Tổng quan nghiên cứu

Giải quyết việc làm là một trong những nhiệm vụ trọng yếu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại các địa phương có lực lượng lao động lớn như huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Với dân số năm 2021 đạt 140.188 người và mật độ dân số 1.046 người/km², huyện Yên Khánh đang đối mặt với thách thức trong việc tạo việc làm bền vững cho người lao động, nhất là trong bối cảnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Giai đoạn nghiên cứu từ 2017 đến 2021 cho thấy lao động chủ yếu tập trung trong lĩnh vực nông nghiệp với năng suất lao động còn thấp, trong khi đó tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm có xu hướng gia tăng do áp dụng công nghệ hiện đại làm giảm nhu cầu lao động giản đơn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng giải quyết việc làm cho lao động trên địa bàn huyện Yên Khánh, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết việc làm đến năm 2025. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình và thời gian tập trung vào giai đoạn 2017-2021. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền địa phương trong hoạch định chính sách, góp phần nâng cao tỷ lệ lao động có việc làm ổn định, giảm thiểu thất nghiệp và cải thiện đời sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chủ đạo: chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Chủ nghĩa duy vật biện chứng nhấn mạnh mối quan hệ tác động qua lại giữa các yếu tố kinh tế - xã hội trong quá trình giải quyết việc làm, đồng thời coi sự phát triển là quá trình biến đổi liên tục từ lượng sang chất. Chủ nghĩa duy vật lịch sử tập trung phân tích sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất, từ đó giải thích các mâu thuẫn và sự thay đổi trong cơ cấu kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến việc làm.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: lao động (hoạt động sáng tạo có mục đích của con người), việc làm (hoạt động lao động hợp pháp tạo thu nhập), và giải quyết việc làm (hoạt động của chính quyền nhằm tạo cơ hội việc làm phù hợp cho người lao động). Ngoài ra, các nhân tố ảnh hưởng đến giải quyết việc làm như điều kiện tự nhiên, trình độ dân trí, phát triển kinh tế, vốn và công nghệ, cơ chế chính sách, và tác động toàn cầu hóa cũng được phân tích.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo kinh tế - xã hội của huyện Yên Khánh, các công trình nghiên cứu liên quan, văn bản pháp luật và chính sách về lao động việc làm. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 75 hộ gia đình tại ba xã đại diện: Khánh An, Khánh Lợi và Khánh Phú, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên không lặp nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các phương pháp định lượng và định tính, bao gồm thống kê mô tả, phân tích so sánh tỷ lệ lao động có việc làm, thất nghiệp, và đánh giá các nhân tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2021, tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ lao động có việc làm ổn định thấp: Giai đoạn 2017-2021, tỷ lệ lao động có việc làm ổn định tại huyện Yên Khánh chỉ đạt khoảng 70%, trong đó lao động nông nghiệp chiếm trên 60%. Tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm có xu hướng tăng, đặc biệt ở nhóm lao động trẻ và lao động chưa qua đào tạo nghề.

  2. Chuyển dịch cơ cấu lao động chưa đồng bộ: Lao động trong ngành công nghiệp và dịch vụ tăng nhẹ từ 25% lên khoảng 30%, tuy nhiên phần lớn lao động vẫn tập trung trong nông nghiệp với năng suất thấp, ảnh hưởng đến thu nhập bình quân của người lao động chỉ đạt khoảng 3 triệu đồng/tháng.

  3. Đào tạo nghề và hướng nghiệp còn hạn chế: Tỷ lệ lao động được đào tạo nghề chỉ chiếm khoảng 15%, trong khi nhu cầu học nghề và chuyển đổi nghề nghiệp ngày càng cao. Công tác hướng nghiệp chưa được triển khai sâu rộng, dẫn đến tình trạng thừa thầy thiếu thợ và việc làm không phù hợp với trình độ.

  4. Hỗ trợ vay vốn và xuất khẩu lao động chưa phát huy tối đa: Khoảng 40% lao động có nhu cầu vay vốn để phát triển sản xuất nhưng nguồn vốn tín dụng còn hạn chế. Số lao động đi xuất khẩu lao động tăng từ 150 người năm 2017 lên 287 người năm 2021, tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của tình trạng việc làm chưa bền vững là do cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, năng suất lao động thấp và hạn chế trong đào tạo nghề. So sánh với huyện Gia Lâm và Kim Sơn, nơi có tỷ lệ lao động được đào tạo nghề đạt trên 20% và tỷ lệ giải quyết việc làm ổn định cao hơn, cho thấy Yên Khánh cần tăng cường đầu tư cho công tác đào tạo và hỗ trợ vay vốn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu lao động theo ngành nghề qua các năm và bảng thống kê tỷ lệ lao động được đào tạo nghề, vay vốn, xuất khẩu lao động để minh họa rõ nét các xu hướng và hiệu quả giải quyết việc làm. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của chính sách đào tạo nghề, hỗ trợ tài chính và phát triển các ngành nghề phù hợp với điều kiện địa phương nhằm nâng cao chất lượng việc làm và thu nhập cho người lao động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đẩy mạnh phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ thu hút lao động: Tăng cường thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp, phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là các ngành công nghiệp chế biến nông sản và dịch vụ du lịch. Mục tiêu tăng tỷ lệ lao động trong công nghiệp - dịch vụ lên 40% vào năm 2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  2. Tăng cường công tác hướng nghiệp và đào tạo nghề: Mở rộng các lớp đào tạo nghề ngắn hạn và dài hạn phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, đảm bảo ít nhất 80% người học nghề có việc làm sau đào tạo. Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể thực hiện: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện phối hợp với các trung tâm dạy nghề.

  3. Hỗ trợ người lao động vay vốn phát triển sản xuất: Tăng cường nguồn vốn tín dụng ưu đãi, đơn giản hóa thủ tục vay vốn, hướng tới hỗ trợ ít nhất 60% lao động có nhu cầu vay vốn. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể thực hiện: Ngân hàng Chính sách xã hội và các tổ chức tín dụng địa phương.

  4. Phát triển chương trình xuất khẩu lao động: Tuyên truyền, đào tạo kỹ năng và hỗ trợ vay vốn cho lao động đi xuất khẩu lao động hợp pháp, phấn đấu tăng số lao động xuất khẩu lên 500 người/năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các doanh nghiệp xuất khẩu lao động.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chính quyền địa phương và các phòng ban liên quan: Sử dụng luận văn để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực giải quyết việc làm và đào tạo nghề.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế, chính sách công: Tham khảo để hiểu rõ về thực trạng và các giải pháp giải quyết việc làm tại địa phương, từ đó phát triển các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư: Nắm bắt thông tin về nguồn lao động, cơ cấu kinh tế và các chính sách hỗ trợ để có chiến lược đầu tư phù hợp, góp phần tạo việc làm.

  4. Tổ chức tín dụng và các cơ sở đào tạo nghề: Dựa vào kết quả nghiên cứu để thiết kế các chương trình đào tạo, hỗ trợ tài chính và tư vấn nghề nghiệp hiệu quả, đáp ứng nhu cầu thực tế của người lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc làm ở huyện Yên Khánh chủ yếu là nông nghiệp?
    Do điều kiện tự nhiên và truyền thống kinh tế, lao động tại Yên Khánh vẫn tập trung nhiều vào nông nghiệp với các công cụ sản xuất còn lạc hậu, dẫn đến năng suất thấp và ít cơ hội chuyển đổi sang các ngành khác.

  2. Làm thế nào để nâng cao tỷ lệ lao động được đào tạo nghề?
    Cần tăng cường tuyên truyền, mở rộng các lớp đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường, đồng thời liên kết chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp để đảm bảo đầu ra việc làm cho học viên.

  3. Chính sách vay vốn có ảnh hưởng thế nào đến giải quyết việc làm?
    Vay vốn giúp người lao động phát triển sản xuất, kinh doanh, tạo thêm việc làm và tăng thu nhập. Tuy nhiên, nguồn vốn hiện còn hạn chế và thủ tục phức tạp, cần được cải thiện để tiếp cận dễ dàng hơn.

  4. Xuất khẩu lao động có phải là giải pháp hiệu quả?
    Xuất khẩu lao động giúp giảm áp lực việc làm trong nước, tăng thu nhập cho người lao động và gia đình. Tuy nhiên, cần đảm bảo các điều kiện hợp pháp và hỗ trợ kỹ năng để người lao động thích nghi tốt với môi trường mới.

  5. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến việc làm tại địa phương?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên, trình độ dân trí, phát triển kinh tế, vốn và công nghệ, cơ chế chính sách và tác động của toàn cầu hóa. Sự phối hợp đồng bộ các yếu tố này quyết định hiệu quả giải quyết việc làm.

Kết luận

  • Giải quyết việc làm tại huyện Yên Khánh còn nhiều thách thức do cơ cấu lao động chủ yếu trong nông nghiệp, tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm tăng.
  • Đào tạo nghề và hướng nghiệp chưa đáp ứng đủ nhu cầu chuyển đổi nghề nghiệp và nâng cao chất lượng lao động.
  • Hỗ trợ vay vốn và xuất khẩu lao động là những giải pháp quan trọng nhưng chưa phát huy tối đa hiệu quả.
  • Cần đẩy mạnh phát triển công nghiệp, dịch vụ, đào tạo nghề, hỗ trợ tài chính và xuất khẩu lao động đồng bộ đến năm 2025.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để chính quyền huyện Yên Khánh xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển việc làm hiệu quả, góp phần nâng cao đời sống người lao động.

Hành động tiếp theo: Chính quyền và các cơ quan liên quan cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Đề nghị các nhà nghiên cứu tiếp tục mở rộng nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng và mô hình giải quyết việc làm bền vững tại địa phương.