vận động nhẹ nhàng, từ đó giảm kiệt sức cảm xúc và thái độ tiêu cực.

  3. Thang đo MBI-HSS được sử dụng để đánh giá KSNN ra sao?
    MBI-HSS gồm 22 câu hỏi đánh giá ba khía cạnh KSNN: kiệt sức cảm xúc, thái độ tiêu cực và thành tích cá nhân suy giảm, được chấm điểm theo thang Likert, giúp xác định mức độ KSNN.

  4. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến KSNN ở điều dưỡng?
    Tuổi trẻ, thâm niên thấp, khối lượng công việc lớn, thời gian làm việc dài, mức độ hài lòng thấp về lương và môi trường làm việc là những yếu tố chính ảnh hưởng đến KSNN.

  5. Làm thế nào để bệnh viện triển khai hiệu quả chương trình yoga cho điều dưỡng?
    Cần có sự hỗ trợ từ ban lãnh đạo, tạo điều kiện về thời gian và không gian tập luyện, phối hợp với chuyên gia yoga, đồng thời khuyến khích điều dưỡng tham gia thường xuyên.

Kết luận

  • KSNN ở điều dưỡng BVCTCH có tỷ lệ cao, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng chăm sóc và hiệu quả công việc.
  • Các yếu tố như tuổi trẻ, thâm niên, khối lượng công việc và mức độ hài lòng là những nhân tố liên quan quan trọng.
  • Can thiệp yoga 8 tuần với 1-2 buổi/tuần giúp giảm đáng kể KSNN và duy trì hiệu quả ít nhất 3 tháng sau can thiệp.
  • Nghiên cứu cung cấp bằng chứng khoa học cho việc áp dụng yoga như một biện pháp can thiệp hiệu quả trong môi trường bệnh viện.
  • Đề xuất triển khai chương trình yoga định kỳ, cải thiện điều kiện làm việc và hỗ trợ tinh thần cho điều dưỡng nhằm giảm KSNN và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo BVCTCH và các bệnh viện tương tự nên xem xét áp dụng chương trình yoga và các giải pháp quản lý nhân lực dựa trên kết quả nghiên cứu này để cải thiện sức khỏe tinh thần và hiệu quả công việc của điều dưỡng.